II
5
Als we het gebied
hadden verlaten,
waren er nog veel
meer slachtoffers
gevallen
zaterdag 27 maart 2021
in vuurgevecht met opstandelin
gen, aanvallen die ze dan nog kun
nen afslaan. Op 15 juni slaat dat
om. De Nederlanders krijgen een
zware klap te verwerken. Een zelf
moordterrorist blaast in Tarin
Kowt een legervoertuig op waar
bij militair Timo Smeehuijzen
overlijdt. Het verdriet en de com
motie in het kamp zijn groot.
Terwijl collega's de volgende
ochtend zijn afscheidsceremonie
voorbereiden, komen er uit Chora
al vroeg meldingen van vuurge
vechten. „Normaal gesproken
hebben we dan al snel weer de
overhand. Maar dit ging maar
door'', zegt Van Griensven.
Als de commandant iets voor
half acht wil gaan eten, krijgt hij
een melding voor spoedoverleg.
Kapitein Larry Hamers zit met
zijn mensen op de White Com
pound in Chora en ziet de druk op
zijn basis toenemen. Ze hebben de
hele dag moeten vechten en twee
posten buiten het dorp opgege
ven. Inlichtingen wijzen op een
serieuze aanval. Dat de grote lei
ders erbij betrokken zijn. Dat er
zelfs buitenlandse strijders zijn
gesignaleerd. Arabieren. Serviërs.
Achthonderd tot duizend man
zijn de aantallen die rondgaan. De
4 Commandant Hans van Griensven leidde de slag om Chora. foto koen verheijden
Nederlanders zitten er met zestig
man, een paar Afghaanse militai
ren en dorpelingen.
Hamers legt een cruciale vraag
op tafel: wat is Chora ons waard?
Van Griensven heeft een halfuur
om erover na te denken, maar zo
veel opties zijn er niet. Zijn man
schappen zijn omsingeld door een
overmacht. Als ze weggaan kun
nen ze misschien nog op tijd te
rugkomen op het hoofdkwartier,
maar dat is allerminst zeker. ,,Ze
moesten een rivier oversteken. Als
er mensen met raketwerpers zit
ten, ben je onmiddellijk de klos.
Maar stel dat dit toch lukt, dan
heeft de taliban gewonnen. Dan
zullen ze wraak nemen op ieder
een die ons heeft gesteund. En dan
komt de taliban aan de poort van
ons hoofdkwartier te staan."
Van Griensven besluit te blijven.
,,Als we dit laten lopen, is dat het
failliet van onze missie. Dan wor
den we nergens meer geloofwaar
dig ontvangen. We moeten blij
ven. Ook al zitten we als ratten in
de val. Deze nacht kunnen de ge
vechten nog erger worden."
Na overleg met zijn juridisch ad
viseur concludeert de comman
dant: dit is pure zelfverdediging.
Hij neemt extra maatregelen, mo
biliseert troepen die hij naar
Chora stuurt. Die zijn er alleen
niet voor daglicht. De Britse gene
raal Page, commandant over Zuid-
Afghanistan, biedt F-16's en Apa
ches aan ter ondersteuning. Hij
geeft hem ook toestemming om
met artillerie te schieten op loca
ties die de militairen niet direct
onder waarneming hebben, maar
waarvan ze weten dat daar taliban
zit. Dat is in strijd met de normale
regels, maar mag volgens Van
Griensven wel bij zelfverdediging.
Een besluit waar tot op de dag
van vandaag veel discussie over is.
Hoe haalt Van Griensven het in
zijn hoofd om de allerminst
nauwkeurige granaten af te vuren
op een gebied waar nog steeds
burgers zijn. „Natuurlijk besefte ik
dat dit gevoelig lag. Maar ik heb
wel een heel moeilijke situatie te
redden. We probeerden ons zoveel
mogelijk aan de normale regels te
houden. Maar als dat een keer niet
lukte, moest ik toch kunnen vu
ren."
Waarschuwen
Voordat de operatie begint, laat
Van Griensven de bewoners die
er nog zijn waarschuwen via zijn
Afghaanse contacten. ,,Heb ik ie
dereen bereikt? Dat weet ik niet.
Ik had de luxe niet om het uit te
zoeken. Onze mensen konden elk
moment worden overlopen. Ik
moest de gok nemen en erop ver
trouwen dat de Afghanen elkaar
wisten te vinden."
Tijdens de nacht wordt er ge
bombardeerd met artillerie en
vliegtuigbommen. De volgende
ochtend krijgen de mannen op de
White Compound versterking van
andere Nederlandse troepen en
het Afghaanse leger. Ze kunnen
standhouden en zetten uiteinde
lijk op dinsdag de tegenaanval in.
De taliban wordt met succes ver
dreven. Er worden in die dagen
volgens Van Griensven minstens
veertien leiders gedood.
Later blijkt dat er ook zo'n vijftig
tot tachtig burgers zijn omgeko
men. Militairen zien mensen met
kruiwagens en overleden slachtof
fers uit het gebied komen. „Na
tuurlijk was het niet de bedoeling
om die mensen om te brengen'',
reageert Van Griensven. Maar
waar hij moeite mee heeft, is dat
nu al jaren het beeld wordt ge
schetst dat deze burgerdoden door
de inzet van de pantserhouwitser
zijn veroorzaakt. Hij kent ook de
getuigenissen over mensen die
met een gaatje in hun hoofd in een
kruiwagen lagen. ,,Dat kan dan
niet door onze artillerie zijn ge
beurd, maar die nuance hoor je
nooit. En je kunt ook de vraag stel
len: waarom zaten die mensen
daar nog? Misschien waren ze een
levend schild. Dat zou zeker kun
nen. Maar er was een grote drei
ging dat we onder de voet gelopen
zouden worden. We hebben ge
probeerd de situatie te redden en
zijn daarin geslaagd. Als wij het
gebied hadden verlaten, was het
aantal slachtoffers waarschijnlijk
nog veel groter geweest."
Van Griensven kan niet uitslui
ten dat de 32 granaten van zijn ar
tillerie onschuldige slachtoffers
hebben gemaakt, maar hij schat
die kans bijzonder klein in. Er zijn
volgens hem geen salvo's afge
vuurd, maar enkele schoten. Sto
rend vuur, in militair jargon. ,,De
munitie was niet nauwkeurig, dat
klopt. Maar we bestookten op
marsroutes. Geen gebouwen. Zo'n
granaat kan misschien een keer
ongelukkig zijn gevallen, maar die
vernietigt niet een hele Afghaanse
qala, heeft daar de kracht niet voor.
De vliegtuigbommen vielen zeker
niet willekeurig. Die gooiden we
op een legitiem doelwit. Wij gaan
daar niet voor de lol zomaar de
boel omploegen. Dat doet nie
mand en is onze beroepseer te na."
Veertien jaar na de missie heeft
Van Griensven geen nacht wakker
gelegen van de keuzes die hij heeft
gemaakt. ,,Je kan zeggen, wat voor
monster ben ik dan? Ik heb beslui
ten genomen die veel mensenle
vens hebben gekost. Waarom heb
ik daar geen last van? Ik weet het
niet. Ik weet wel waarom ik dit
heb besloten. En dat het nodig
was. Ik kan mezelf elke ochtend
recht in de ogen kijken."
4 Van boven
naar beneden:
Schade opne
men in het dorp
Karbala; inschie
ten met mortie
ren in Mirwas;
militairen in
gesprek met
dorpsbewoners;
terugkeer van
een patrouille.
GO
FOTO'S GERBEN VAN ES,
EVERT-JAN DANIELS, AFP,
ANP
