9
VVD leidt dans om nieuw kabinet
Het moet gek lopen
als er geen kabinet-
Rutte IV komt. Maar
de formatie wordt
zwaar. VVD en D66
zullen allebei hun
stempel op een nieuw
kabinet willen drukken.
En het CDA is zuur.
lleen Willem
Drees lukte het
eerder: vier kabi
netten leiden als
premier. Dat re
cord gaat Mark
Rutte nu evena
ren. De peilingen gaven zijn VVD
al maanden een enorme voor
sprong op de andere partijen. En
die voorsprong heeft de partij ge
houden.
Toch zal D66-leider Sigrid Kaag
zich de morele winnaar van de
verkiezingen voelen. De vrouw die
bij haar aantreden als lijsttrekker
afgelopen zomer voor het meren
deel van de kiezers nog een volsla
gen onbekende was, boekte het
beste verkiezingsresultaat ooit
voor haar partij en ging ruim over
PVV en CDA heen.
Op het oog zou de formatie van
een nieuw kabinet niet moeilijk
hoeven zijn. Alle partijen zeiden
vooraf dat er tijdens deze crisis
niet eindeloos onderhandeld hoeft
te worden. En bij het sluiten van
deze krant leek het erop dat rege
ringspartijen VVD, D66 en CDA
met zijn drieën verder kunnen.
Maar de uitslag maakt dat alle drie
hun huid in dat geval zo duur mo
gelijk zullen willen verkopen. En
dat maakt de onderhandelingen
juist uiterst ingewikkeld.
Overigens is het wel opmerke
lijk dat het huidige kabinet in elk
geval getalsmatig verder kan. Tot
nu toe werden de regeringspart-
ners van Rutte bij de eerstvolgen
de verkiezingen altijd afgeslacht.
Het overkwam het CDA in 2012 en
de PvdA in 2017. Nu lijkt het mee
te vallen. Dat zou partijen minder
kopschuw moeten maken om het
opnieuw te proberen.
Maar dan nog lijkt Rutte IV bij
voorbaat geen lang leven bescho
ren. Daarvoor willen te veel par
tijen de macht van de VVD defini
tief breken. Iedereen loert nu al op
de mogelijkheid definitief af te re
kenen met Rutte. Zodra de coro
nacrisis voorbij is, zou dat wel
eens heel snel kunnen gebeuren.
Hoe dan ook ligt voortzetting
van de huidige coalitie met de
ChristenUnie als vierde partij niet
voor de hand. Nu D66 groter is ge
worden dan ooit, zal die partij ook
meer dan ooit haar stempel willen
drukken op het beleid. En in die
plannen past de ChristenUnie
niet. De democraten hebben er
nooit een geheim van gemaakt lie
ver met een andere partij aan tafel
te willen.
De afgelopen regeerperiode
moest noodgedwongen worden
besloten tot een soort moratorium
op medisch-ethische kwesties, zo-
als versoepeling van de euthana
siewet. Kaag heeft al gezegd zulke
afspraken niet meer te willen ma
ken. ChristenUnie-leider Gert-Jan
Segers heeft op zijn beurt juist
meermaals herhaald nooit verant
woordelijkheid te willen nemen
voor een kabinet dat bijvoorbeeld
de euthanasiewet versoepelt, zoals
D66 wil.
Kaag wil liever met een linkse
partij aan tafel: PvdA of Groen
Links. Bijvoorbeeld om ambiti
euze klimaatplannen door te
t Op het oog lijkt een
formatie makkelijk,
maar uitslag maakt
die juist moeilijk
drukken. De twee linkse partijen
hebben steeds beweerd niet zon
der elkaar een coalitie in te stap
pen. Of ze dat ook volhouden, valt
te bezien. Voor GroenLinks-leider
Jesse Klaver vielen de verkiezin
gen vies tegen. Regeringsdeel
name zou een manier kunnen zijn
voor zijn partij om te bewijzen dat
GroenLinks niet voor spek en bo
nen bestaat. En ook de voormalige
volkspartij PvdA - die maar niet
herstelt van het trauma van 2017 -
moet iets om niet te veranderen in
een verwaarloosbare factor in de
politiek.
Maar Rutte heeft gezegd dat hij
niet wil regeren met 'een wolk van
linkse partijen', iets waar hij D66
ook toe rekent. Ook als Groen
Links en PvdA elkaar loslaten in de
formatie, is het niet gezegd dat de
VVD zin heeft in een coalitie 'over
links'. De partij heeft deze verkie
zingen weer eens geleerd dat ze
haar rechterflank schromelijk
heeft verwaarloosd de laatste ja
ren. Forum voor Democratie heeft
fors gewonnen en ook JA21 komt
de Tweede Kamer in. Dat zijn veel
kiezers die de liberalen de rug
hebben toegekeerd.
De komende kabinetsperiode
lijkt Ruttes laatste klusje te wor
den (al is dat na de vorige verkie
zingen ook voorspeld). Hij zal zijn
VVD straks niet volledig leeggege
ten achter willen laten. Dus ook
hij zal tijdens een formatie harde
eisen willen stellen over bijvoor
beeld immigratie, de energietran
sitie en geen belastingverhoging
voor bedrijven. Allemaal zaken
waar dan D66 weer moeite mee
heeft.
En dan is er nog de positie van
het CDA. De partij is teleurgesteld
in het verkiezingsresultaat.
CDA'ers dachten echt dat met de
komst van Wopke Hoekstra als
partijleider de hegemonie van de
VVD kon worden doorbroken en
de christendemocraten weer de
machtigste partij van het land
konden worden. Dat is niet ge
beurd. Dat kan tot intern gerom
mel leiden. Zeker als straks blijkt
dat het populaire Kamerlid Pieter
Omtzigt meer stemmen heeft ge
kregen dan zijn nummer 1 Hoek
stra.
In dat krachtenveld moet Rutte
de komende weken op zoek naar
een stabiele coalitie. En dat met
een Tweede Kamer die meer ver
splinterd is dan ooit. Nooit eerder
lijken er zo veel splinterpartijtjes
in het parlement te komen. Tij
dens deze verkiezing leek elke kie
zer zo'n beetje zijn eigen verte
genwoordiging te hebben. Een lo
gisch gevolg van een wereld
waarin steeds meer mensen in een
eigen digitale informatiebubbel
leven.
donderdag 18 maart 2021
AMSTERDAM
M Geen
bruiloften
en partijen
in feestzaal
De Diamant
in Amster
dam, wel
het feest
van de de
mocratie.
FOTO DINGENA
MOL
M Naar de
kerk om te
stemmen
dit keer. De
Hoeksteen
in Nieuw-
Beijerland
is ingericht
als stem
bureau.
FOTO ARIE KIEVIT
M Vincent
van Gogh
houdt de
blik afge
wend van
kiezers in
zijn eigen
museum
dat stem
bureau is.
FOTO ANP
Rutte kan borst natmaken
voor nieuwe krachtproef
Hans van Soest
Den Haag
M Lijsttrekker
Mark Rutte
viert de zege
van de VVD
met partij
prominenten
Annemarie
Jorritsma,
Klaas Dijkhoff,
Sophie Her
mans, Christi-
anne van der
Wal en Caro-
liene Hermans.
FOTO ANP
AMSTERDAM
