7
„eSTE fclvAl
Den Haag
streeft naar een
supersnelle
formatie onder druk
van de coronacrisis
en na recordlange
onderhandelingen
van 2017. Maar lukt
dat wel?
Nieuw kabinet
Het is een spookbeeld voor lijst
trekkers die vanaf morgen de blik
op de onderhandelingstafel rich
ten: een tergend lang slepende for
matie. De vorige keer duurde het
225 dagen, een record. Dat wil nie
mand nog een keer. Met een mon
diale crisis is het geen fraai beeld
als partijleiders op pakweg dag 198
met somber gelaat uit de Stadhou
derskamer lopen en zeggen dat 'ze
er nog niet zijn', heus 'vorderingen
maken' er 'morgen weer een dag'
is, alles 'stap voor stap' moet. ,,Je
wilt hier niet in oktober nog mee
bezig zijn'', zegt CU-leider Gert-
Jan Segers. ,,Werk met een ak
koord op hoofdlijnen, stel doelen
vast, doe de uitwerking later. Zoals
bij het Klimaatakkoord."
VVD-aanvoerder en premier
Mark Rutte - die inmiddels opge
teld een jaar van zijn leven door
bracht aan formatietafels - zei het
ook: „Niemand wil midden in een
crisis praten over drie cijfers achter
de komma over het geld voor het
provinciefonds. Dit hoeft niet een
half jaar te duren.'' Jesse Klaver
van GroenLinks, Sigrid Kaag van
D66 en Wopke Hoekstra van het
CDA hebben evenveel haast.
Hoekstra zegt tegen deze krant:
,,Hans Wiegel en Dries van Agt
hebben me weleens verteld dat zij
er eigenlijk in één avond uit wa
ren, in de kern gaat het gewoon
om vertrouwen. Dus afspraken
maken op hoofdlijnen spreekt me
wel aan.'' Kaag: ,,Als je begint met
een regeerakkoord dat tot achter
de komma is uitgewerkt, verzwak
je de democratie.''
Tot zover de goede voornemens,
in de praktijk zal het ingewikkeld
worden. ,,Dat kunnen ze wel wil
len, maar dat blijkt toch doorgaans
een lastige opgave'', zegt Carla van
Baalen, directeur van het Centrum
voor Parlementaire Geschiedenis
en hoogleraar. Neem 2002, het jaar
In de kern gaat het
om vertrouwen.
Dus afspraken maken
op hoofdlijnen
spreekt me wel aan
waarin Pim Fortuyn vermoord
werd en Jan Peter Balkenende
(CDA) de politieke scherven
moest lijmen. ,,Alles moest anders,
met een regeerakkoord op hoofd
lijnen, een strategisch akkoord.''
Eén A4'tje, zoals Balkenende eerst
wilde, lukte niet, al werd het ak
koord wel wat compacter dan in
1998. ,,Zo'n wens wordt elke keer
weer uitgesproken, maar in de
praktijk is het enorm lastig.''
Alexander Pechtold van D66 zat in
recordjaar 2017 aan de onderhan
delingstafel en weet dat als geen
ander. Hij 'gunt' partijen nu snel
heid en voortvarendheid, maar
waarschuwt ook. ,,Je moet zorg
vuldig zijn. Wij zaten ook niet
voor onze lol zo lang. Natuurlijk
wil je tempo, maar zeker met
nieuwe partijen aan tafel moet je
de tijd nemen. Het gaat wel ergens
over, hè.'' In 2017 sprak eerst
GroenLinks wekenlang mee, maar
de partij van Klaver stapte toch op.
Vervolgens moest de boel op
nieuw worden verkend en kon de
huidige coalitie met Christenunie
worden gesmeed. Pechtold: ,,En na
de snelle formatie van PvdA en
VVD in 2012 was er bij veel par
tijen toch behoefte aan meer gede
tailleerde besprekingen.''
Toch wordt deze formatie an
ders dan alle andere, tijdens 'de
grootste naoorlogse crisis' met een
korte en milde campagne in aan
loop. PvdA-coryfee Jacques Wal
lage zei ooit: ,,Formaties zijn vre
desbesprekingen. De oorlog die
tijdens de verkiezingen heeft ge
woed is voorbij en dan moet je
opeens samenwerken. Dat is het
wonder dat moet geschieden.''
Hoe heftiger de campagnestrijd,
hoe meer tijd de onderhandelin
gen kosten. Maar van oorlog was
ditmaal geen sprake: zelfs de
grootste politieke opponenten le
ken elkaar bewust heel te houden.
Op dat vlak zou het dus snel
kunnen, al blijft cruciaal of er on
derling vertrouwen is en of achter
bannen het kunnen verteren. Par
tijen lopen zich wel warm. Groen
Links was vorige week al druk met
'kopjes koffie drinken', de PvdA is
altijd klaar om mee te doen, maar
ook Lilian Marijnissen kan met
Vorige formatie langste
sinds de oorlog
iedereen zakendoen, klinkt het bij
de SP. Al moeten de socialisten de
grootste kloof overbruggen naar
andere partijen, met gigantische
inhoudelijke verschillen en een
principiële achterban. ,,Lilian wil
wel regeren, maar haar partij...'',
verzucht een ervaren politicus.
VVD-leider Rutte nam alvast
een schot voor de boeg met zijn
idee voor een Nationaal Herstel
plan, een akkoord over de crisis-
aanpak dat er snel moet liggen als
proloog op het regeerakkoord.
,,Hopelijk met ideeën en steun van
zoveel mogelijk partijen, ook bui
ten de formerende partijen.''
Het doet een beetje denken aan
de turboformatie van het kabinet-
Rutte-Asscher in 2012, toen in de
eerste week al een deelakkoord
over de rijksbegroting afgetikt
was. De urgentie was groot van
wege de economische crisis. De
gehele onderhandelingen tussen
Rutte en Diederik Samsom duur
den slechts 52 dagen.
Tempo
Tempo maken, hoofdlijnen eerst,
details later. Het kan. Iedereen wil
het, maar vaak sneuvelt het con
cept snel, zoals met zoveel goede
voornemens. Zodra iemand aan de
formatietafel een pad met punten
en komma's inloopt, raakt een snel
en compact akkoord steeds verder
uit zicht. Zo zegt een coalitiebron
nu dat hij absoluut afspraken op
hoofdlijnen wil, maar dat 'een be
perkt aantal thema's dan wel even
goed en gedetailleerd uitgewerkt
moet worden'.
Vertaald uit Binnenhof-Haags
betekent dat zoveel als: leuk, die
hoofdlijnen, zolang 'onze thema's'
maar wel goed besproken en ver
ankerd worden tot drie cijfers ach
ter de komma. En dan sta je al snel
met een been in het formatiemoe
ras, weet Pechtold: ,,Op die manier
neemt elke partij een paar punten
mee en zit je toch weer lang te on
derhandelen. En dat is ook logisch.
Mensen snappen best dat het even
duurt als je over grote kwesties als
migratie, klimaat en medisch-
ethische vraagstukken spreekt.
Wees daar reëel over. Anders krijg
je na een paar weken steeds de
vraag van mensen: zijn jullie er
nou nog niet uit?''
woensdag 17 maart 2021
M Twee in
woonsters
van Stap
horst bren
gen in kle
derdracht
hun stem
uit. FOTO ANP
M Lijsttrek
ker Caro
line van der
Plas is voor
de Boer-
BurgerBe
weging op
campagne
in Gouda.
FOTO ROBIN
UTRECHT
M Het Con-
certge-
bouw is
dicht voor
publiek,
maar van
daag kan er
wel worden
gestemd in
de Spiegel
zaal. FOTO ANP
Na korte campagne is het
hoog tijd voor turboformatie
Jan Hoedeman
Niels Klaassen
Den Haag
Aan de onderhandelingstafel in maart 2017: v.l.n.r. VVD, GroenLinks, CDA en D66. foto maarten hartman
-Wopke Hoekstra, CDA
dagen
2017 Rutte III
2012 Rutte II
2010 Rutte I
2007 Balkenende IV
2003 Balkenende II
2002 Balkenende I
1998 Kok II
1994 Kok I
1989 Lubbers III
1986 Lubbers II
1982 Lubbers I
1981 Van Agt II
1977 Van Agt I
1973 Den Uyl
1971 Biesheuvel I
1967 De Jong
1963 Marijnen
1959 De Quay
1956 Drees IV
1952 Drees III
1948 Drees I
1946 Beel I
170321 TU, bron: pdc
gemiddeld
■4 88 dagen
GOUDA
VOOR HET PLATTEL/
wwv.^£i?BURGEfiBEWEGII
AMSTERDAM
