dagentotde
verkiezingen
In eerste grote tv-debat
4
TWEEDE
KAMERVERKIEZINGEN CAMPAGNE
Bijna nergens ter wereld gebeurt
het, en in sommige landen zijn ze
maar wat jaloers op deze langja
rige Nederlandse traditie: het
doorrekenen van de verkiezings
programma's. Vandaag is het weer
zover en net als bij eerdere edities
ging er weer een hoop gesteggel
aan vooraf.
Ook dat is traditie.
Eerst een stap terug in de tijd:
al sinds 1986 biedt het Centraal
Planbureau(CPB) politieke par
tijen de mogelijkheid om uit te
rekenen wat de plannen in hun
programma nou precies kosten en
of ze bijdragen aan onze welvaart.
En sinds 1994 berekent het Plan
bureau voor de Leefomgeving
(PBL), en haar voorgangers, wat
het effect is op ons milieu.
De waarde van deze sommen is
vooral dat partijen worden ge
dwongen om hun plannen con
creet te maken, waardoor een ver
gelijking van programma's moge
lijk wordt. Zo valt in één oogop
slag te zien welke partij het meest
hecht aan investeringen in onder
wijs, zorg of infrastructuur. ,,Het
is toch belangrijk dat er een onaf
hankelijke scheidsrechter is", zegt
D66-Kamerlid Joost Sneller.
Bovendien voorkomt zo'n toet
sing dat partijen tegelijkertijd
beloven dat de belastingen wor
den verlaagd, de uitgaven worden
opgeschroefd én het begrotings
tekort wordt teruggedrongen.
Korter gezegd: wie 'gratis bier'
wil uitdelen, valt in de doorreke
ning geheid door de mand.
De doorrekeningen hebben dus
in de eerste plaats een discipline
rende werking. Tegelijkertijd kun
nen partijen weigeren hun plan
nen voor te leggen: deelname is
vrijwillig. En daar begint het ge
donder vaak al mee. Vier jaar gele
den weigerde de PVV haar pro
gramma voor te leggen aan beide
planbureaus, terwijl de partij van
Geert Wilders in 2010 en 2012 nog
wel meedeed aan de doorrekening
van het CPB. Ook vandaag ont
breekt de PVV.
Nu is het rekenwerk door het
CPB altijd al populairder geweest
dan de sommen van het PBL: in
1994 lieten alleen D66 en Groen-
Links de effecten van hun plan
nen op onze leefomgeving doorre
kenen. In 2017 nam het CPB elf
programma's onder de loep en het
PBL zeven.
Vier jaar geleden oogstte het
CDA veel kritiek van progressieve
partijen door het programma niet
voor te leggen aan het PBL. Nu is
de VVD om die reden de gebeten
hond. De liberalen besloten be
wust niet mee te doen, zegt finan
cieel specialist en kandidaat
Kamerlid Eelco Heinen.
Een van de redenen is dat het
PBL typische VVD-speerpunten
als de bouw van kerncentrales niet
meeneemt in de rapportage, om
dat het jaren kost om die te bou
wen. En waar het PBL alleen na
tionale maatregelen toetst, gelooft
de VVD vooral in een Europese
klimaataanpak. Ook andere par
tijen hebben zich hier trouwens
over beklaagd.
Klimaatwet
Daarnaast wijst Heinen erop dat
er net een klimaatakkoord is ge
sloten en dat de partij ook heeft
ingestemd met de Klimaatwet.
Voor die afspraken zegt de partij te
willen staan. Meteen al een schep
er bovenop doen, is volgens hem
niet logisch: ,,Dat zou net zoiets
zijn als een geheel nieuw plan
voor een pensioenstelsel presente
ren, terwijl we net het pensioen
akkoord hebben gesloten."
Collega-regeringspartij D66
vindt dat de VVD 'duikt' en denkt
dat die partij erop rekent dat de
aandacht toch vooral uitgaat naar
de effecten van de programma's
op de werkgelegenheid en de
groei van de economie. Sneller:
,,Als je zoals de VVD denkt dat de
veestapel op peil kan blijven, dan
zie je in de CPB-sommen daarvan
inderdaad geen enkel negatief ef
fect. Maar als je niks aan de stik-
stofproblematiek doet, heeft dat
natuurlijk wél grote impact, óók
op de economie."
Tegelijkertijd is er de terugke
rende discussie over de vraag in
hoeverre de rekenmodellen van de
planbureaus zich verhouden tot
de echte wereld. CDA-Kamerlid
Pieter Omtzigt verzette zich on
langs in een speech opnieuw te
gen die modelwerkelijkheid die de
Haagse agenda is gaan bepalen.
Een berucht voorbeeld is het ri
tueel van de koopkrachtplaatjes:
politici draaien graag aan allerlei
knoppen om in de koopkrachtta
bellen van het CPB tot een zo gun
stig mogelijk resultaat te komen,
zonder dat het te veel geld kost. De
realiteit is volgens Omtzigt dat de
koopkracht er in werkelijkheid
niet veel op vooruitgaat. ,,Het doel
is niet meer het verbeteren van de
koopkracht, het doel is het verbe
teren van de door het CPB bere
kende koopkrachtplaatje. Dat leidt
immers tot positieve krantenkop
pen en politiek draagvlak."
Dominant
Omtzigt vindt dat het CPB-model
te dominant is in discussies over
wat verstandig beleid is.
Deze frustratie is herkenbaar
voor veel financieel specialisten,
die de afgelopen maanden gege
vens moesten aanleveren. Zo weet
D66 dat hét speerpunt van die
partij, investeringen in onderwijs,
nauwelijks voor extra economi
sche groei zorgt in het CPB-mo
del. Dat is niet omdat economen
het oneens zijn over de positieve
werking van onderwijsinvesterin-
gen, maar omdat het CPB-model
hier niet goed mee uit de voeten
kan. Joost Sneller: ,,Dan kun je na
tuurlijk zeggen: dan investeren we
maar minder in onderwijs, zoals
VVD en CDA, want dan komen
we beter uit de doorrekening.
Maar daarvoor kiezen wij niet."
VVD'er Heinen is het niet met
zijn D66-collega eens. ,,Dit is niet
waar. Wij hebben hetzelfde pro
bleem met investeringen in veilig
heid. Ook die uitgaven leveren
nauwelijks groei op, terwijl we
weten dat je in een veiliger sa
menleving beter kunt onderne
men. Per saldo worden partijen
niet benadeeld door het model."
Nu demissionair premier Mark
Rutte met een straatlengte leidt
in de peilingen, probeerde vooral
PVV-leider Geert Wilders de
VVD'er te raken. Het 'chronische
tekort' in de zorg, 'miljarden-
steun' naar Zuid-Europese lan
den, het 'sluiten van ziekenhui
zen', Wilders was gisteren niet
te beroerd om, in zijn ogen, de
'chronische tekorten' van de
VVD-leider op te sommen.
Met nog zestien dagen tot de
verkiezingen was het RTL-debat
het toneel om nog wending te
geven aan de campagne. Althans,
voor de zes genodigden: Wopke
Hoekstra (CDA), Sigrid Kaag
(D66), Jesse Klaver (Groen
Links), Lilian Marijnissen (SP),
Rutte en Wilders.
Rutte is immers nog de onge
naakbare leider in de peilingen:
sommige opiniepeilingen dich
ten hem net zo veel zetels toe als
de nummers twee en drie, PVV
en CDA, bij elkaar.
Handicap voor die laatstge
noemde partij, het CDA, is wel
dat het de afgelopen vier jaar
vuile handen maakte in het ka
binet, zij aan zij met diezelfde
demissionair premier Rutte.
Wilders was er de eerste om
daarop te wijzen. Volgens hem
hebben juist de VVD en het
maandag 1 maart 2021
Partij die 'gratis
bier' uitdeelt, valt
snel door de mand
De VVD ligt onder vuur bij
GroenLinks en D66 omdat de
liberalen hun klimaatplannen in
het verkiezingsprogramma niet
laten doorrekenen. De VVD
vindt de rekenmodellen te ge
mankeerd, maar volgens andere
partijen 'duikt' de partij van
Mark Rutte.
Laurens Kok
Den Haag
Het aftellen naar de
Tweede Kamerverkiezin
gen op 17 maart is begon
nen. Deze krant brengt tot
die tijd een dagelijkse
verkiezingspagina.
Hierop bieden we u een
mix van interviews met
lijsttrekkers, inzichtge-
vende artikelen over
verkiezingsthema's en
actuele campagne-
verhalen.
Rutte blijft
In het eerste grote tv-debat
richting de verkiezingen liep
VVD-leider Mark Rutte met
een schietroos op de rug. An
dere partijen willen zijn pant
ser breken, maar dat lukte
gisteren niet iedereen even
goed.
Tobias den Hartog
Amsterdam
Wopke Hoekstra (CDA), Mark Rutte (VVD), Geert Wilders (PVV)
