EUWS 11
Het feit dat de vrouwen het misbruik vaak
niet aan hun man vertelden en terug ble
ven komen, zegt genoeg. De kinderwens
was zo vurig, dat de moeders het over zich
heen hebben moeten laten gaan.
Karbaat heeft misbruik gemaakt van
zijn macht over vrouwen die in een ex
treem afhankelijke positie zaten. Aan de
andere kant hebben de moeders dankzij
hem een gigantisch geschenk gekregen:
een kind dat ze zo graag wilden.
Ik probeer mijn eigen oordeel over
Karbaat uit te schakelen. Ik wil laten zien
hoe de perspectieven verschillen tussen
de ouders, donorkinderen en donoren.
Ik heb ondervonden hoezeer één man
zoveel levens op zo'n heftige wijze kan
beïnvloeden.
Tijdens de voorvertoning kwamen de
moeders erachter dat ze niet de enige wa
ren die misbruikt waren. Daardoor voel
den ze zich gesteund. Ze willen met hun
verhaal bewustzijn creëren en af van het
geheim dat ze zo lang hebben moeten
dragen. De tijd is ook veranderd. Door de
metoo-beweging durven slachtoffers zich
te uiten.
Loyaal
Ik vind het interessant dat sommige do
norkinderen loyaal aan hem zijn. Ik ben
bij meerdere groepsbijeenkomsten ge
weest. Ze ervoeren een gevoel van thuis
komen, terwijl ze elkaar nog nooit eerder
hadden gezien. Zo sterk is die biologische
lijn. Dat vind ik bijzonder. Het is ook
moeilijk om een kern van je 'zijn' af te
wijzen.
Ik heb Karbaat (hij overleed in 2017,
red.) nooit geïnterviewd of ontmoet. Dat
hij foto's opvroeg van de pasgeboren do
norkinderen geeft aan dat hij wist waar
hij mee bezig was.
Het is aannemelijk dat hij een keer
moest 'invallen' toen er gebrek was aan
vers donorzaad. Die grens is daarna steeds
vager geworden. Hij heeft ook nooit kun
nen vermoeden dat er later dna-testen
zouden zijn en al die donorkinderen el
kaar zouden vinden.
Dekmantel
Er zijn meer artsen geweest die hun eigen
zaad gebruikten. En er zullen meer artsen
bij komen. De anonimiteit van donoren
is voor hen een geweldige dekmantel ge
weest om te doen wat ze deden.
Karbaats familieleden wilden niet mee
werken, op een wettige zoon en nicht na.
Ik ben zelfs naar zijn huis gegaan, waar
zijn weduwe woont, met bloemen, kaar
ten en brieven. Ik vind het jammer dat ik
in de documentaire niet meer familiele
den heb die hem enkel verdedigen.
Als filmmaker is het fijn dat het verhaal
Karbaat zich de afgelopen jaren bleef ont
wikkelen. Als mens vond ik het heel hef
tig om te weten dat sommige onthullin
gen pijn doen bij de kinderen. Ik voelde
een journalistieke verantwoordelijkheid
om dat te delen, maar ik heb er ook slape
loze nachten van gehad.
Het is voor zijn kinderen niet leuk om
achter nog meer nare dingen van hun bio
logische vader te moeten komen en het
beeld nog verder bij te stellen. Maar het
overheersende gevoel is dat ze heel blij
zijn met de serie en die gaan gebruiken
als document voor nieuwe halfbroers en
-zussen, omdat dit hun hele verhaal is.
Dat is een prachtig compliment.''
mijn volle broer is, maar dat heeft onze
band niet veranderd. Ons contact is goed,
maar is nooit heel hecht geweest. We heb
ben veel inniger en leuk contact met onze
halfbroers en -zussen.
Die zie ik een paar keer per jaar. In onze
appgroep, die soms ontploft met honder
den berichten, wordt alles gedeeld: lief en
leed, ergernissen, flauwe humor. De posi-
tiviteit vanuit de groep overwint al het
negatieve. Dat is een stukje karakter dat
we allemaal hebben: het glas is halfvol.''
Miriam Guttmann (26),
filmregisseur, deed vier jaar
onderzoek naar Karbaat
e beerput is groter dan ik aan
vankelijk dacht. Jan Karbaat was
een man met meerdere gezich
ten. Heel betrouwbaar, hartelijk, vriende
lijk, een vaderfiguur. Maar ook een ge
wiekste zakenman die zelf vier gezinnen
had en misbruik heeft gemaakt van vrou
wen die zwanger wilden worden.
Tijdens mijn research stuitte ik op ver
halen over seksueel misbruik. In een na
gebouwde kliniek liet ik moeders hun er
varingen en trauma's opnieuw beleven.
De meesten vonden dat heftig. Specifieke
elementen, zoals de eendenbek, behan-
deltafel en het bureaulampje, brachten
hen terug naar die tijd. Die attributen
hadden zo'n sterke lading dat ze zelfs op
een nagebouwde plek herinneringen op
riepen.
licht die ik nog niet eerder had gehoord:
de aanranding of zelfs bijna verkrachting,
waarover een aantal moeders vertelt.
Kwalijk genomen
Later bleek dat mijn broer en ik van een
andere donor zijn, terwijl Karbaat mijn
ouders dezelfde donor had beloofd. Dat
heeft mijn vader hem heel kwalijk geno
men.
Ik vind het jammer dat mijn broer niet
Wegwuiven
Dat er dingen in zijn kliniek gebeurden
die niet binnen de norm vallen, zoals de
seksueel getinte grapjes, wisten we al wel.
Dat kan je nog wegwuiven als: 'ach dat
was in die tijd, een beetje humor moet
toch kunnen'. Maar hij ging echt te ver.
Tegelijkertijd hadden de vrouwen zo'n
sterke kinderwens dat ze ondanks alles
naar de kliniek bleven komen.
Mijn beeld over Karbaat is veelzijdiger
geworden. Ik hoop dat ik absoluut niet op
hem lijk wat betreft het 'metoo'-gedeelte.
Hij had ook een hoop mooie dingen. Hij
was een intelligente, charismatische man.
We delen de liefde voor de natuur. Ik vind
het leuk als ik dat soort eigenschappen bij
mezelf zie.
Zelf hoorde ik op mijn 34ste pas dat ik
donorkind ben. Mijn ouders wilden het
op mijn 18de vertellen, maar anderhalf
jaar daarvoor overleed mijn moeder bij
een verkeersongeluk. Mijn vader dacht:
als ik het nu vertel heeft hij straks het idee
dat hij ook nog een vader verliest.
DONORKIND
zaterdag 27 februari 2021
Het Zaad van Karbaat is te zien op
1, 8 en 15 maart, 20.30 uur bij de VPRO
op NPO2.
FOTO MARCO OKHUIZEN
FOTO JAN DE GROEN
De vele nazaten van Jan Karbaat
(foto onder) vertonen veel overeen
komsten, zoals brede handen met
korte vingers, het knijpen van de ogen
en de manier van bewegen.
BEELDEN UIT HET ZAAD VAN KARBAAT
