Voe aolles is t'r een tied
D
10 ZEELAND
In Antwerpen
begon op 22
februari het Paul
Van Ostaijenjaar.
Het was die dag 125
jaar geleden dat de
dichter werd
geboren. En zijn
dichtbundel
Bezette Stad is in
2021 een eeuwoud.
Exposities en een
stadswandeling
lopen nog tot eind
juni.
Zuiderburen
ANTWERPEN SCHELDESTAD VIERT PAUL VAN OSTAIJEN
Streektaal
Paul Van Ostaijen toonde
als rijpe tiener al een
grote interesse voor let
terkunde, kunst en poli
tiek. Toch versleet hij de ene mid
delbare school na de andere. Ook
zijn verblijf op het Koninklijk
Atheneum was geen succes. Daar
sloot de zoon van een Antwerpse
loodgieter zich wel aan bij de
'Vlaamsche Bond' die zich inzette
voor de Vlaamse zaak.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog
was hij als jonge journalist een ac
tivist en radicale flamingant. Via
zijn debuut Music-Hall uit 1916
vatte Van Ostaijen meteen het
moderne leven samen, met
dank aan het Antwerpse uitgaans
leven waarin hij zich graag onder
dompelde. Zijn poëzie was leven
dig en even experimenteel als ex
pressionistisch. Misschien was hij
wel de eerste jazzdichter van de
lage landen.
Maar de afloop van de Eerste
Wereldoorlog viel niet in zijn
voordeel uit. Vriendin Emma
kon het iets te goed vinden met
Duitse officieren. En het Vlaamse
activisme had de strijd verloren.
Zijn poëzie
was levendig en even
experimenteel als
expressionistisch
België ging na 1918 weer als één
natie verder. Van Ostaijen week
met Emma uit naar Berlijn en ver
zeilde daar in bittere armoede. Het
weerhield hem niet om in 1921
zijn meesterwerk Bezette Stad uit
te brengen, met een nooit geziene
typografie. BOEM PAUKESLAG...
Je leest het en hoort de bom vallen
of ziet hoe fabrieken en eer wan
kelen.
In ballingschap
Van Ostaijen verbijstert de elite
door onder meer reclameslogans
te vertalen richting poëzie. Een
soort stijl waarmee hij de beatge
neratie ruim 30 jaar voor is. Na
1921 keert de dichter in balling
schap terug naar België. Zijn acti
visme wordt hem vergeven, maar
aan de dienstplicht ontsnapt hij
niet. Twee jaar lang maakt de po
ëet deel uit van het Belgische be
zettingsleger in Duitsland. Die
persoonlijke ellende is rond 1924
voorbij, zijn beste jaren als dichter
moesten er daarna aankomen. He
laas treft tbc hem in 1927. Een jaar
later, op 18 maart 1928, sterft Van
Ostaijen in een sanatorium in het
Waalse dorpje Miavoye. Amper
drie vrienden wonen daar de be
grafenis bij. Het graf van de dich
ter kan je nu bewonderen op het
ereperk van het Schoonselhof, zeg
maar het Père Lachaise van Ant
werpen.
Boem Paukeslag
Een hoogtepunt in het Van Ostaij-
enjaar lijkt de expo 'Bezette Stad.
Boem Paukeslag. Bezette Stad
100!'. Die start op zaterdag 27
maart en loopt nog tot 29 juni in
het Letterenhuis in de Minder
broedersstraat 22. Het Letteren
huis draagt zorg voor het
erfgoed van Vlaanderen en be
vindt zich bij een prachtig stand
beeld van de dichter nabij de Min-
derbroedersrui 30. De expo neemt
de bezoeker mee naar de 'roaring
twenties' en de wereld waarin
Paul Van Ostaijen leefde.
Ook een aanrader is een stads
wandeling die passeert langs de
plekken die belangrijk waren in
het leven van de dichter. De wan
deling start bij zijn geboortehuis
in de Lange Leemstraat 53 en komt
aan in het Letterenhuis. De data
bevinden zich tussen 17 april en 19
juni. Interessant is nog het optre
den van artiesten die Bezette Stad
vertaalden naar Besmette Stad. Of
hoe er alweer een link kan bestaan
tussen oorlogs- en coronajaren.
e tied vliegt", zei de klokke-
maeker en ie kreeg een
wekker ni z'n oad. Dat is
een bekende zei-spreuk. Mè wat ver-
stae je noe onder tied? Je ei t'r glad
gin grip op. En toch wor dat woord in
vee uutdrukkiengen gebruukt: ik
aolle tied, ik gin tied, 't za mien tied
wè dure, ik d'n tied van m'n leven,
ik kan m'n tied wè vulle. Zo kan 'k
nog wè tied zonder ènde deurgae.
Ik las lest is een zinnetje van een
vrouwe in een verzurgiengsuus. Die
zei: ,,Was de weg zo kort of heb ik zo
snel gelopen?" Dat zei toch genoeg
ee. Een mèns ei aoltied mè jacht. De
tied slier deur j'n anden as 't waeter
deur 't gotegat.
Vroeger stoeng de klokke bie oans
aoltied vuuf menuten voor. De tied
viel dan mee ee! Een paerd z'n tanden
en een vrouwe d'r anden magge nie
stille stae. Ja, julder leze 't goed: een
vrouwe d'r anden! En de venters
dan? Vroeger was 't ard werken van
eigens en vee goeng mie d' and. En
toch ao eêl wat vrouwen een goeie
meniere van doen om even toet d'r
eigen te kommen.
Zo tussen licht en duuster were d'r
vee, die a dan een stuitje zatte te
schemeren. Je kon dan nie mi goed
zie om kousen te stoppen of te breien
en uut zuunigheid wier de lampe nog
nie an 'edae. Het was een goeie me-
niere om even te bekommen. Dat
goeng vaneigens.
Da de tied soms kruupt zulle vee
mènsen ok wè is mee'emikt A je
bevoorbeeld in de wachtkaemer van
de dokter zit te wachten op de uut-
slag van een onderzoek. 't Kan vrieze,
't kan doaie. Oe za voe joe de kom-
mende tied uutpakke? 't Is net of a de
groate wiesder van de klokke mè nie
vooruut wil. Het liefst zou je d'r een
steên ni goaie. Dat ka je beter nie doe,
wan dan sti de tied stille! En a je dan
van de dokter te oaren kriegt, da je
nog tied van leven eit, dan bi je zo
blie as een ond mie zeven staerten!
Je mo je tied nie verdoe, oar je wè is
zègge. Mè wat is verdoe? ersmosse? Ik
zitte graag achter m'n bureau voe 't
raem te werken. Mè zo noe en dan
wil ik even m'n oad leegmaeke en zit
ik een stuitje voe me uut te kieken. A
t'r iemand 'esturven is, dan oar je nog
wè is: 'Ie is uut d'n tied.' Een moaie
meniere van zèggen, die a meêsten-
tieds gebruukt wor bie ouwere mèn-
sen. Vroeger kwam de anzègger dan
van uusje toet deure de wete doe. Ie
zei dan: ,,De komplementen van de
fermielje en ze litte wete da estur-
ven is in d'n ouderdom van jaer."
Het antwoord was dan: „Bedankt en
doe de komplementen an de fer-
mielje."
As kind von ik dat iets eêl plechtigs.
En ik voele nog de bedrukte stem-
mieng die a t'r dan naedien in uus
ieng. De tied versmosse, di kan 'k
slecht tegen. Mè tied is geld, is een
uutstuuksel wir a 'k dikkels eêl vee
moeite mie Noe nie futig worre Jo-
pie, wan d'r is ommes voe aolles een
tied!
dinsdag 23 februari 2021
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: Paul Van
Ostaijen.
Dominique Piedfort
Antwerpen
Eerste jazzdichter van de lage landen
Standbeeld van Paul Van Ostaijen in Antwerpen. foto peter nicolai
Een overzicht van alle activitei
ten, ook van het digitale aanbod,
vind je op de website www.van-
ostaijenleeft.be
Jopie Minnaard
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Jopie
Minnaard in het
Zuid-Bevelands.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.