Caroliene van den Bosse, overledenenverzorgster
We kwamen haar tegen tijdens een wandeling door de Walcherse buurtschap
Mariekerke. Caroliene van den Bosse-Stroo, echtgenote, moeder,
gereformeerd, paardenliefhebster. En ze is overledenenverzorgster: ,,Hoe houd
ik een overledene zo mooi mogelijk?"
Je staat er niet gauw bij stil. Pas als het
zo ver is, het einde van een reis on
miskenbaar is en verdriet alle andere
gevoelens verdringt, dringt het af
scheid zich op. Dan duiken er opeens
mensen op die op een meelevende manier je de
laatste zorg voor een dierbare uit handen ne
men. In Zeeland zou dat zomaar Caroliene van
den Bosse-Stroo kunnen zijn. Als overledenen
verzorgster staat ze 24 uur per dag paraat om
uit te rukken. Haar koffer met schort, opmaak-
attributen en andere hulpmiddelen heeft ze al
tijd bij de hand. Ze zegt: ,,Ik probeer een goede
start van het rouwproces te geven. Door te ont-
zorgen, te begeleiden, uitleg te geven, alles te
benoemen."
We ontmoeten haar in Mariekerke, de buurt
schap waar ze woont en werd geboren. Nee, ze
woont niet in het ouderlijk huis, dat ligt hon
derd meter verderop. Haar man Jacco is boven
achter zijn laptop aan het werk. Dochter Anna
is voor het eerst sinds weken naar school in
Meliskerke. Zoon Tom zit op de middelbare
school, hij moet nog even met digitaal onder
wijs genoegen nemen.
,,Heerlijk. Ik kom uit een echt warm nest. Met
mijn twee broers en vier zussen kon en kan ik
heel veel delen. Ik was heel veel bezig met paar
den. Eerst minishetlanders, toen een haflinger,
toen een fjord-fries. Ik ben een echte dieren
vriend. Mijn vriendinnen hadden ook altijd
paarden. Soms gingen we 's zomers om half 6
's ochtends naar het strand. Zadel eraf en dan
in zee. Vaak naar Domburg, bij Nehalennia het
strand op. Westhove was lekker uitgestrekt
voor je de zee bereikte."
,,Zeker, reformatorisch. De zondagen, de bid-
dankdagen, catechesatie op dinsdagavond, geen
televisie in huis. Het is niet dat we altijd heel
braaf waren. We gingen weleens uit. Maar we
wisten hoe het hoorde. God liefhebben boven
alles en je naaste als jezelf. Mijn ouders boden
een altijd behoudende liefde. Bijvoorbeeld
dronken worden, daar hadden ze je niet voor
over. Ze waren op je behoud gericht, dat heb ik
altijd haarfijn gevoeld. Ik voed zelf mijn kinde
ren ook reformatorisch op. Kerk, school, het
hele dagelijks leven, wie je bent voor je naaste.
We hebben geen televisie. Wel telefoons, we
zijn wel in deze wereld, ik kijk gewoon naar het
NOS-journaal. Het is belangrijk om kinderen
te onderbouwen. Tegen schietspelletjes heb ik
een aversie. Daarover hebben we discussie, het
is maar een poppetje wordt er dan gezegd. Het
blijft een voortdurende strijd. Religie maakt
het leven echt niet te zwaar. Geloof is ook een
houvast, een veilige haven, een leidraad. Al
mijn zussen en broer zijn nog kerkelijk, geluk
kig. Mijn vader is ouderling. Schrijvers als
Maarten 't Hart en Franca Treur maken stem
ming, alsof het gelovig leven drukkend is. Zo
ervaren wij dat niet."
,,Heel bewust. Het had ook iets met dieren
kunnen zijn. Toen ik 16 was ging ik naar het
Hoornbeeckcollege in Goes, de opleiding Ver
zorgende Individuele Gezondheidszorg. Een
reformatorische school, ook een bewuste
keuze, belangrijk voor de onderbouwing. Ik
liep stages bij Zorgstroom en bij verpleeghuis
Ter Reede in Vlissingen. Daar bleef ik hangen.
Ik werkte met gehandicapten en ouderen, deed
medicatie en wondzorg en kwam bij mensen
thuis. Vooral tijdens die huisbezoeken hoorde
ik verhalen, menselijke verhalen. Je leerde ook
omgaan met agressie, opstandigheid, verdriet.
In die tijd zijn we getrouwd, we gingen met
zijn tweeën naar Ter Reede, mijn kleinste zusje
deelde snoepjes uit. Dat was mooi, de mensen
gingen vertellen hoe ze zelf waren getrouwd."
nenzorg?
,,In Ter Reede kwam het voor dat cliënten over
leden, ook waar ik bij was. Vervolgens kwam
de begrafenisondernemer en gaf je de zorg uit
handen. Het afleggen zag ik als een verlengstuk
van de zorg. Precies dat laatste stukje deed ik
niet. En wilde ik wel graag doen. Toen ben ik
gaan bellen en kwam in contact met Mathilda
Hugens in Goes, een overledenenverzorgster
die het al tien jaar deed. Ik wist niet of ik het
kon, misschien kon ik er niet tegen."
En?
,,De eerste keer was de overledene een me
vrouw in een rouwcentrum. Mathilda zei: 'Ga
jij maar voor'. Dat was best eng. Wassen, kle
den, het haar netjes maken - negen van de tien
keer wordt het haar gewassen. De mond netjes
sluiten is heel belangrijk voor het zicht. Het op
baren op een bed of in een kist. Je voelt dat de
overledene nog iemand is. Daarom is het fijn
als er familie bij is. Door hun verhalen krijgt ie
mand persoonlijkheid voor mij. Er zijn details.
De scheiding in het haar moet goed zitten. Ik
zorg dat iemand voor de familie herkenbaar is.
Het zijn omstandigheden waarin je mensen
leert kennen. Sommigen zitten vol in de emo
tie, anderen verbijten zich. Soms is verdriet ook
niet te bevatten en weten mensen niet wat ze
voelen."
,,Ik werk voor lokale ondernemers en ken vele
mensen. Vaak is er maar een half woord nodig.
Het helpt als je Zeeuws kunt praten, in een
plaats als Westkapelle maakt dat de sfeer meer
ontspannen. Het is echt zo dat overleden men
sen er nadat ze verzorgd zijn mooier bij liggen
dan tijdens de laatste dagen van hun leven. Ze
ker als ze na een ziekbed weer echte kleding
aan hebben. Als iemand een ongeluk heeft ge
had, worden verwondingen gehecht en geca
moufleerd. Dat doe je met kneedbare wax
waarover make-up wordt aangebracht. Wees
transparant. Vertel dat oma intens koud is als
'Je kunt zeggen
dat ik vecht
tegen verval'
JAN VAN DAMME
Mariekerke is bepaald geen wereldstad. Een
kleine buurtschap, iedereen kent iedereen.
Hoe was je jeugd?
Het geloof speelde - en speelt - een belang
rijke rol.
Je koos voor een opleiding in de zorg.
Hoe maakte je de overstap naar overlede-
Je helpt met het rouwproces, de verwer
king. Hoe doe je dat?
