Van ijzige kou
naar zwoele
lente: hoe kan
dat zo snel?
EUWS 11
Eerst zag je
veel twijfel
bij mensen,
of ze het vaccin
zouden nemen.
De afgelopen
tijd heb je dat
zien schuiven
,,Heel veel ziektes waartegen we vaccineren ken
nen we helemaal niet meer. Ik heb zelf in de tro
pen gewerkt, dus ik weet bijvoorbeeld dat difterie
een ernstige ziekte is. Maar 99,9 procent van de
Nederlandse artsen zal nooit een difteriepatiënt
hebben gezien. Hetzelfde geldt voor tetanus, of
rode hond. Dus de ziektes zie je niet meer, of zel
den. Maar over bijwerkingen staan genoeg ver
halen op internet, of ze nu waar zijn of niet. Dat
maakt het voor mensen complex, en dat snap ik.''
,,Waar ze gelijk in hebben, is dat je bij elk vaccin
ongelooflijk goed moet kijken of er bijwerkingen
zijn. Je vaccineert gezonde volwassenen of kinde
ren. Dat betekent dat een bijwerking veel zwaar
der weegt dan bij een nieuw medicijn tegen kan
ker of een andere ernstige aandoening. Daarop
wijzen vind ik heel verstandig. Maar wat jammer
is, is dat op dit soort sites heel veel beweringen
worden gedaan die niet worden onderbouwd. En
als je zo'n bewering inhoudelijk bestrijdt, volgt
weer een heel ander argument. Dus het is eerder
een bijna heilig gelóóf dat vaccinaties het kwaad
zijn. Dat mag. Aan de andere kant: als de vaccina
tiegraad door een bepaalde drempel zakt, heeft
dat ernstige gevolgen, zo is het wel.''
,,Ik denk dat het heel goed is. Er wordt ontzettend
veel uitleg gegeven over de werking van vaccins,
over bijwerkingen, over hoe die worden geregis
treerd. Heel open. Niet alleen door de overheid,
maar door tal van experts. Dat werkt volgens mij
goed. Eerst zag je veel twijfel bij mensen, of ze het
coronavaccin zouden nemen. Maar de afgelopen
maanden heb je dat zien schuiven.''
„Volgens mij is dat nog steeds een relatief kleine
groep. Het gaat om de grote groep twijfelaars
daaromheen, die wel bereid is om op inhoudelijke
gronden een beslissing te nemen.''
,,Absoluut! Het is echt begonnen met trial and
error, allemaal heel primitief. En kijk nu eens: we
hebben mRNA-vaccins die 95 procent van de
ouderen beschermen tegen Covid-19. Dat is echt
ongekend, fantastisch. Het laat ook zien wat de
wetenschap kan bereiken als je écht serieus inves
teert in vaccins.''
,,De omvang en de gevolgen voor alle terreinen
van de samenleving zeker. Als infectieziekten-
epidemioloog wist ik dat het een keer zou gebeu
ren. Maar het is moeilijk je er een concrete voor
stelling van te maken. We hebben dit in het rijke
Westen gewoon nog nooit meegemaakt.''
,,Haha, klopt. Het risico van heel vaak je mening
geven, is dat je bijdraagt aan de verwarring. Dat
wilde ik voorkomen. Maar een paar keer heb ik
toch gezondigd.''
,,Toen we zo laat begonnen met vaccineren, kon ik
mijn ergernis niet meer bedwingen. Dan is er zo
veel snelheid gemaakt met ontwikkelen van vac
cins, en ben je niet klaar om ze toe te dienen. Dat
vond ik treurig.''
,,We zijn een polderland, hè. Over alles moet
overlegd worden. Maar dat is niet de manier
waarop je zoiets moet doen. Dit moet geen poli
tiek zijn, maar logistiek. Daar is het echt misge
gaan. Ik hoop dat het nu alsnog wordt ingehaald.''
,,Ja. Toen heeft het ministerie van Volksgezond
heid gezegd: dit is een logistieke operatie, dus die
moet door logistieke experts van Defensie worden
geregeld. Deze vaccinatiecampagne is zeker ge
compliceerder, maar die les had je wel moeten
trekken.''
,,Ja, zeker.''
„Kennelijk. Daar ben ik niet bij geweest.''
„Degene die de leiding heeft over de hele crisisbe-
strijding. die moet zo'n beslissing nemen. Hoe het
precies is gegaan, weet ik niet. Daar zullen onge
twijfeld fantastische evaluatierapporten over
worden volgeschreven. Al hebben we daar nu niks
aan.''
,,Dat kan altijd. In de jaren 90 kwam difterie op
eens terug in de voormalige Sovjet-Unie. Dat je
denkt: het kan toch niet waar zijn? Maar wat niet
helemaal de wereld uit is, komt gewoon een keer
terug. Het pokkenvirus zit achter slot en grendel
in twee labs in de VS en Rusland. Maar in Afrika
heb je andere pokkenvirussen, één ervan kan ook
bij mensen ziekteverschijnselen geven. Het is mo
gelijk dat zo'n variant zich gaat aanpassen aan de
mens en zich verder verspreidt. Ebola is nu ook
weer terug in Afrika. Ergens in Guinee was er een
overgang van een vleermuis naar een kind. Een
toevalsgebeurtenis, en het virus is er weer."
,,Ja, en er zijn er nog een paar honderd bij vleer
muizen en andere dieren. Dat we met nieuwe vi
russen te maken krijgen, weet je, maar wanneer
en met welk virus, dat is helaas steeds een verras
sing. Een vaccin ontwikkelen tegen alle corona
virussen, of bijvoorbeeld tegen alle variaties van
het griepvirus, daarmee zou je echt een stap ver
der komen. Het is niet onmogelijk.''
Van min 16 naar
plus 20 in één week:
hoe is dat mogelijk?
Zowel de koude van vorige week
als de verwachte hoge temperatu
ren worden veroorzaakt door een
krachtig hogedrukgebied, zegt
Wilfred Janssen van Weerplaza.
,,Daardoor kwam aanvankelijk
vanuit Noord-Europa en Rusland
koude lucht naar ons toe. Daarna
is het hogedrukgebied aan de
wandel gegaan. Nu ligt het boven
Zuid-Europa, waardoor warme
lucht onze kant op komt.''
Dat het ook zo lang warm blijft,
komt doordat het hogedrukgebied
'krachtig en standvastig' is, vertelt
Janssen. ,,Meestal krijgen we
warmte door een lagedrukgebied
op de oceaan, en dat is grilliger.''
Als het kwik de komende dagen
20 graden haalt, dan komt de
temperatuursprong heel dicht in
de buurt van het record van 1912:
toen verschilde de temperatuur in
februari maar liefst 37,5 graden.
Wat zijn de gevolgen
voor de natuur?
Van sneeuw naar lente: de hoge
temperaturen geven de natuur een
grote 'boost', zegt Arnold van Vliet,
bioloog aan de Wageningen Uni
versiteit. ,,De eerste vlinders zul
len te zien zijn: citroenvlinders,
dagpauwogen en kleine vossen.''
Toch is het afwachten of ze het al
lemaal gaan overleven.
„In februari kan nog
vorst komen. Dat is
spannend."
Door de warmte
is ook de padden-
trek aanstaande.
Dat de vorst in elk
geval voor nu voorbij
is, is gunstig voor hen
en voor andere amfibieën,
zegt Van Vliet: „Doordat er
een dikke laag sneeuw op
het ijs lag,
kwam er min
der licht op het
water. Daardoor
produceren de
planten geen
zuurstof en is het
water zuurstofar-
mer."
Voor het groen was
dat pak sneeuw juist
wél handig. Van Vliet:
„Dat werkt isolerend,
waardoor de tempera-
tuur niet zo ver zakt. Je ziet nu
krokusjes en sneeuwklokjes in
bloei staan, die hebben het ge
woon overleefd.''
Warmer weer, goed
nieuws in de strijd
tegen corona?
In hoeverre het warme weer helpt
in de strijd tegen corona is nog
maar de vraag, zegt UMCG-viro-
loog Bert Niesters. ,,We verwach
ten wel een positief effect. Maar
vorig jaar viel het tegen. In augus
tus zagen we een flinke toename
van corona en toen was het hart
stikke warm.''
Het probleem nu, zegt Niesters,
is dat er nog zoveel mensen be
smet zijn. ,,Als we goed gaan vac
cineren, neemt dat aantal af. En
dan hoop ik, als we met het mooie
weer ook vaker buiten zitten, dat
we het virus meer onder controle
krijgen.''
Maar het allerbelangrijkste, zegt
Niesters, zijn de maatregelen.
,,Houd afstand, dat helpt. Andere
infecties komen daardoor ook
bijna niet meer voor. Wat dat be
treft is het ontzettend saai. Alleen
het rhinovirus, dat verkoudheid
veroorzaakt, kom je nog tegen.''
Kunnen we genieten
van het mooie weer?
De afgelopen maanden werden
met mooi weer meermaals na
tuurgebieden afge
sloten, in de zomer
gebeurde het
zelfde met
stranden. Kan
er coronaproof
worden genoten
van het lente
weer? Marleen
Oldenhave, woord
voerder van het Veilig-
heidsberaad, verwacht
geen grote problemen. „Vorig
weekend vroeg iedereen zich
met het schaatsweer ook af: gaat
het wel goed? Maar eigenlijk ging
het prima."
Mocht het in de natuur te druk
worden, dan kunnen gemeenten
zelf maatregelen nemen, zoals het
afsluiten van een natuurgebied. Ze
zullen dan ook oproepen om weg
te blijven. „Verder rekenen we op
het gezond verstand van mensen
zelf: als je ergens naartoe gaat, hou
je dan aan de regels. En ga terug als
het te druk is."
zaterdag 20 februari 2021
GO
Heeft de antivaxbeweging inhoudelijk terechte
kritiek?
Er is nog nooit zoveel over vaccinatie gedis
cussieerd als afgelopen jaar, door corona.
Helpt dat de algemene vaccinatiebereidheid,
of juist niet?
En de groeiende groep complotdenkers dan?
Die wijst vaccinatie ook bijna per definitie af.
Niet echt handig als je een vaccinatiegraad van
95 procent nodig hebt, zoals bij mazelen.
Zijn vaccins door de decennia heen beter ge
worden?
Tijdens het schrijven van dit boek hield corona
wereldwijd huis. Heeft de impact van de pan-
demie u verrast?
We zagen u niet heel vaak opduiken in de me
dia. Maar soms kon u het toch niet laten.
Toen het over de vaccinaties ging, bijvoor
beeld.
Zeg maar gerust bizar.
Bij de Mexicaanse griep in 2009 ging het toch
allemaal vrij vloeiend?
Juist als een operatie gecompliceerder is,
had de logistiek nóg meer aandacht moeten
krijgen, toch?
Op het ministerie is nu een andere afweging
gemaakt?
Wiens verantwoordelijkheid is zo'n beslissing
in een crisissituatie als deze?
Terug naar andere virussen en vaccins. Zijn
er oude ziekten waarvan u vreest dat ze terug
komen?
Zoals we vier menselijke coronavirussen had
den, en sinds eind 2019 vijf.
Na de sneeuw en het ijs van een paar dagen geleden wordt het dit
weekend historisch warm. Morgen kan het kwik zomaar 19 graden
aantikken, een record voor deze tijd van het jaar. Hoe kan het dat
het weer ineens zo omslaat? En is die warmte gunstiger in de strijd
tegen corona? Vier vragen over het lenteweer.
