II
NIEUWS 3
CORONAVIRUS MUTANTEN
worden de voorspellingen steeds
beter.''
,,Dat lijkt me voorbarig. Het is ook
niet het beeld bij de collega's in
het buitenland, met wie we weke
lijks overleggen. Daar zien ze nog
steeds dat de R-waarde van de
Britse variant consistent 0,3 of 0,4
hoger ligt. In Nederland vindt ook
specifiek onderzoek plaats in Am
sterdam, met pcr-tests die de vari
ant herkennen. In die regio zet de
verspreiding van de mutant nog
steeds sterk door. Daarnaast moet
je bedenken dat het virus juist
dankzij strenge maatregelen min
der hard kan groeien.''
Toch zijn virologen als Ron Fou-
chier en Eric Snijder sceptisch
over de grotere besmettelijk
heid van de Britse variant. Zij
zien geen overtuigend bewijs.
Wat zien jullie dat zij niet zien?
,,Ik denk dat zij puur vanuit de
virologie redeneren. Het is inder
daad nog niet wetenschappelijk in
een lab aangetoond dat de Britse
variant besmettelijker is. Maar we
zien het gewoon terug in de data,
op heel veel plekken: deze variant
verspreidt zich sneller. Dat is de
realiteit waarmee wij werken.''
Ondertussen zorgen ook andere
varianten dan B.1.1.7 voor zweet op
de voorhoofden van virologen. We
hadden al de Zuid-Afrikaanse en
twee Braziliaanse varianten. Deze
week werd ook de zorgwekkende
'mutant binnen de Britse variant'
in Nederland vastgesteld: E484K.
De vrees is dat deze mutant een
manier heeft gevonden om zowel
de afweer van ex-patiënten als de
bescherming door vaccins te om
zeilen.
,,Dat baart ons wel zorgen'', zegt
Reusken. ,,Deze variant hebben
we in de regio Utrecht vastgesteld.
Het bijzondere is dat deze persoon
geen reishistorie had. In theorie
kan het zo zijn dat deze mutatie
binnen Nederland heeft plaatsge
vonden. In Engeland zien ze ook
dat E484K-afwijkingen onafhan
kelijk van elkaar ontstaan.''
Om de boel nog wat gecompli
ceerder te maken: er is nóg een
nieuwe variant in omloop: B.1.525.
Ook die heeft de E484K-afwijking
in het spike-eiwit. Heel misschien
is deze variant zelfs wel in Neder
land ontstaan. Reusken: ,,Hij is
enkele tientallen keren in Dene
marken gevonden en twee keer in
Nederland: een keer in de regio
Rotterdam-Rijnmond en een keer
in Limburg Noord. We zoeken nu
samen met de Denen uit waar die
variant vandaan komt.''
Voor virologen is het geen ver
rassing dat het virus zo vaak van
gedaante verwisselt. ,,Dit is ty
pisch voor virussen. Wel is het
nieuw dat we het zo goed kunnen
volgen. Daardoor weten we veel
meer dan anders. Dat geeft een
heel andere dynamiek. Normaal
zouden deze mutaties ook plaats
vinden, maar dan zouden we het
niet allemaal zien.''
Nieuwe steekproeven suggereren dat de
Britse variant in Nederland minder hard
oprukt dan eerder aangenomen. Het RIVM heeft
de voorspellingen voor de verspreiding van de
variant inmiddels bijgesteld. Was de strenge
lockdown wel nodig?
Drie getallen op een rij
tje. Op 2 februari zei
premier Rutte dat de
Britse mutatie op dat
moment goed was
voor 'twee derde van alle besmet
tingen in Nederland'.
Een week later, 9 februari, stelde
het RIVM dat op 2 februari 53,7
procent van de besmettingen
'Brits' was.
In berekeningen die afgelopen
dinsdag gepubliceerd zijn, is die
schatting verder bijgesteld: nu
denkt het RIVM dat op 2 februari
nog maar 47,6 procent van de be
smettingen door de Britse variant
veroorzaakt werd.
Twee derde of minder dan de
helft: het is nogal een verschil. An
ders gesteld: de Britse variant rukt
een stuk minder hard op dan eer
der voorspeld. En het waren juist
die eerdere voorspellingen die tot
een strenge lockdown leidden.
Wat is hier aan de hand?
Britse en andere varianten wor
den in Nederland opgespoord
door het steekproefsgewijs analy
seren van positieve coronatests in
laboratoria van bijvoorbeeld het
RIVM. Daar gaat een tijdje over
heen. Nu is van positieve tests tot
eind januari bekend tot welke va
riant ze behoren. De drie hierbo
ven genoemde cijfers voor 2 fe
bruari (van Rutte en het RIVM)
zijn dus schattingen. Die komen
voort uit modellen, en die worden
gevoed door vondsten in het lab.
In de lab-analyses rukte de
Britse variant - B.1.1.7 in virologen-
taal - in eerste instantie stevig op.
Tussen december en half januari
steeg het aandeel van de variant
van 0 naar 20 procent. Dat leidde
tot de alarmerende voorspellingen
die de afgelopen weken het coro-
nanieuws beheersten. Daarna ging
het echter een stuk minder hard,
blijkt nu. Tussen 18 en 24 januari
was 22 procent van de positieve
monsters Brits, de week daarna
23 procent. Dat laatste getal is een
voorlopige stand van zaken,
zegt chantal Reusken, topexpert
virologie bij het RIVM.
,,Het is nauwelijks nog een stijging
te noemen, inderdaad. We zoeken
op dit moment uit hoe dat kan.
Stokt het aantal besmettingen met
de Britse variant echt, of is er een
andere oorzaak?''
,,We breiden de omvang van de
steekproeven uit. Rond de feestda
gen waren het er ongeveer drie
honderd per week, dat gaat naar
duizend. Het netwerk van labora
toria dat monsters analyseert
groeit daarom, en daardoor veran
dert ook de regionale spreiding.
Mogelijk zaten bij de regio's die al
voorlopige data voor de laatste
week aanleverden, relatief veel re
gio's waar de Britse variant min
der aanwezig is, zoals Twente.
Daardoor kan het landelijk percen
tage dalen. Dat zoeken we nu uit.''
Achteraf gezien zijn de eerste
RIVM-voorspellingen over de ont
wikkeling van de Britse variant,
waar de strenge lockdown deels op
stoelt, gedaan op basis van te
kleine steekproeven. Het RIVM
gaf eerder tegenover deze krant
aan dat de Europese gezondheids
autoriteit ECDC een ondergrens
van vijfhonderd analyses per week
adviseert. Nederland zat daar
lange tijd onder. Pas sinds Britse,
Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse
varianten ons het leven (nog)
zuur(der) dreigen te maken, ma
ken we een inhaalslag.
,,Hopelijk hebben we de snelheid
van verspreiding van de Britse va
riant inderdaad overschat, zou ik
bijna zeggen. Het is niet zo dat die
eerdere voorspellingen onze wen-
Dat de Britse variant
besmettelijker is, zien
we terug in de data,
op heel veel plekken
sen bevatten, dat wij graag wilden
dat de nieuwe variant zo snel op
rukte. Het waren de scenario's die
op basis van de getallen die we
toen hadden realistisch waren.
We vragen de labs die zich nu aan
sluiten ook om met terugwer
kende kracht monsters te testen.
Daardoor komen nieuwe gegevens
over eerdere weken binnen en
donderdag 18 februari 2021
GO
RIVM doet onderzoek
naar de virusvarianten.
M Viroloog Chantal Reusken van
het RIVM onderzoekt de Britse
coronavariant. foto jelle akerboom
Kun je op basis van de nieuwe
cijfers concluderen dat de
Britse variant minder besmette
lijk is dan eerder gevreesd?
Opmars Britse variant is
vooralsnog bescheiden
Sander van Mersbergen
Bilthoven
Er lijkt sprake van een afvlak
king. Hoe kan dat?
Wat kan zo'n andere oorzaak zijn?
Als je de laatste cijfers ziet, kun
je je afvragen of zo hard ingrij
pen wel nodig was.
- Chantal Reusken, viroloog
