II
EUWS 11
Chinezen werden
uitgesloten in de
VS. Pearl heeft het
beeld van hen
vermenselijkt
Opvallend veel Amerikaanse lezers
doneerden toen geld om te helpen.
Ze heeft daar fondsen voor gewor
ven", vertelt Vriesekoop. Maar dat
Buck een vriend was van het Chinese
volk zal de centrale overheid - lees:
de Communistische Partij -
nooit toegeven.
Inmiddels zien de Amerikanen de
Chinezen juist weer als vijanden.
Met dank aan Donald Trump, die
tijdens zijn presidentschap het oude
vuurtje opstookte. ,,Hij is een mys
terie'', vindt Vriesekoop. Want de
zelfde president die op Twitter gros
sierde in het beledigen van Chinezen
heeft een kleindochter die vloeiend
Chinees spreekt. ,,Er is een filmpje
waarop hij haar een voordracht laat
houden voor de Chinese president
Xi Jinping en diens vrouw. Het is
gezellig. En dan maakt hij enorm
theater met zijn agressieve beleid ten
opzichte van China. Als je dat kind
zo opvoedt en trots bent dat het
Chinees heeft leren spreken, snap ik
niet meer hoe het helemaal zit.''
Afkeer
Net als Buck heeft ook Vriesekoop
een afkeer van autoritaire regimes.
,,Dat is het Chinese systeem nu een
maal. Als er van bovenaf iets wordt
gedelegeerd, dan gebeurt dat ge
woon. Zaken worden rigoureus en
collectief aangepakt. Zo hebben ze
hun economie opgebouwd, zo pak
ken ze nu ook de pandemie aan. De
kracht van het getal telt. Dat heb ik in
de Chinese sport meegemaakt, maar
ik heb het ook gezien bij de grote
aardbeving van Sichuan in 2008,
waarbij 70.000 doden vielen. In el
lende, maar ook in voorspoed wijkt
alles voor het collectief. Die sterke
kracht die ze daaruit halen is bewon
derenswaardig.''
Maar het systeem duldt geen uit
zonderingen. ,,Als je daar geen QR-
code hebt die aantoont dat je bent
getest of gevaccineerd, houdt het op.
Je kunt nergens heen. Hier klagen
mensen over een gebrek aan vrijheid,
omdat ze wordt gevraagd een mond
kapje op te zetten, waar eerst een jaar
over moet worden vergaderd. Als
Chinezen vinden dat het ook maar
een ietsje helpt, doen ze het. Er is een
levensbedreigend probleem en dat
lossen ze op. In dit geval denk ik er
ook zo over.''
Daarmee wil Vriesekoop zeker niet
het Chinese regime goedpraten.
,,Hun systeem is absoluut not done.
Het past ook niet bij ons, en dat moe
ten we helemaal niet willen. Maar we
kunnen wel leren van goede ervarin
gen die ze daar hebben opgedaan.
Bijvoorbeeld hoe je corona aanpakt.
Precies zo heb ik ook veel geleerd
toen ik daar tafeltenniste. Van de een
neem je dit over, van de ander dat
omdat het je beter maakt. Zo kun je
je eigen cultuur verrijken.''
Tijd voor wat nieuwe pingpong-
diplomatie? De oud-kampioen lacht.
Vriesekoop blijkt recent te zijn bena
derd door iemand die in die geest
over de hele wereld opnieuw het
balletje wil inzetten om mensen te
verbinden. Bijvoorbeeld om meer
samen aan het klimaat te werken.
,,We denken erover na. Dat ping
pongballetje heeft destijds enorm
veel betekend voor de internationale
politiek. Ze hadden dertig jaar geen
contact meer gehad en uiteindelijk
heeft tafeltennis ervoor gezorgd dat
China en Amerika weer met elkaar
gingen praten. Wat nieuwe ping-
pongdiplomatie tussen Joe Biden en
Xi Jinping zou mooi zijn.''
Het duurde even voor in Bettine
Vriesekoops droom het gesprek op
gang kwam tussen haar en de Ameri
kaanse schrijfster Pearl S. Buck.
,,Eerst deed ze best arrogant en af
standelijk. Ze kon ook zo bekakt pra
ten. Maar toen was toch het ijs gebro
ken. 'Hé, ga even een stapeltje boe
ken halen voor Bettine', zei ze tegen
haar secretaresse. En daarna werd ze
heel warm. We praatten over China.
Ze hield van de mensen daar, maar
was kritisch over het regime. Precies
wat ik zo sterk aan haar vond.''
Een tijdje geleden ontmoette
Vriesekoop de door haar bewonderde
Pearl S. Buck (1892-1973) in haar
slaap. Niet zo heel gek, want vijf jaar
lang stond ze op en ging ze naar bed
met haar idool. Ze bezocht veel plaat
sen waar Pearl had vertoefd. In de
Verenigde Staten, maar vooral in
China, het land dat hen verbond en
dat ze beiden van binnenuit leerden
kennen.
Buck en Vriesekoop. De eerste,
dochter van een stijve zendeling die
arme Chinezen wilde bekeren, kreeg
in 1938 de Nobelprijs voor de litera
tuur. Ze was de eerste schrijfster die
een groot westers lezerspubliek mee
nam naar het Chinese platteland.
Buck vertelde in haar boeken over
het lief en leed van gewone Chine
zen. Ze woonde en werkte lange tijd
in China en ontwikkelde een zwak
voor het volk en de cultuur.
Vriesekoop, jongste van negen
kinderen in een boerengezin uit
Hazerswoude, nam in zekere zin het
stokje over: zij deelt haar Chinese
ervaringen uit de tweede helft van
de door Buck beschreven eeuw. Als
tafeltenniskampioen en beste wes
terse speelster van haar generatie
raakte Vriesekoop gefascineerd door
haar Chinese opponenten. Hoe leef
den die meiden? Waarom waren ze
zo anders en zo goed? En wat kon zij
van China leren? Na haar met drie
Europese titels bekroonde sportcar-
rière ging Vriesekoop de journalis
tiek in. Ze publiceerde verschillende
boeken over haar eigen China-gevoel.
Levenspad
Schrijf over China en je komt Pearl S.
Buck tegen. Haast letterlijk in Vrie-
sekoops geval, want voor het deze
week verschenen boek Het China-ge-
voel van Pearl S. Buck bereisde ze het
levenspad van haar inspiratiebron.
Dat leverde een gelaagd boek op van
herkenning.
In haar woning in Amsterdam
baalt Bettine Vriesekoop wel een
beetje. Het in China begonnen coro
navirus verhindert een uitbundige
presentatie van haar boek. Extra
zuur, omdat het in de wereld juist
nu zo veel gaat over China, dat in
middels de Verenigde Staten de loef
afsteekt als wereldmacht. En zoals
Pearl S. Buck destijds haar Ameri
kaanse lezers een onbekende kant
van China liet ontdekken, zo hoopt
ook Vriesekoop met haar boek wat
vooroordelen te weerleggen.
,,Pearl appelleert heel erg aan het
gevoel dat ik had bij mijn eerste be
zoek aan China. Ook al was het een
communistisch systeem, ik kreeg
een warm en gastvrij China-gevoel.
Mensen die nog niets van het Westen
wisten en die mij ook wel vreemd
vonden, waren nieuwsgierig naar
wie ik was. Dan gingen ze aan mijn
haar voelen. In hun ontzettend
warme naïviteit deden ze alles
om het me naar de zin te maken.
Dat belichaamt China voor mij.
Nog steeds.''
Vriesekoops heldin Buck had het
ook zo kunnen verwoorden. Wat ze
trouwens ook deed in de diverse
zwart-wit televisie-interviews
die nog van haar te vinden zijn op
YouTube. Een wat deftige dame op
een missie voor humanisme. ,,Ze
heeft het beeld van Chinezen ver
menselijkt'', zegt Vriesekoop.
Dat menselijke beeld wordt op dit
moment heel erg gemist in het debat
over China, vindt ze. Het ergert haar.
Net als dat wanneer mensen zich
racistisch of kwetsend uitlaten ze
vergeten dat het over mensen gaat.
,,In Pearls tijd werden Chinezen in
de VS enorm gediscrimineerd en
uitgesloten. Ze heeft veel betekend
voor hun emancipatie.''
Verguisd
Het boek The Good Earth (1931)
maakte Pearl S. Buck wereldberoemd.
Geliefd in het Westen, maar vreemd
genoeg verguisd in China. Omdat ze
de armoede van de bevolking had
geëtaleerd, schrijft Vriesekoop. Door
de Communistische Partij van China
werd Pearl Buck bovendien weggezet
als vijand van het volk, omdat ze zich
openlijk had uitgesproken tegen Mao
en zijn Culturele Revolutie.
Is Buck ondertussen gerehabili
teerd in China? Nou, in 2009 blijkt
de schrijfster wel in een internet-
enquête te zijn gekozen in het rijtje
'tien beste vrienden van China'. Ook
in dat lijstje: president Richard
Nixon (die van de historische 'ping-
pongdiplomatie' toen de Chinese
leider Mao in 1971 na jaren van diplo
matieke kilte het nationale tafelten-
nisteam van de VS wilde ontvangen
voor wat potjes tegen Chinese spe
lers), de Amerikaanse oud-minister
van Buitenlandse Zaken Henry Kis
singer en Juan Antonio Samaranch,
ex-baas van de Olympische Spelen.
Sinds partijvoorzitter Deng Xiao
ping China's deuren naar het Wes
ten vrijwillig heeft geopend wordt
Pearl Buck lokaal geëerd om haar
humanitaire werk. Op universiteiten
worden tegenwoordig haar romans
bestudeerd. In de stad Suzhou, waar
Buck enige tijd woonde, is de Ameri
kaanse zelfs een historische heldin.
,,Nadat Bucks boek was uitgekomen
was er een overstroming in China.
woensdag 17 februari 2021
GO
Pearl S. Buck in
1962 op het Witte
Huis, in gesprek
met president John
F. Kennedy (boven)
en met een van de
Chinese kinderen van
Amerikaanse soldaten
over wie ze zich ont
fermde. FOTO'S PEARL S. BUCK
INTERNATIONAL
