MEDIA CULTUUR 17
documentaire, die de NTR vanavond
uitzendt onder de vlag van iDoc.
Het is zoals museumdirecteur Taco
Dibbits het treffend omschrijft in het
begin van de film: lang werd gedacht
dat een dergelijke expositie
onmogelijk was, omdat er geen sla-
vernijobjecten waren om te tonen. In
het daaropvolgende krappe uur
maken de museummedewerkers en
Does duidelijk hoe nauw de collectie
verweven is met de donkere kant van
de Nederlandse handelsdrift.
Does: ,,Dat is inderdaad lang het
adagium geweest bij het museum:
geen object, geen verhaal. Het won
derlijke, het mooie van het hele tra
ject is dat de medewerkers van het
museum anders zijn gaan kijken.
Want de voorwerpen met een duide
lijke relatie tot de slavernij waren er
wel, maar men keek er zo niet naar.
De esthetiek, de pracht en praal, daar
lette men op. En minder op: staat
hier een verhaal op dat met de slaver
nij te maken heeft?''
Marten en Oopjen
Pijnlijk voorbeeld in het begin van de
documentaire: de taaie onderhande
lingen over Rembrandts Marten en
Oopjen en de restauratie van de hoge
portretten waren vorig decennium
grote onderwerpen in de Neder
landse media. Vrijwel nooit ging het
over de schaduwzijde: over dat
Martens vader een fortuin vergaarde
met een suikerfabriek - dankzij de
slavenarbeid op de plantages dus. Of
over Oopjens tweede echtgenoot,
Maerten Daey, die in toenmalig
Nederlands-Brazilië een tot slaaf
gemaakte vrouw verkrachtte en een
kind bij haar verwekte.
Ook bizar: toenmalig Amerikaans
president Barack Obama gaf in 2014
samen met premier Mark Rutte een
persconferentie in de Nachtwacht
zaal van het museum. Daar hangt
ook een doek van Bartholomeus van
der Helst, Schutters van wijk VIII in
Amsterdam onder leiding van kapitein
Roelof Bicker. Op dat schilderij staat
een zwarte jongen afgebeeld, in een
rode mantel. Hij lijkt te fungeren als
een soort trofee van de schutterij.
Niemand vroeg zich tot een paar jaar
geleden af wie hij was en wat hij op
het bekende werk deed. Het leidt in
De medewerkers van
het Rijksmuseum zijn
anders gaan kijken
de documentaire bijna tot een
schuldbekentenis van Eveline Sint
Nicolaas, conservator geschiedenis
en al ruim twintig jaar dagelijks
werkzaam tussen de kunstwerken in
het Rijksmuseum. Does: ,,Dat vond
ik zo dapper van haar, dat ze zich zo
kwetsbaar durft op te stellen en eer
lijk durft toe te geven: ik zag hem
niet. Zij maakt daarmee de weg vrij
voor een ieder om tot nieuwe inzich
ten te komen.''
Ook andere musea in Nederland
houden hun collectie kritisch tegen
het licht, met veel meer oog voor een
eventuele link naar slavernij. Does:
,,Maar ik vergelijk het Rijksmuseum
graag met een dinosaurus. Het duurt
soms even voordat een dino in bewe
ging komt, maar als hij eenmaal op
gang is, dreunen zijn stappen stevig
door.''
Een Zeeuw die lucht kreeg van de
komende slavernijexpositie in het
Rijksmuseum, had nog wel iets in
zijn schuur liggen, dat wellicht
bruikbaar was. Hij doneerde een
zogeheten voetboei aan het museum,
waar tot slaaf gemaakte mensen met
hun enkels aan werden vastgemaakt,
als ze niet aan het werk waren. Ook
kettingen waarmee ze geketend wer
den, hoorden bij de schenking - en
straks ook bij de expositie.
Een witte medewerker van het
museum spreekt in de docu over het
schuldgevoel dat de voorwerpen bij
hem oproepen. Does: ,,Je hoeft je
voor mij niet voor je voorouders te
schamen, maar meer voor de mens
heid. Na een eerdere film die ik over
slavernij heb gemaakt, kreeg ik een
recente foto van zo'n voetboei, die nu
nog altijd in Colombia wordt ge
bruikt. Het bestaat gewoon nog
steeds, dat is eigenlijk onvoorstel
baar.''
maandag 15 februari 2021
Installatie La Bouche du Roi, de mond van de koning,
van Romuald Hazoumé, gemaakt ter ere van de 200ste
verjaardag van de afschaffing van de slavernij.
A Schilderij door Michiel van Musscher van de familie Hees
en een tot slaaf gemaakte, uit 1687.
Meervoudige voetboei.
FOTO'S RIJKSMUSEUM
44
—Ida Hoes, documentairemaker
A Doos met voorstel
ling van de handel in
mensen, 1749. Links
onder: medewerkers
van het museum twij
felen: is deze band
voor een mens?
Ida Hoes. fotos rijks
museum, GUUS SCHOONEWILLE
2Doc Nieuw Licht: Het Rijks
museum en de slavernij
Vanavond, 20.25 uur, NPO2
'<■1 -v-'ji. ;vj. t\i«C k
