ZEELAND GEBOEKT
Dat ik een
Zeeuw
wil zijn
10 ZEELAND
Nieuwe energie. Dat is typisch een onderwerp waar we het eens goed over
kunnen hebben na de sloop van de kolencentrale in het Sloegebied. Want afscheid
nemen van kolen, van fossiel, dat is één ding. Maar wat dan? Zon, wind, getij en
aardwarmte? Of toch maar nieuwe kolencentrales bouwen?
SCENARIO
Het Centrum Beeldende Kunst
Zeeland (CBK) zwengelt de dis
cussie aan. Met achttien ingeni
eurs, bestuurders, sociologen,
ontwerpers en kunstenaars werd
een ruime gedachtewisseling opgezet over
waar we staan en waar we naartoe gaan. Maar
al te vaak eindigt dit soort goedbedoelde
'brainstormsessies' in drie keer niks: te veel
uiteenlopende meningen, te veel luchtfietse
rij, te weinig concrete uitwerkingen.
Vooral wat dat laatste betreft laat het CBK
onder leiding van projectcoördinatoren Ka-
thrin Ginsberg en Christiaan Weiler deze keer
zien hoe de uitkomst van zo'n sessie ook voor
buitenstaanders leesbaar en tastbaar materiaal
kan opleveren. Pak het pas verschenen boek
werk Pop down melt up er maar eens bij. Wat
opvalt zijn de vijf uitklapkaarten waarop Zee
land in vogelvlucht is te zien: één van Zeeland
nu en vier van Zeeland in de toekomst, om
precies te zijn in 2134, honderd jaar na de ge
plande sluiting van de kerncentrale Borssele.
In die toekomstkaarten zijn vier scenario's
verwerkt met denkwijzen over toekomstig le
ven in Zeeland. Over die scenario's straks
meer.
Familie van Remmerswaal
Wat verder in het boek in het oog springt is
een grootse familiesaga. We lezen hoe drie ge
neraties van de fictieve familie Van Remmers
waal zich in het heden en in de toekomst
handhaven. De beginsituatie is als volgt. Jozef
(1924) en Bernadette (1928) in Krabbendijke
zijn de stamouders. Ze krijgen in de jaren 50
en 60 vier kinderen: Jos, Sarah, Agnes en Pau-
lus. Jos runt een garage en trouwt met de
Rwandese vluchtelinge Vana. Sarah krijgt met
haar vriend Guus een tweeling in een woon
groep in Den Haag, ze betrekken een huisje in
de Molstraat in Middelburg.
Agnes ontmoet tijdens de Mosseldag in Yer-
seke Peter van Loeven, muzikant en fliereflui
ter. Hun zoontje Pjotr blijft bij haar als ze als
vrienden uit elkaar gaan. Peter vertrekt in 2013
met een aantal bandleden op een oud werk-
bootje naar Noorwegen op zoek naar het
Noorderlicht. Daar komen ze nooit aan. Pau-
lus tenslotte wordt na wat omzwervingen ju
rist bij de NAM, de Nederlandse Aardolie
Maatschappij. Hij trouwt met Carmen, een
tien jaar oudere galeriehoudster in Middel
burg. In Valkenisse begint hij een vakantie
parkje.
Warnow
Al met al een echte Zeeuwse familie. Je ziet ze
uitvliegen en verschillende opvattingen ont
wikkelen over hoe we met de wereld moeten
en kunnen omgaan. Het aardige is dat ze on
danks die verschillende ideeën toch familie
blijven. En dat we in wat hen overkomt aan de
werkelijkheid ontleende gebeurtenissen her
kennen. Zoals het verhaal van Agnes en Peter,
waar de geschiedenis van de van de radar ver
dwenen Warnow om de hoek komt kijken.
De hele familie wordt in het jaar 2134 neer
gezet. En daar moeten we het even hebben
over de eerder genoemde scenario's. In het
boek wordt ervan uitgegaan dat we momen
teel leven in het Antropoceen, het tijdperk
waarin de mens de meest invloedrijke factor is
in de veranderingen van de atmosfeer en na
tuurlijke systemen. Klimaatopwarming, stij
ging van de zeespiegel, het uitputten van fos
siele brandstoffen, milieuvervuiling, als
mensheid hebben we er invloed op. Naar de
toekomst doorgeredeneerd maakt het uit
welke beslissingen we nu - in 2021 en ko
mende jaren - nemen, welke richting we kie
zen. De vier scenario's die het leven in 2134
weergeven, zijn de uitkomst van eerdere keu
zes.
Scenario's
Scenario 1: we steken onze kop in het zand en
gaan vrolijk door met het bouwen van nieuwe
kolencentrales. Ontpolderen is taboe. De in
secten zijn verdwenen en wereldwijd dienen
zich miljoenen klimaatvluchtelingen aan. Het
wordt warmer, gemiddeld 3,5 graad, de zee
spiegel stijgt 2,50 meter.
Scenario 2: het geloof in de techniek over
wint, Borssele wordt door windenergie het
stopcontact van Zuidwest-Nederland, de
kerncentrale is uitgebreid, de landbouw is
high-tech, de Zeeuwse eilanden zijn de tuin
van West-Nederland. Het wordt 2,5 graad
warmer, de zee stijgt 2 meter.
Scenario 3: natuur krijgt de hoofdrol. Door
sober te leven gebruiken we in 2134 zo'n dertig
procent minder energie dan in 2020. Fossiele
brandstoffen en kernenergie zijn verleden
tijd, we zijn overgestapt op zon, wind, aard
warmte en getijden. Biologisch-dynamische
landbouw heeft de oude plattelandsnatuur
hersteld. Steden zijn terpdorpen in het land-
schap. Het klimaat warmt anderhalve graad
op, de zeespiegel stijgt 1,65 meter.
Scenario 4: de mens neemt een actieve rol in
het herstel. De Oosterschelde wordt her
opend, de Westerschelde wordt niet meer uit
gediept. Superdijken met een kruinbreedte
van tweehonderd meter zorgen voor veilig
heid, bodemdaling wordt tegengegaan door
minder diepe ontwatering, er zijn wisselpol
ders. Waterstof is de brandstof voor het zware
werk. Het wordt 1,7 graad warmer, de zeespie
gel stijgt 1,75 meter.
Verschillende werelden
De familie Van Remmerswaal komt in die vier
scenario's, in die vier verschillende werelden
terecht. Bijvoorbeeld als het over Krabbendijke
gaat, de plaats van de stamouders: in scenario 2
is Krabbendijke aan de natuur teruggegeven, de
inwoners zijn ondergebracht in een centraal ge
legen koepel; in scenario 3 is het een dorp ge
bleven waar de mensen elkaar kennen.
Lees het familieverhaal, bekijk de Zeeuwse
kaarten. Er zit stof in voor gesprek. Over wat
we willen, over wat we kunnen. Bij het boek
hoort een filmdocumentaire. Het kan een
startpunt zijn voor discussie in bedrijven,
kantoren en klaslokalen.
Seinpost
Zeeuwse schrijvers
De wereld lijkt op te houden
in dit uitsteekseltje van
Zuid-Beveland. Ellewouts-
dijk, het laatste dorp waar je alleen
kunt zijn met je gedachten. Zeker
op zo'n dag als de Aardenburgse
stadsdichter Rogier de Jong uit
koos voor een bezoek, beschreven
in Ellewoutsdijk, storm en regen.
Juist hier kwam hij, in 1952 te Gro
ningen geboren en pas op latere
leeftijd naar Zeeland gekomen, tot
het besef: Dat ik een Zeeuw wil zijn
die/ een meeuw en een/ zeeleeuw wil
zijn en alles tegelijk.
Het inzicht en het gedicht vin
den we in de nieuwe bundel Sein
post, de opvolger van zijn een paar
jaar geleden verschenen debuut
Memento. Om
precies te zijn
in een afdeling
Negen Zeeuwse
gedichten
waarin hij va
ker zijn ver
huizing ver
klaart: dit is
mijn erf dit/ is
mijn deel nu dit
is mijn thuis. In
de bundel gaat het ook over andere
kusten en over kustlichten die ooit
over zijn leven hebben ge
straald, maar hij levert vooral lof
liederen op zijn nieuwe omgeving.
Zelfs het wisselvallige weer prijst
hij: In Zeeland duurt een/ depressie
nooit lang. Iets wat deze dichter
met opgewekt humeur goed uit
komt.
Hij verwijst uitgerekend naar de
Zeeuwse dichter Hans Verhagen
als zijn voorbeeld. Maar in verge
lijking met diens woelige werk
maken De Jongs gedichten een be
daarde indruk. Ik neem de dingen/
zoals ze zijn. Dat/ wil zeggen: zoals
ze/ zich aan mij voordoen, zegt hij
zelf. Hij doet in zijn werk net
zoiets als de door hem beschreven
bermtoerist: veilig langs de kant
'naar het langsrazend verkeer' kij
ken. Dan krijg je geen poëzie die
buldert, maar poëzie die bericht.
Vooral over het ongewone van het
alledaagse bericht, en op de beste
momenten dat alledaagse
pootje licht.
Zie het prachtige openingsge
dicht van Seinpost, Sirene. Het gaat
dan niet over een lawaaiapparaat,
maar over het mythologische we
zen, half vrouw half vogel, dat met
haar zang zeevaarders verleidt en
vermoordt: Dank u dank u/ prevelde
ik terwijl ik mijn pluimen/ streek en
mijn mezzosopraan schraapte.
Bind je vast aan de mast als de
stilte van Ellewoutsdijk ineens
door lieflijke liederen wordt door
broken.
donderdag 11 februari 2021
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Zeeland in het jaar 2134
Jan van Damme
S
F? to
Zeeland in 2134, vier scenario's. foto illustraties cbk zeeland
CBK Zeeland: Pop down/melt up, diepe
adaptatie voor een verre toekomst- Uit
gave CBK Zeeland, 64 pagina's, 35,- euro,
te bestellen via de webshop van CBK Zee
land.
gedichten
Rogier de Jong
Mario Molegraaf
Rogier de Jong: Seinpost. Ge
dichten - Uitgeverij Liverse, 92
pagina's, gebonden, 19,95 euro.
