GEZOND
Lessen uit een eenoudergezin
Jongeren worden het
hardst geraakt, zorg dus
voor psychische hulp
20
René Diekstra
Gescheiden zijn betekent meestal dat je kroost
regelmatig bij de andere ouder is. Hoe ga je om met
gemis en schuldgevoelens, en is co-ouderschap
schadelijk voor de hechting? Psychotherapeut en
ervaringsdeskundige Marte Kaan (43) zocht het uit.
Een jaar ofwat gele
den publiceerden
haar vader en ik een
boek over het leven
en de zelfdoding van
de 13-jarige Saskia. Als titel
kozen we uit haar dagboek de
uitspraak: 'Het is net of ik hier
niet hoor'. Waarmee ze de rela
tie typeerde die zij tussen
haarzelf en de wereld ervoer.
Ik heb me vaak afgevraagd
voor hoeveel jongeren dat
geldt en die vraag regelmatig
gesteld aan cliënten. Ik
schrik als het antwoord van
13- tot 17-jarigen luidt dat ze
We vragen ze
levensvreugde en
ruimte af te staan
voor de gezondheid
van ouderen
niet overtuigd 'ja' tegen het
leven kunnen zeggen omdat
ze zich nergens echt thuis voe
len. Mijn indruk is dat dit nu
geldt voor een groeiende
groep jongeren als gevolg van
de pandemie en de levensin
perkingen waar ze zonder
duidelijke einddatum mee
worden geconfronteerd. De
jongeren die ik spreek worste
len, omdat ze nu niet normaal
aan het leven kunnen deelne
men. Een aanzienlijk deel
dreigt geïsoleerd te raken, lukt
het niet goed relaties op te
bouwen en te onderhouden
en daarmee het gevoel te heb
ben ergens echt bij te horen.
Jongeren worden onder
alle groepen door de covid-
maatregelen het hardst in hun
persoonlijke en psychologi
sche ontwikkeling geraakt.
We vragen hen levensvreugde
en ruimte af te staan ten be
hoeve van de veiligheid en ge
zondheid van oude(re) gene
raties. En hoewel zij daarvoor
weinig anders terugkrijgen
dan persoonlijke en psycholo
gische problemen, blijken de
meesten toch tot die solidari
teit bereid. Daar heb ik be
wondering voor.
Waar ik allerminst bewon
dering voor heb, is dat er in
de covid-routekaart en lange-
termijnplanning niets is opge
nomen om bij jongeren de
emotionele schade te beper
ken en psychologische hulp
verlening uit te breiden.
Toen Freud ooit werd ge
vraagd wat zijn psychologi
sche inzichten hem hadden
gebracht, luidde zijn fantasti
sche antwoord: 'Het vermogen
om met mezelf om te gaan, om
me in mijn eigen leven hei-
misch (thuis) te voelen'. Dat is
wat Saskia niet lukte en wat
bij een aantal jongeren dreigt
te mislukken. Dat is ook wat
een collega-psycholoog en mij
heeft geprikkeld om een cur
sus psychologie voor jongeren
samen te stellen onder de titel
'Psychologisch'.
Want het is volgens ons
niet meer dan 'logisch' om
juist nu bij jongeren het ver
mogen te versterken om thuis,
op school en verder in het
leven vaardig met zichzelf,
hun gevoelens en hun gedach
ten om te kunnen gaan.
eel gescheiden gezinnen
hebben ermee te maken:
elke week opnieuw moet
een van de ouders de kin
deren een paar dagen mis
sen en de kinderen hun ene ouder.
Zo gaat dat ook bij Marte Kaan, moe
der van twee dochters van 10 en 12
jaar. ,,Zeker in het begin voelde ik me
gemankeerd. Ik had last van schuld
gevoelens", vertelt ze. ,,Een moeder
hoort toch altijd bij haar kinderen te
zijn, vond ik. Het voelde tegenna
tuurlijk om ze elke week te laten
gaan.''
Kaan vroeg zich af hoe dit de kin
deren zou vormen, en schreef er aan
de hand van literatuur, film en we
tenschap een boek over: Moeder Na
tuur, waarom liefde altijd tekortschiet.
,,Ik hoopte dat het schrijven van dit
boek me zou helpen om de realiteit
beter te kunnen verdragen. Dat is
gelukt. Ik kwam erachter dat het tra
ditionele gezin nog helemaal niet zo
lang de norm is. Ook moederliefde is
minder exclusief dan ik dacht. En om
als volwassene te slagen in relaties, is
het juist goed als de hechting in je
kindertijd niet vlekkeloos verloopt.''
,,Mijn kinderen zijn niet van mij. Ze
zijn van niemand. Ik heb wél de
verantwoordelijkheid voor ze. Daar
binnen heb ik me voorgenomen om
mijn schuldgevoel en zelfopoffering
niet door te geven. Een scheiding is
in potentie traumatisch voor een
kind en ja, ik mis mijn kinderen
soms vreselijk als ze bij hun vader
zijn.
De kinderen missen mij juist
steeds minder nu ze ouder worden.
Vooral in de puberteit willen kinde
ren loskomen, onthechten. Is dat erg?
Welnee. Dat is juist de bedoeling. Dat
ik ze mis, hou ik voor mezelf.''
'Beschouw
het als iets
positiefs als je
dochter zegt
dat ze haar
andere ouder
mist. Ze voelt
zich vrij genoeg
om dat met je
te delen'
,,Ik snap die gedachte, maar vraag je
als ouder ook af: gaat het over jouw
gevoel of over dat van je dochter?
Kinderen van gescheiden ouders wil
len loyaal zijn naar allebei. Dat maakt
het voor hen soms ongelooflijk inge
wikkeld. Als ze bij de een zijn, mis
sen ze de ander. Daar moet je mee
dealen. Kinderen durven niet altijd
eerlijk te zijn over hoe klote het soms
is. Maar je dochter voelt zich in elk
geval vrij om te zeggen dat ze haar
moeder mist. Vergeet dan even dat
het verschrikkelijk voor jou is, dat jij
pijn voelt en dat je met schuldgevoe
lens kampt. Het gaat om je dochter,
toch? Maak duidelijk dat het gevoel
van haar moeder missen er altijd mag
zijn. Beschouw het als iets positiefs
dat ze dit met je durft te delen. Wan
neer je voorstelt om haar even met
haar moeder te laten bellen, is het in
negen van de tien gevallen al niet
meer nodig.''
,,Moederliefde is veel minder exclu
sief dan we denken. Oké, een moeder
draagt, baart en voedt het kind en is
daarmee degene aan wie we ons het
eerst hechten. Zij is er fulltime in de
kraamtijd, en vaak offert de moeder
zich op om minder te gaan werken.
Maar de manier waarop vrouwen het
moederschap vormgeven, is vooral
cultureel bepaald. Eeuwen geleden
was het vrij normaal dat een bemid
delde vrouw geen borstvoeding gaf
en het moederschap uitbesteedde. Ik
heb als kind een paar jaar in Afrika
gewoond en ben door meerdere
DINSDAG 9 FEBRUARI 2021 GO
René Diekstra bewondert de
solidariteit onder jongeren in
deze coronacrisis. Maar hij
ziet ook dat een aanzienlijk
deel van hen geïsoleerd
dreigt te raken.
c Reageren?
rene.diekstra@dpgmedia.nl
'Hechting
hoeft niet
vlekkeloos
te verlopen'
JEROEN KREULE
Mis je je kinderen nog steeds als ze
bij hun vader zijn en bespreek je dat
met ze?
Stel: een vader heeft co-ouder
schap, zijn 7-jarige dochter begint
na een paar dagen uit het niets te
huilen en zegt: 'Ik mis mama'. Zoiets
roept toch schuldgevoelens op?
Veel mensen denken dat de band
tussen moeder en kind er altijd
is, dat die onaantastbaar is en
volmaakt moet zijn. Dat klopt niet
helemaal, heb je ontdekt.