spot met informatie Wat zegt de wetenschap y Leugentje om bestwil is ons met de paplepel ingegoten Eureka! Higgsdeeltje bracht euforie 19 'Entertainment kan dus wel degelijk politiek relevant zijn' 'Brute eerlijkheid brengt ook degene aan wie je het vertelt in problemen' Docent Mark Bou- kes: „Ouderen gelo ven nog in die ene waarheid.'' kan een mening ontkrachten." Maar satire is niet objectief. Kijken mensen daar doorheen? „Ouderen geloven nog in die ene waarheid. Wat in de krant staat of het journaal meldt, dat is wat het is. Jongeren denken daar anders over. Zij hechten weinig waarde aan objectiviteit, omdat die volgens hen niet be staat. Ze zijn geïnteresseerd in mediazaken die helpen een me ning te vormen. Als een satiri cus al Arjen Lubach dat heel goed kan uitleggen, is dat voor hen een goede alternatieve wer kelijkheid. In de wereld waarin ruimte is voor meer waarheden krijgen satirici grote kansen.'' Jongeren zijn wel steeds meer vluchtige informatiebronnen gewend. Instagram en Tik Tok zijn toch vooral beeld-, geen tekstplatforms. Zondag met Lu bach is geen kortebaanwerk. ,,Dat is het bijzondere van zijn format. Hij weet publiek voor langere tijd te vermaken en te informeren. Met onderwerpen die je misschien niks interesse ren, zoals TTIP, maar die Lu bach toch hapklaar presenteert. Hij maakt er om de zoveel tijd een grap over én kijkers hebben het gevoel dat ze er iets van op steken'', zegt Boukes. Volgens hem verschilt humor van satire omdat er in het laat ste geval altijd een vorm van kritiek in zit. ,,Bij satire wordt humor gebruikt om macht te parodiëren. De macht van poli tici, tycoons, beleidsmakers. Bovendien hoeft goede satire niet per se verrassend te zijn. Bij Zondag met Lubach wordt de satire in laagjes opgebouwd en weet je soms waar het naartoe kan gaan. Maar mensen lachen er dan niet minder om.'' En wat vindt Arjen Lubach van zijn werk en de resultaten? ,,Hij kent mijn onderzoek, heeft het in een podcast een keer aan geroerd. We waren ook samen te gast bij een discussieavond over satire. Zijn reactie is de zelfde als die van Amerikaanse satirici: ze weten dit liever niet, want voor goede satire moet je niet al te veel bezig zijn met de gevolgen ervan. Dat begrijp ik ook wel, want als dat gebeurt gaat dat mogelijk ten koste van het programma.'' Geheimen hebben we allemaal. Dat we niet alles delen met een ander en niet altijd eerlijk zijn, is niet zo vreemd. Universiteit van Nederland SAM BLOKKER Wat houd jij geheim? Misschien rook je stiekem, heb je iets gesto len of heb je vannacht gedroomd over stomende seks met je ex. Ge heimen hebben we allemaal, groot en klein. Volgens psycholoog An dreas Wismeijer (Tilburg Univer sity) is dat niet zo gek. ,,Wanneer je een geheim hebt, houd je willens en wetens infor matie achter. Daarvoor moet je soms liegen, manipuleren of situa ties vermijden", vertelt Wismeijer. Dat klinkt allemaal nogal negatief, maar niet eerlijk zijn heeft ook voordelen. Als jij een hekel hebt aan je baas, en stiekem in zijn kof fie spuugt, kun je dat voor je baan- zekerheid maar beter geheim hou den. Soms leveren geheimen je zelfs iets extra's op, bijvoorbeeld wanneer je zwartrijdt met de trein. Je komt én van A naar B én hoeft niet te betalen. Je hebt dus dubbele winst. In de wetenschap wordt dit hetfreerider-effect ge noemd. Mensen die niet eerlijk zijn worden zo beloond. Dat eerlijkheid niet heilig is, wordt ons al vroeg aangeleerd. Denk maar eens terug aan vroeger, wanneer je van die oom en tante een cadeau kreeg dat je verschrik kelijk vond. Je ouders leerden je toen dat je maar beter kon liegen om de lieve vrede te bewaren. Maar ook op subtielere wijze wordt kinderen geleerd niet altijd eerlijk te zijn. Had jij bijvoorbeeld een mooie vaas kapotgeschoten met je bal, dan werden je ouders boos. Maar wanneer jij gewoon je mond hield en de kat de schuld gaf, was er niks aan de hand. Zo le ren we al vroeg dat een leugentje om bestwil wel kan. Volgens Wismeijer kan een ge heim ook 'zwaar op je drukken'. Uit Amerikaans onderzoek bleek dat mensen die met een groot ge heim in hun hoofd zitten het le ven letterlijk zwaarder vinden. Wismeijer: ,,Het brein herkent het hebben van geheimen als een sig naal dat jouw sociaal netwerk niet van hoge kwaliteit is, je durft de mensen om je heen blijkbaar niet te vertrouwen." Het is een teken dat jij er alleen voor staat en dat maakt het leven moeilijker. Daarnaast kunnen anderen je niet helpen als je iets geheimhoudt. Hangt je huwelijk aan een zijden draadje, omdat je verliefd bent op een ander? Dan kan niemand te hulp schieten als je blijft zwijgen. Niemand die jou kan vertellen dat hij of zij hetzelfde heeft meege maakt of tips kan geven. Alles geheimhouden raadt Wis- meijer niet aan, maar brute eer lijkheid ook niet. ,,Dat kan niet al leen jou in de problemen brengen, maar ook de persoon aan wie je het geheim vertelt.'' Als jij iemand vertelt dat je een ernstig misdrijf hebt gepleegd, breng je de ander in een lastige positie. De oplossing ligt daar ergens tussenin. En ei genlijk doen we dat al. We nemen zelden geheimen mee het graf in, de meeste worden aan iemand verteld of in ieder geval deels." Kijk op de site bij J /wetenschap Wetenschappers vertellen over hun eurekamoment. Dit keer Freya Blekman (46), hoogleraar deeltjesfysica bij de Vrije Universiteit Brussel en werkzaam bij Cern. ,,Als natuurkundige heb ik het idee dat ik een puz zel aan het oplossen ben, in het midden zit een gat en ik zie niet precies welke stukjes erin passen. Naar die stukjes ben ik op zoek en die zoektocht heeft bij mij geleid tot een groot inzicht. Weten schap is keihard werken, samen met collega's maak je kleine stapjes en als je geluk hebt, doe je die ene ontdekking. Bij alles wat weten schappers doen, mislukt de eerste keer meer dan 99 procent. En die laatste procent, die grote ontdek king, daar lees je over in de krant. In 1964 voorspelden Pe- ter Higgs, samen met Fran^ois Englert en Ro bert Brout, dat er een ex tra deeltje moest zijn, wat we nu het higgsboson noemen. In de jaren 90, toen ik studeerde, waren we nog steeds op zoek naar het higgsdeeltje. Er werd heel lang gesnuffeld, we wisten waar we moes ten zoeken, maar konden het niet vinden. Waarom is het uiteindelijk wel ontdekt? Omdat we met heel veel mensen samen waren. Mensen die de al lersnelste computers had den en met elkaar een fantastische versneller hebben gebouwd, met de tectieapparatuur die pre ciezer is dan ooit tevoren. We bouwden voort op de schouders van reuzen en dankzij hun kennis wis ten we steeds nauwkeuri ger waar het deeltje moest zitten. Dat combineer je allemaal en toen vonden we het. Op 4 juli 2012 werd be kend dat het higgsdeeltje was ontdekt en mijn naam prijkte, samen met 2900 co-auteurs, op de pa per. Dat moment was even geweldig als surrea listisch. Soms krijg ik de vraag wat het nut is van ons fundamentele onder zoek. Mijn antwoord: 'zo'n beetje alles wat er in je telefoon zit, is hier op Cern bedacht'.'' -Jim Jansen Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWStiGIltiSt en met GO ZATERDAG 6 FEBRUARI 2021 kiezers FOTO GETTY IMAGES/WESTEND61 Universiteit van Nederland

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2021 | | pagina 67