spot met informatie
Wat zegt de wetenschap y
Leugentje om bestwil is ons
met de paplepel ingegoten
Eureka! Higgsdeeltje bracht euforie
19
'Entertainment
kan dus wel
degelijk
politiek
relevant zijn'
'Brute eerlijkheid
brengt ook degene
aan wie je het vertelt
in problemen'
Docent Mark Bou-
kes: „Ouderen gelo
ven nog in die ene
waarheid.''
kan een mening ontkrachten."
Maar satire is niet objectief.
Kijken mensen daar doorheen?
„Ouderen geloven nog in die
ene waarheid. Wat in de krant
staat of het journaal meldt, dat
is wat het is. Jongeren denken
daar anders over. Zij hechten
weinig waarde aan objectiviteit,
omdat die volgens hen niet be
staat. Ze zijn geïnteresseerd in
mediazaken die helpen een me
ning te vormen. Als een satiri
cus al Arjen Lubach dat heel
goed kan uitleggen, is dat voor
hen een goede alternatieve wer
kelijkheid. In de wereld waarin
ruimte is voor meer waarheden
krijgen satirici grote kansen.''
Jongeren zijn wel steeds meer
vluchtige informatiebronnen
gewend. Instagram en Tik Tok
zijn toch vooral beeld-, geen
tekstplatforms. Zondag met Lu
bach is geen kortebaanwerk.
,,Dat is het bijzondere van zijn
format. Hij weet publiek voor
langere tijd te vermaken en te
informeren. Met onderwerpen
die je misschien niks interesse
ren, zoals TTIP, maar die Lu
bach toch hapklaar presenteert.
Hij maakt er om de zoveel tijd
een grap over én kijkers hebben
het gevoel dat ze er iets van op
steken'', zegt Boukes.
Volgens hem verschilt humor
van satire omdat er in het laat
ste geval altijd een vorm van
kritiek in zit. ,,Bij satire wordt
humor gebruikt om macht te
parodiëren. De macht van poli
tici, tycoons, beleidsmakers.
Bovendien hoeft goede satire
niet per se verrassend te zijn.
Bij Zondag met Lubach wordt de
satire in laagjes opgebouwd en
weet je soms waar het naartoe
kan gaan. Maar mensen lachen
er dan niet minder om.''
En wat vindt Arjen Lubach
van zijn werk en de resultaten?
,,Hij kent mijn onderzoek, heeft
het in een podcast een keer aan
geroerd. We waren ook samen
te gast bij een discussieavond
over satire. Zijn reactie is de
zelfde als die van Amerikaanse
satirici: ze weten dit liever niet,
want voor goede satire moet je
niet al te veel bezig zijn met de
gevolgen ervan. Dat begrijp ik
ook wel, want als dat gebeurt
gaat dat mogelijk ten koste van
het programma.''
Geheimen hebben we allemaal. Dat we niet alles delen met een ander
en niet altijd eerlijk zijn, is niet zo vreemd.
Universiteit
van Nederland
SAM BLOKKER
Wat houd jij geheim? Misschien
rook je stiekem, heb je iets gesto
len of heb je vannacht gedroomd
over stomende seks met je ex. Ge
heimen hebben we allemaal, groot
en klein. Volgens psycholoog An
dreas Wismeijer (Tilburg Univer
sity) is dat niet zo gek.
,,Wanneer je een geheim hebt,
houd je willens en wetens infor
matie achter. Daarvoor moet je
soms liegen, manipuleren of situa
ties vermijden", vertelt Wismeijer.
Dat klinkt allemaal nogal negatief,
maar niet eerlijk zijn heeft ook
voordelen. Als jij een hekel hebt
aan je baas, en stiekem in zijn kof
fie spuugt, kun je dat voor je baan-
zekerheid maar beter geheim hou
den. Soms leveren geheimen je
zelfs iets extra's op, bijvoorbeeld
wanneer je zwartrijdt met de
trein. Je komt én van A naar B én
hoeft niet te betalen. Je hebt dus
dubbele winst. In de wetenschap
wordt dit hetfreerider-effect ge
noemd. Mensen die niet eerlijk
zijn worden zo beloond.
Dat eerlijkheid niet heilig is,
wordt ons al vroeg aangeleerd.
Denk maar eens terug aan vroeger,
wanneer je van die oom en tante
een cadeau kreeg dat je verschrik
kelijk vond. Je ouders leerden je
toen dat je maar beter kon liegen
om de lieve vrede te bewaren.
Maar ook op subtielere wijze
wordt kinderen geleerd niet altijd
eerlijk te zijn. Had jij bijvoorbeeld
een mooie vaas kapotgeschoten
met je bal, dan werden je ouders
boos. Maar wanneer jij gewoon je
mond hield en de kat de schuld
gaf, was er niks aan de hand. Zo le
ren we al vroeg dat een leugentje
om bestwil wel kan.
Volgens Wismeijer kan een ge
heim ook 'zwaar op je drukken'.
Uit Amerikaans onderzoek bleek
dat mensen die met een groot ge
heim in hun hoofd zitten het le
ven letterlijk zwaarder vinden.
Wismeijer: ,,Het brein herkent het
hebben van geheimen als een sig
naal dat jouw sociaal netwerk niet
van hoge kwaliteit is, je durft de
mensen om je heen blijkbaar niet
te vertrouwen." Het is een teken
dat jij er alleen voor staat en dat
maakt het leven moeilijker.
Daarnaast kunnen anderen je niet
helpen als je iets geheimhoudt.
Hangt je huwelijk aan een zijden
draadje, omdat je verliefd bent op
een ander? Dan kan niemand te
hulp schieten als je blijft zwijgen.
Niemand die jou kan vertellen dat
hij of zij hetzelfde heeft meege
maakt of tips kan geven.
Alles geheimhouden raadt Wis-
meijer niet aan, maar brute eer
lijkheid ook niet. ,,Dat kan niet al
leen jou in de problemen brengen,
maar ook de persoon aan wie je
het geheim vertelt.'' Als jij iemand
vertelt dat je een ernstig misdrijf
hebt gepleegd, breng je de ander
in een lastige positie. De oplossing
ligt daar ergens tussenin. En ei
genlijk doen we dat al. We nemen
zelden geheimen mee het graf in,
de meeste worden aan iemand
verteld of in ieder geval deels."
Kijk op de site bij
J /wetenschap
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Freya
Blekman (46),
hoogleraar
deeltjesfysica bij
de Vrije Universiteit
Brussel en
werkzaam bij Cern.
,,Als natuurkundige heb
ik het idee dat ik een puz
zel aan het oplossen ben,
in het midden zit een gat
en ik zie niet precies
welke stukjes erin passen.
Naar die stukjes ben ik op
zoek en die zoektocht
heeft bij mij geleid tot een
groot inzicht. Weten
schap is keihard werken,
samen met collega's maak
je kleine stapjes en als je
geluk hebt, doe je die ene
ontdekking.
Bij alles wat weten
schappers doen, mislukt
de eerste keer meer dan
99 procent. En die laatste
procent, die grote ontdek
king, daar lees je over in
de krant.
In 1964 voorspelden Pe-
ter Higgs, samen met
Fran^ois Englert en Ro
bert Brout, dat er een ex
tra deeltje moest zijn, wat
we nu het higgsboson
noemen. In de jaren 90,
toen ik studeerde, waren
we nog steeds op zoek
naar het higgsdeeltje. Er
werd heel lang gesnuffeld,
we wisten waar we moes
ten zoeken, maar konden
het niet vinden. Waarom
is het uiteindelijk wel
ontdekt? Omdat we met
heel veel mensen samen
waren. Mensen die de al
lersnelste computers had
den en met elkaar een
fantastische versneller
hebben gebouwd, met de
tectieapparatuur die pre
ciezer is dan ooit tevoren.
We bouwden voort op de
schouders van reuzen en
dankzij hun kennis wis
ten we steeds nauwkeuri
ger waar het deeltje moest
zitten. Dat combineer je
allemaal en toen vonden
we het.
Op 4 juli 2012 werd be
kend dat het higgsdeeltje
was ontdekt en mijn
naam prijkte, samen met
2900 co-auteurs, op de pa
per. Dat moment was
even geweldig als surrea
listisch. Soms krijg ik de
vraag wat het nut is van
ons fundamentele onder
zoek. Mijn antwoord:
'zo'n beetje alles wat er in
je telefoon zit, is hier op
Cern bedacht'.''
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWStiGIltiSt en met
GO ZATERDAG 6 FEBRUARI 2021
kiezers
FOTO GETTY IMAGES/WESTEND61
Universiteit
van Nederland