40 agents
LiMSL^
DAILY
i m
19
'Heel veel
zijn er
omgekomen
die ik
persoonlijk
kende'
teteipv.:
-Ne# shock L"** P
over ÈL 4
met een pan op zijn hoofd, doorstond hij in
mei 1940 het Duitse bombardement.
Zijn moeder en tienerzussen vluchtten naar
Engeland. George en zijn grootmoeder trok
ken naar een oom in Warnsveld, bij Zutphen.
Al snel werd de tiener koerier voor de Vrij Ne
derland-verzetsgroep. Blake vertelde: ,,Ik zag
er erg jong uit voor mijn leeftijd en ik was een
grote, slungelige schooljongen. En omdat ik
geen werk had, kon ik vrij door het land rei
zen, en informatie en pamfletten en alles wat
nodig was verspreiden.''
Maar in 1942 verliet George voorgoed Neder
land. Hij vluchtte door het bezette Europa via
België, Frankrijk en Spanje naar Londen, waar
hij uiteindelijk terecht kwam bij P8, de Neder
landse tak van de Britse Secret Intelligence Ser
vice (SIS). Een van zijn taken was het begelei
den van Nederlandse verzetsmensen die in het
bezette Nederland zouden worden geparachu
teerd. Voordat ze in het vliegtuig stapten, con
troleerde Blake hun zakken om te kijken of ze
niet per ongeluk bijvoorbeeld een Londens
bioscoopkaartje bij zich hadden (zoals een keer
gebeurde). Hij vertelde me: ,,Heel veel zijn er
omgekomen die ik persoonlijk kende en die ik
zelf naar het vliegveld heb gebracht.'' Dat tem
perde zijn jaloezie. In Londen veranderden hij,
zijn moeder en zijn zussen de familienaam van
Behar in het oer-Engelse Blake.
Nieuw geloof
De SIS liet hem eerst een jaar Russisch stude
ren in Cambridge, en stuurde hem in 1950
naar Zuid-Korea. Toen de Koreaanse oorlog
uitbrak, belandde hij met een groepje Franse
en Britse diplomaten en journalisten in
Noord-Koreaanse gevangenschap. Daar las hij
Marx in Russische vertaling en raakte over
tuigd. De strenge calvinist was geknipt voor
het communisme. Blake was opgegroeid met
het geloof dat alles in het leven was voorbe
stemd. Het was maar een kleine stap om te ge
loven, met de marxisten, dat ook de geschiede
nis was voorbestemd. Hoewel hij niet langer
in Christus geloofde, dacht hij nog steeds 'dat
er een rechtvaardig koninkrijk van God moest
komen'. Calvinisten keurden materieel ver
toon af, net als communisten.
Ik zei: 'U hebt uw religie voor het commu
nisme ingeruild.' Ik dacht dat hij het zou ont
kennen, maar hij antwoordde: ,,Ja, dat is dus
heel duidelijk. Godsdienst belooft de mensen,
zal ik maar zeggen, het communisme na hun
dood. Want in de hemel zijn we allemaal gelijk
en daar leven we in prachtige omstandigheden.
Als dat allemaal waar is, maar dat geloof ik na
tuurlijk niet. En het communisme belooft de
mensen een prachtig leven hier op aarde, en
daar is ook niks van terechtgekomen.''
Was zijn communisme een geloof, net zoals
zijn religie dat was geweest?
,,Ja, dat denk ik wel'', antwoordde Blake.
Bovendien kreeg de ontheemde ex-Neder
lander met zijn bekering een nieuw vaderland
cadeau: de Sovjet-Unie.
In 1953 werden de gevangenen vrijgelaten.
Blake keerde terug naar de SIS in Londen,
maar regelde met zijn KGB-contact dat hun
eerste clandestiene afspraak in Nederland zou
plaatsvinden. Op eigen grond zou hij het beste
kunnen aanvoelen als er iets mis zat. Op
een pleintje aan de Haagse Laan van
Meerdervoort verscheen hij volgens af
spraak met het NRC van de vorige dag in
zijn rechterhand. Hij ging naast een man
zitten die dezelfde krant droeg. Ze bespra
ken hun samenwerking, en bij het afscheid
wees Blake de man ietwat ironisch op het
voorpaginaverhaal in hun krant: Beria,
hoofd van de Sovjet-geheime dienst, was als
'Britse agent' gearresteerd.
Terug in Londen begon Blake systema
tisch SIS-geheimen aan zijn KGB-hoeders te
overhandigen. Op de bank vroeg ik hem of
zijn gebrek aan Brits patriottisme het hem
makkelijker had gemaakt om Groot-Brittan-
nië te verraden. ,,Ik denk het wel, ja'', ant
woordde hij. Zou hij ook in staat zijn geweest
om Nederland te verraden? ,,Dat weet ik niet'',
zei hij. ,,Maar ik denk eigenlijk van niet. Ik was
erg Oranjegezind.''
Wat dat betreft was hij een inderdaad een
typische oud-verzetsman. Toen ik vroeg wie
zijn helden uit de geschiedenis waren, ver
wachtte ik dat hij zuivere communisten als
Rosa Luxemburg zou noemen, maar hij kwam
met Willem de Zwijger en Koningin Wilhel-
mina. Op zijn keukentafel lag die dag een boek
over koningin Beatrix. Zijn vriend Derk Sauer,
de Nederlandse mediamagnaat in Moskou,
had hem een satellietschotel gegeven om de
Nederlandse tv te kijken, en Blake had de uit
vaarten van Juliana en Bernhard gevolgd.
Dat hij de laatste 54 jaar van zijn leven in
vrijheid in Moskou doorbracht, dankte hij aan
zijn ontsnapping
uit een Londense
gevangenis in 1966.
Een voormalige
medegevangene, de
Ier Sean Bourke,
gooide een touw
ladder over de ge
vangenismuur.
Blake sprong naar
beneden, brak zijn
pols, en vond uit
eindelijk met
Bourke een comfor
tabel onderduik
adres in het Noord-
Londense Hamp-
stead. Na enkele
weken smokkelde de Britse vredesactivist Mi
chael Randle hem in een kampeerwagen naar
Berlijn. Het leek op een gezinsvakantie:
Randle en zijn vrouw zaten voorin, hun kleine
zoontjes achterin, en Blake in een verborgen
ruimte onder hen, met een warmwaterkruik
om in te plassen. In Berlijn liep hij naar een
Oost-Duitse grensbewaker en zei: 'Ik ben En
gelsman. Ik zou graag een Sovjet-officier spre
ken.' Niet veel later zat hij in Moskou.
Nooit meer terug
Nederland heeft hij nooit meer teruggezien,
na zijn arrestatie in 1961. Wel kwam zijn moe
der tot zijn vreugde nog een tijdlang bij hem
wonen in Moskou. In de jaren 90 wilde hij
haar nog een keer in haar verzorgingstehuis in
Rotterdam opzoeken. Sauer schrijft in het
voorwoord van mijn boek: 'De KGB wilde wel
voor valse paspoorten zorgen om een snelle
trip mogelijk te maken, maar Blake durfde het
zonder toestemming van de Nederlandse re
gering toch niet aan.' Sauer overlegde onder
anderen met Ruud Lubbers, maar kreeg te ho
ren dat als de Britten lucht van het bezoek kre
gen en uitlevering aanvroegen, Nederland
Blake zou moeten overhandigen.
Na ons urenlange gesprek in de datsja liep
Blake met zijn Russische vrouw Ida en hun
hondje Ljoesja het straatje achter het huis in
om me uit te zwaaien. Hij wees op een gele
villa aan de overkant: ,,Daar wonen mensen
uit Turkestan, uit Buchara.''
'U bent ver van Spangen terechtgekomen,'
zei ik.
Hij pakte mijn arm vriendelijk vast en zei in
het Russisch: ,,Dasveedanya (Tot ziens).''
'Tot ziens,' antwoordde ik in het Neder
lands.
Ik heb hem nooit meer gezien, maar de Rot
terdamse KGB-spion is niet meer uit mijn
hoofd verdwenen.
GO ZATERDAG 30 JANUARI 2021
TL'F-S1>AV 3VJ
AHA'*- I
1. Portretten van
Blake, zoals die
door Scotland
Yard werden ver
spreid na zijn ont
snapping in 1966.
Hij was veroor
deeld tot 42 jaar
celstraf.
2. Blake (links) en
vier andere gevan
genen bij hun te
rugkeer in Enge
land na de gevan
genschap.
3. April 1953. Blake
(op de vliegtuig
trap) zet voet op
Engelse bodem na
drie jaar gevan
genschap in
Noord-Korea. Tij
dens die detentie
bekeert hij zich
heimelijk tot het
communisme.
4. Blake verraadde
onder meer een
spionagetunnel,
die de Amerikanen
onder Berlijn had
den gegraven. Het
was zijn belangrijk
ste wapenfeit in
dienst van de Sov
jets.
5. De auto waar
mee Blake na zijn
sprong over de ge
vangenismuur in
1966 in veiligheid
werd gebracht.
6. In juni 1961 komt
er een einde aan
het bestaan als
dubbelspion. De
arrestatie was
groot nieuws. De
kop van de Daily
Express klopt niet.
Blake verraadde
honderden agen
ten. Zo'n veertig
van hen kwamen
om het leven.
FOTO'S GETTY, CORBIS, AP EN
DAILY EXPRESS.
De vrolijke verrader: Een KGB-spion uit Rotter
dam, door Simon Kuper (Nieuw Amsterdam,
€19,99). Komt uit op 4 februari.
