DE RACE NAAR HET VACCIN
NIEUWS 3
Met één prik
beschermd tegen
corona. Het lukt geen
enkele farmaceut, op
één na: Janssen uit
Leiden. Het vaccin
blijkt gemiddeld
genomen 66 procent
effectief te zijn tegen
corona. Deskundigen
en regering zijn er
hoopvol over.
Een prik heeft
zoveel voordelen,
dat we dachten:
we moeten het
proberen
Janssen vaccin
Het vaccin van Janssen scoort
vooral goed tegen een ernstig ziek
teverloop, aldus het bedrijf. Tij
dens de vaccinproeven - waaraan
44.000 proefpersonen deelnamen
- belandde niemand die het vaccin
had gekregen wegens corona in
het ziekenhuis. Ook kwam nie
mand te overlijden. Dat geldt ook,
zo benadrukt de farmaceut, voor
proefpersonen die besmet raakten
met de Zuid-Afrikaanse of Brazili
aanse mutatie van het virus.
En dat is een opluchting voor
Hanneke Schuitemaker, viroloog
van beroep en onderzoeksleider
bij Janssen Vaccines. Ze geeft het
grif toe: het afgelopen jaar heeft ze
best wat nachten wakker gelegen.
Ze droeg de inhoudelijke verant
woordelijkheid voor de beslissing
om te werken aan een coronavac-
cin waarbij slechts één prik vol
staat. Een unicum in vaccinland,
zo'n beetje alle vaccinprojecten
gaan immers uit van twee
prikken.
Extra bochtjes
En dus voelde het de afgelopen
maanden soms alsof ze tegen het
verkeer inreed op een eenrich-
tingsweg, zegt Schuitemaker. Een
route die niet zonder risico is. ,,Je
weet dat je de nodige extra bocht
jes moet maken als blijkt dat iets
niet klopt. Maar één prik heeft zo
veel voordelen, dat we dachten: we
móeten het proberen. Met natuur
lijk het risico dat we zouden fa
len."
Ergens is het best gek: het vaccin
van Janssen lijkt veel op dat van de
Zweeds-Britse farmaceut Astra-
Zeneca, dat door onderzoekers van
de universiteit van Oxford is ont
wikkeld en onder meer in het Ver
enigd Koninkrijk al op de markt is.
Beide 'virale vectorvaccins' bren
gen een onschuldig verkoudheids-
virus, aangekleed met het gen dat
codeert voor het spike-eiwit van
corona, naar binnen. Hierop gaat
het lichaam heel even het spike
eiwit maken, wat vervolgens daar
tegen antistoffen opwekt. Maar
waar het Oxford-vaccin twee prik
ken nodig heeft, doet Janssen het
dus met eentje.
Die discrepantie is waarschijn
lijk te verklaren door de opzet van
de dierproeven, waarbij het vaccin
voor het eerst werd getest op apen,
vermoedt Schuitemaker. Bij die
proeven met het Janssen-vaccin
bleek dat relatief weinig antistof
fen nodig waren voor een goede
bescherming tegen corona. En als
dat bij apen zo blijkt te zijn, zo
klonk de hypothese, waarom dan
niet bij mensen?
,,Het waren nogal wat aanna
mes", erkent Schuitemaker. ,,Maar
wij hebben het aangedurfd. Als we
zouden falen, konden we altijd
nog terugvallen op proeven met
twee prikken."
Daarvoor lijkt vooralsnog geen
reden, hoewel de resultaten door
de gemuteerde varianten nu lager
uitvallen dan wellicht vooraf was
gehoopt. Vooral de Zuid-Afri
kaanse variant van het coronavirus
is een lastige om te bestrijden, zo
blijkt: slechts in iets meer dan de
helft van de gevallen biedt het
Janssen-vaccin daartegen bescher
ming. Wel zorgt de prik ervoor dat
het ziektebeeld in bijna alle geval
len aanzienlijk milder verloopt, als
toch besmetting volgt.
Deskundigen in Nederland en
ver daar buiten zijn daarom hoop
vol gestemd over het Janssen-vac-
cin. De Amerikaanse viroloog Flo-
rian Krammer noemt het zelfs 'het
vaccin dat mogelijk de grootste in
vloed zal hebben op bestrijding
van de pandemie'. Ook de Neder
landse regering is enthousiast over
de ontwikkelingen bij Janssen. Zo
zeer zelfs, dat minister De Jonge
(Volksgezondheid) begin decem
ber besloot 3,4 miljoen extra doses
van het vaccin in te kopen. Dat
komt bovenop de 7,9 miljoen vac
cins waar Nederland conform de
Europese afspraken al recht op
had. Een ingewijde van het Bin
nenhof noemt die extra bestelling
niet verrassend: ,,Wellicht speelde
ook wat chauvinisme mee, maar
afgelopen zomer liet De Jonge al
doorschemeren dat Janssen
één van de vaccins was die hij er
per se bij wilde hebben."
Vaccintrouw
De voordelen van die ene prik zijn
dan ook makkelijk te benoemen.
Het is goedkoper (kosten per do
ses: circa 7 euro, de kosten van de
Moderna- en Pfizer-vaccins be
dragen voor twee prikken circa 40
euro), makkelijker qua logistiek en
mensen zijn nu eenmaal, zo weet
Schuitemaker, niet altijd even vac-
cintrouw. Die tweede prik wordt
dan ook lang niet altijd gehaald,
leert de ervaring.
Daar komt nu nog een voordeel
bij. Sinds de mogelijk besmettelij-
kere Britse variant Europa in een
angstgreep houdt, kiezen steeds
meer landen ervoor om de
tweede prik bij de al toegelaten
vaccins uit te stellen. Ook minister
De Jonge heeft aangekondigd dat
het intermezzo tussen de twee
prikken van het Pfizer-vaccin
wordt uitgerekt van drie naar zes
weken. Het lijkt een verantwoord
risico. Maar, zo zeggen deskundi
gen in koor, keihard bewijs ont
breekt. En mutanten liggen op de
loer. Ook voor de vaccins van an
dere farmaceuten moet de inge
wikkelde knoop worden doorge
hakt over het moment van de
tweede prik.
Behalve bij Janssen, dus. Het kan
mogelijk het enige vaccin worden
waarbij straks wetenschappelijk
vaststaat dat één prik voldoet.
Naar verwachting doet Janssen in
februari een aanvraag voor nood-
gebruik bij de FDA, de Ameri
kaanse instantie die gaat over
goedkeuring van vaccins.
Direct daarna volgt het EMA, de
Europese evenknie. Als alles mee
zit, kan Nederland in het tweede
kwartaal gaan prikken met de
Janssen-vaccins. Het is dan het
vierde vaccin op de Europese
markt: Pfizer, Moderna en Astra-
Zeneca gingen de Leidse farma
ceut al voor.
Zorgen dat het Janssen-vaccin
dan helemaal niet meer nodig is,
heeft Schuitemaker niet. ,,Wij zijn
heel erg gericht op de westerse
wereld, iedereen heeft de mouwen
al opgestroopt. Maar op het zuide
lijk halfrond is nauwelijks nog een
prik gezet. Als je uitgaat van twee
shots, heb je 16 miljard doses no
dig om de hele wereld te vaccine
ren." Als je kunt uitgaan van één
shot, zijn het er een stuk minder.
zaterdag 30 januari 2021
Leids éénpriksvaccin stemt
veel deskundigen hoopvol
Stephen Friedrichs
Chris van Mersbergen
Rotterdam
- Hanneke Schuitemaker,
viroloog bij Janssen Vaccines
Hoe wijkt dit rna-vaccin af van
dat van Pfizer en Moderna?
Pfizer, Janssen
Moderna: rna geplaatst in
rna voorzien niet-schadelijk
van laagje vet adenovirus.
C 4
Beide dringen
menselijke cellen
tonnen. J
Het rna
dwingt de
cellen corona- 4'*
spikes te maken. v
Zo leert ons x V
immuunsysteem
veilig corona te bestrijden.
vatefio
Onderzoeksleider Hanneke Schuitemaker: ,,Als we zouden falen, konden we nog terugvallen op proeven met twee prikken.'' fotos hh
