'We hebben
plannen voor
een foodhall
in de oude
kassen'
In de sloten beweegt het riet mee
met de schrale oostenwind. De
velden zijn kaal, afgebakend door
de kale bomen. Een plek in de
kolonie was volgens Van den Bosch
een voorrecht waar alleen keurige
gezinnen gebruik van mochten
maken. Zij hadden de grootste
kans van slagen. Een derde deel
van de randstedelijke bevolking
leefde destijds van de liefdadig
heid, dus keuze genoeg.
,,In de kolonie heerste een streng
regime'', zegt Bob Veldman, voor
zitter van Stichting Weldadig
Oord, die het verhaal van de Kolo
niën van Weldadigheid onder de
aandacht wil brengen. ,,Alles werd
voor jou bepaald. Van het moment
van opstaan tot wat er op je bord
lag. Maar het was ook een plek
met onderwijs en ziekenzorg, ver
voordat dit in de rest van het land
gewoon zou worden.''
De grondleggers geloofden in
het principe dat je vanzelf een
beter mens werd als je werk en
een inkomen had. Alleen liep alles
net een beetje anders dan Van den
Bosch in zijn hoofd had. Sommige
steden stuurden niet hun kansrijk
ste armen, maar juist de asociale
families die ze het liefst zagen ver
trekken. En ook de goedwillenden
waren niet allemaal geschikt voor
het zware werk op het land.
Maar Van den Bosch geloofde
heilig in het slagen van zijn plan.
Na Frederiksoord werden in
Drenthe en Overijssel ook andere
koloniën opgetrokken, zoals Wil-
helminaoord, Willemsoord en
Boschoord. Reizend door de omge
ving zijn overal herinneringen aan
deze tijd terug te vinden zoals een
rustoord, kerkje, school en man
denmakerij. Deze laatste is fraai
gerestaureerd en nu in gebruik als
appartementencomplex voor men
sen met een autistische beperking.
De bijzondere historie van de Kolo
niën van Weldadigheid bleef lang
onbekend bij het grote publiek.
Het pauperparadijs, het boek van
Suzanne Jansen uit 2008, bracht ze
langzaam weer onder de aandacht.
Inmiddels hebben de zeven oor
spronkelijke koloniën de handen
ineengeslagen en wordt dit jaar
bekend of ze op de Unesco Wereld-
erfgoedlijst komen.
In Huis Westerbeek ontmoet ik
Minne Wiersma, directeur van de
nog altijd bestaande Maatschappij
van Weldadigheid. In dit landhuis
werkte Johannes van den Bosch -
zijn portret hangt boven de haard -
aan zijn plannen en bestuurde later
zijn broer de kolonie. ,,Van alle ko
loniën is alleen Frederiksoord nog
van de Maatschappij'', vertelt Min
ne. ,,We proberen daarbij te werken
in de geest van onze oprichter.''
Het appartementencomplex voor
mensen met autisme is daar een
voorbeeld van. ,,Maar we bouwen
ook nieuwe koloniehuisjes'', aldus
Minne. „Precies op de plek waar ze
ooit hebben gestaan. Dat doen we
op basis van oude kaarten.''
Het zorgt tijdens mijn wandeling
in en om Frederiksoord voor een
mooie tegenstelling tussen oude
en nieuwe koloniehuisjes. Samen
geven ze het landschap het gezicht
van toen terug. Met rechte kavels,
wegen en akkers, die worden
gebruikt voor rogge, aardappelen
en boekweit, net als vroeger.
Ook Bob Veldman droomt van
innovatie. We dwalen over het ter
rein van het kolonieschooltje en de
voormalige tuinbouwschool. Het
eerste wordt gerenoveerd en op-
nieuw ingericht, de tweede krijgt
nog een nieuwe bestemming. ,,Een
mengeling van functies zou mooi
zijn. In de oude kassen willen we
een foodhall maken.''
Er gebeurt veel in Frederiksoord.
Zo kreeg het dorp een nieuw mu
seum over de historie en werden
er fiets- en wandelroutes samen
gesteld. Bovendien is de ligging
tegenwoordig gunstiger dan in
de 19de eeuw. De verafschuwde
wildernis van toen geldt nu als
een pluspunt met drie nationale
parken om de hoek: Weerribben-
Wieden, Dwingelderveld en
Drents-Friese Wold.
Ik rijd via Wilhelminaoord en
Boschoord naar Oldeberkoop.
Links en rechts van de weg staan
oude en nieuwe koloniehuisjes.
Ook het landschap met zijn rechte
lanen herinnert aan de unieke
periode in de Nederlandse geschie
denis. Verschillende dorpen, zoals
Nijensleek en Vledderveen, zijn
gesticht door nazaten van kolonis
ten. Zij wilden niet ver weg van
40
Reizen
Nieuw gezicht
Een pioniershuisje in Frederiks
oord. Rechts: waar gevange
nen graan maalden, is nu een
bierbrouwerij. Rechtsonder:
de leegstaande gevangenis
De Rode Pannen in Veenhuizen.
