Marsmissies vooruit
Wat zegt de wetenschap y
Teen gestoten? Zing, dans
en kijk naar iets groens
Eureka! 'Onder de douche had ik het'
Op een leuk feestje
doet dezelfe duw
minder pijn dan na
een rotdag
19
zoek naar het ouderen van wijn, of
wijn zich qua smaak en structuur
anders ontwikkelt in de ruimte
dan op aarde'', aldus Nicolas
Gaume, de oprichter van SCU, die
deze missie dankzij privaat geld
kan uitvoeren. De resultaten zou
den kunnen leiden tot een nieuw
productieproces van wijn. ,,Als we
weten hoe druiven en wijn reage
ren op gewichtloosheid kunnen
we die kennis met het oog op de
klimaatverandering gebruiken om
op aarde sterkere en veerkrachtige
planten te kweken.''
Verschillende universiteiten,
waaronder het Institut des Scien
ces de la Vigne et du Vin (ISVV) in
Bordeaux, zullen onderzoeken in
hoeverre straling en microzwaarte
kracht effect hebben op het oude-
ringsproces van druiven en wijn.
De flessen uit de ruimte zullen
daarbij worden vergeleken met
flessen van dezelfde oogst die zijn
achtergebleven op aarde, met de
zelfde temperatuur (18 graden Cel
sius).
Resveratrol
Wijn die oudert, bevat essentiële
elementen van het biologische
ecosysteem, zoals gisten, bacteriën,
kristallen, colloïden en polyfeno-
len. Colloïden zijn nanodeeltjes, in
allerlei soorten. Ze zitten in bij
voorbeeld waterdruppels en roet
deeltjes in de lucht, in slagroom
(luchtbellen in vet) en melk (vet-
druppels inwater). Polyfenolen
zijn antioxidanten die ontstekings-
remmend werken en vrije radica
len bestrijden, stoffen die tal van
ziekten, waaronder kanker, kun
nen veroorzaken. Vooral resve
ratrol, een antioxidant in druiven
voor rode wijn, trekt de aandacht
met het oog op bemande missies
naar Mars. Met behulp van een da
gelijkse dosis resveratrol zouden
astronauten hun bot- en spier
massa op Mars beter op peil kun
nen houden, meldde onlangs een
studie in het vakblad
Frontiers in Physiology.
Uiteraard niet met een
goede fles rode bor
deaux, maar met een ge
concentreerd supple
ment. Voor de dagelijkse
portie van een gram res-
veratrol zouden astro
nauten op Mars 505 liter
wijn moeten drinken.
Mede daarom blijft het
niet bij dit experiment
met de twaalf flessen en
de wijnstokken. Deze 'Bordeaux
missie' is de eerste van zes missies
die voor de komende drie jaar op
het programma staan. De land
bouw innoveert en ruimteonder
zoek kan daarin een belangrijke rol
spelen. Nasa wil daar graag aan
meewerken. Er zullen daarom nog
veel flessen wijn, wijnstokken,
whisky en gisten volgen voor we
tenschappelijk onderzoek.
Wijnbouw in de ruimte, op de
maan of op Mars, blijft echter een
heel verre droom. Met de huidige
technieken en ruimte zou wijn
bouw in het ISS wel een heel
schrale oogst opleveren: waar
schijnlijk één fles per jaar! De 'Cu-
vée Vin de l'Espace' is nog ver weg.
Wie zijn teen aan een deurpost stoot, voelt een helse pijnscheut door zijn lichaam
trekken. Het is prettig om te weten dat u die pijn zelf kunt beïnvloeden.
Allereerst is het belangrijk te be
seffen dat pijn een functie heeft:
een waarschuwing dat er schade
dreigt te ontstaan in het lichaam.
,,Je wilt er dus niet helemddl
vanaf'', aldus biomedisch weten
schapper Esmeralda Blaney Da
vidson (Radboudumc). Vermin
deren kan natuurlijk wel prettig
zijn. En daarvoor is het handig om
te weten dat pijn tussen de oren
zit. Letterlijk. Je ervaart pas iets als
pijn als je brein het heeft vastge
steld als pijn. Voordat zo'n pijnsig-
naal bij de hersenen aankomt,
moet het eerst een route door je li
chaam afleggen, legt Blaney Da
vidson uit. ,,Wanneer je je bijvoor
beeld brandt aan een hete pan,
wordt dat als eerste opgemerkt in
de pijnzenuwen in je hand. Dat
zijn speciale zenuwen die schade
kunnen herkennen. Daarna schiet
er een stroompje met soms wel 20
meter per seconde door je vezelba-
nen naar je ruggenmerg. Daar be
palen allerlei complexe verbindin
gen wat er met het signaal ge
beurt." Zo worden eerst je spieren
aangestuurd, waardoor je in een
reflex zo snel mogelijk je hand
wegtrekt. ,,Slim, want zo beperk je
de schade zo veel mogelijk aldus
Blaney Davidson. „Interessant is
dat je je dan nog niet realiseert dat
je pijn hebt. Pas een fractie later
gaat het signaal naar je hersenen
en dan voel je pas de pijn.''
Hoeveel pijn iemand voelt, is
niet alleen afhankelijk van hoe
warm die pan is, of hoe hard die
zijn teen stoot, maar ook van an
dere factoren. En daarbij is het
brein weer cruciaal. Pijn activeert
het gebied in de hersenen dat ver
antwoordelijk is voor geheugen.
Dat gebied beïnvloedt hoe heftig
pijn wordt ervaren. Als iemand in
het verleden een keer zo hard zijn
teen heeft gestoten dat die is ge
broken, kan diens brein in de toe
komst extra heftig reageren op ie
dere keer dat hij die teen weer
stoot.
Ook wordt bij pijn het limbi-
sche systeem in het brein actief,
vertelt Blaney Davidson. ,,Daar
wordt een emotionele component
aan de pijn toegevoegd, bijvoor
beeld angst of boosheid. Ook dat
beïnvloedt weer hoe iemand pijn
ervaart." Bent u op een leuk feestje
met al uw vrienden? Dan zal de
zelfde duw minder pijn doen dan
wanneer u thuiskomt na een rot
tige, regenachtige dag waarop u
ruzie kreeg met uw beste vriend.
Pijn is dus subjectief en dat heeft
nadelen, maar ook voordelen. Bla
ney Davidson: ,,Het betekent dat
er verschillende factoren zijn die
pijn kunnen versterken, maar dus
ook kunnen dempen." De kleur
van de omgeving is zo'n factor.
,,Rood blijkt het pijngevoel te ver
hogen, groen en blauw lijken juist
rustgevend te zijn.''Onderzoek
laat ook zien dat de pijngrens van
proefpersonen hoger is wanneer
ze een liedje zingen. Er wordt dan
endorfine aangemaakt die werkt
als natuurlijke pijnstiller. Sporten,
dansen of blij zijn, werken ook.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Ab Osterhaus
(72), viroloog en
directeur bij
onderzoeksinsti
tuut TiHo in
Hannover.
,,In 1988 stond ik helemaal
aan het begin van mijn
carrière en Europa werd
geconfronteerd met een
massasterfte onder zee
honden in het Noord-At
lantische gebied. Zo'n 50
procent van die dieren
ging dood en veel collega's
begonnen eraan te wer
ken omdat niemand nog
enig idee had wat er aan
de hand was.
De pathologen dachten in
een bepaalde richting en
Greenpeace kwam met
het verhaal dat vervuiling
de oorzaak was. Ik ge
loofde daar niets van. Het
was vroeg in de morgen,
ik stapte onder de douche
en dat was toentertijd ei
genlijk het enige moment
op de dag dat er geen
mensen aan mijn kop
zeurden en ik dus goed
kon nadenken. Die zee
honden lieten me niet los
en wat de oorzaak nou
zou kunnen zijn, intri
geerde me. Daar onder die
douche bedacht ik dat het
een afweer-vernietigend
virus moest zijn, onder
meer door hoe het zich
geografisch verspreidde.
Als het een virus zou zijn,
dan kon ik op dat moment
drie voor de hand lig
gende 'kandidaten' be
denken, als ik naar andere
zoogdieren keek. Allemaal
virussen die ook het af
weersysteem aantasten. Ik
dacht eerst aan een parvo-
virus, omdat zo'n virus
toen grote sterfte onder
honden veroorzaakte.
Ook dacht ik aan een ver
want van het aidsvirus.
Maar uiteindelijk kwam ik
terecht bij een virus uit de
groep van het mazelenvi-
rus, zoals het hondeziek-
tevirus.
Dat laatste klopte, en dat
was mijn eerste echte eu-
rekamoment. Een virus
nauw verwant aan het
hondeziektevirus bleek
de oorzaak te zijn. Behalve
dat deze ontdekking
leidde tot mijn eerste Na
ture-publicatie, doken de
media erop. Van de NOS
tot de BBC en CNN, ie
dereen wilde het naadje
van de kous weten.''
-Jim Jansen
GO ZATERDAG 23 JANUARI 2021
Astronaut Buzz Al-
drin, de tweede
man op de maan,
heeft later toege
geven dat hij met
Neil Armstrong
een klein beetje
wijn dronk kort
voordat zij in 1969
uit de maanlander
stapten. Dat deden
ze in het geheim,
tijdens een pauze
in de communica
tie met de aarde.
Universiteit
van Nederland
FOTO SHUTTERSTOCK
SAM BLOKKER
Kijk op de site bij
J /wetenschap
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NGWSdCntiSt en met
Universiteit
van Nederland
