ZEELAND 5
Nelli Cooman
De aflevering van vanavond heeft
als thema 'kerk en kroeg'. Daarin
gaat Huub Stapel op bezoek in
Nieuwerkerk. Hij heeft een ont
moeting met voormalig topatlete
Nelli Cooman, die in 1991 Rotter
dam verruilde voor Zeeland. ,,Ze
vertelt waarom het dorpje Nieu-
werkerk zo belangrijk voor haar is
en waarom zij Zeeland nooit meer
zou willen verlaten voor de Rand
stad. Ze zegt in de aflevering: 'Het
feit dat ik nog leef, dank ik aan het
geloof.' Ze heeft in Nieuwerkerk
de rust en de warmte gevonden
die ze zocht."
mensen. Daniëls: ,,In Renesse is
Huub langsgegaan bij boerin Ber
tie Steur. Zij haalt herinneringen
van vroeger op en praat over de in
vloed van toerisme. Over enkele
Conclusie: het is een
grote uitdaging om
dorpen levend te
houden
weken is te zien hoe ik in Waarde
ben voor de sluiting van de plaat
selijke supermarkt. We spraken
mensen die boodschappen kwa
men doen en vooral het praatje in
de winkel gingen missen. De mo
gelijkheid tot ontmoeting viel
weg. Een grote aderlating voor de
sociale functie van het dorp. Toen
ik opgroeide hadden we bij ons
vijftien kruidenierswinkels, in
middels is er geen enkele meer
SPOREN IN DE DELTA
Het begrip 'industriële ar
cheologie' is in Nederland
alweer een beetje in on
bruik geraakt, we spreken nu lie
ver van industrieel erfgoed. Niet
dat we met dat erfgoed altijd zorg
vuldig omgaan. Van de Zeeuwse
spoorwegwatertorentjes is bij
voorbeeld alleen een 'stomp' over.
Die is te vinden aan de Edisonweg
in Vlissingen.
Spoorwegwatertorens zijn de
oudste watertorens in ons land.
Sinds 1840 verrezen ze langs onze
hypermoderne spoorwegen, om
de stoomlocomotieven van water
te voorzien. De oudste waterto
rens voor drinkwater dateren van
enkele decennia later.
De Zeeuwse spoorweg vanuit
Bergen op Zoom werd voltooid in
de periode 1868 (Goes) tot 1872/73
(Vlissingen). Vóór 1 april 1873
kreeg Vlissingen zijn 'waterge
bouw'. Het maakte deel uit van al
lerlei spoorgerelateerde objecten
op het rangeerterrein bij station
Vlissingen-Stad. Zoals een wacht
huis en loodsen voor rijtuigen, lo-
comotieven en goederen. Het sta
tion werd in 1940 verwoest door
een neerstortend Duits vliegtuig.
De watertoren was tien meter
hoog. Het bestek meldde dat de
basis een regelmatige achtkant
moest zijn, met een straal van vier
meter. Het metselwerk werd uit
gevoerd in 'ondervoets hard-
graauw in sterk bastaardtras'. On
der het maaiveld kwam een vier
meter diepe kelder, gefundeerd op
88 heipalen van 'meskant bezaagd
dennenhout'. Het rotsvast gefun
deerde torentje deed twintig jaar
dienst, omdat de hoofdspoorlijn
werd verplaatst naar het nieuwe
station aan de haven van Vlissin-
gen. De watertoren is vervolgens
als woning ingericht. Net als het
station raakte het gebouw zwaar
beschadigd in 1940. Bovenin ves
tigden de Duitsers nadien een mi
trailleurnest. In de jaren vijftig is
het torentje deels gesloopt bij de
aanleg van de PZEM-centrale. De
resterende, door krakers bezette
'stomp' dreigde in 2009 gesloopt te
worden, maar de gemeente Vlis-
singen schortte dit besluit tijdig
op. Watertorenspecialist Bert Boo-
den maakte een fotografische re
constructie van de toren, op basis
van de toestand in 2009.
Ook Goes had een spoorwegwa
tertoren (Van Hertumweg). Die is
gebouwd in 1925 en gesloopt in
1986, nadat hij in 1962 was inge
richt als woning voor een oud-sta
tionschef. Waarom eigenlijk aan-
1
dacht voor zulke nutteloos gewor
den bouwwerken? Een Vlaamse
liefhebber drukte het zo uit:
'Stoomtreinen zijn emotie.' En dat
geldt natuurlijk ook voor de para
fernalia van de spoorwegen onder
stoom.
een dorp kregen volgens Daniëls
altijd bijzondere bijnamen. ,,We
spraken vroeger over dorpsgekken,
dorpsfiguren en dorpsfilosofen, in
Aarle-Rixtel hadden we ze alle
drie. Mijn vader was een uitge
sproken dorpsfiguur, een type die
kleur gaf aan het dorp en iedereen
kende. Hij speelde jaarlijks een
nog al opvallende Sinterklaas, zijn
slordige kleren maakten hem her
kenbaar en hij liet zich veel zien in
het straatbeeld. Na zijn pensioen
zat hij op een bankje bij de bus
halte iedereen te groeten die voor
bijkwam."
De serie van Omroep MAX is ge
baseerd op de bestseller Het Dorp,
niet geheel toevallig geschreven
door Wim Daniëls. Elke aflevering
staat in het teken van een thema
waarbij verleden, heden én toe
komst samenkomen. Centraal
staan saamhorigheid, nostalgie en
echte ontmoetingen. In de zesde
lige reeks komen typische feno
menen als de dorpsdokter en de
plaatselijke kermis voorbij en ont
moeten de heren enkele markante
woensdag 20 januari 2021
GO
vreemd als je niet groet'
Wim Daniëls in Waarde. foto stepping stone
over. Conclusie, het is een grote
uitdaging om dorpen levend te
houden."
Het Dorp is iedere woensdag
avond van 21.50 tot 22.30 uur te
zien bij Omroep MAX op NPO1.
Nieuwerkerk is vanavond (20 ja
nuari) aan de beurt, Waarde is te
zien op woensdag 3 februari en
Renesse zit in de aflevering van
woensdag 17 februari.
- Wim Daniëls, presentator Het
Dorp
Watertorens langs het spoor
Een tweewekelijkse rubriek
over Zeeuwse vondsten, histori
sche sporen en verhalen
Jan J.B. Kuipers
Reconstructie watergebouw.
FOTOMONTAGE BERT BOODEN
Opnames in Waarde met Wim
Daniëls. foto stepping stone
