Il
Op kousenvoeten diende de val van het kabinet zich aan.
Niemand wilde ruzie. Al was daar wel een draai van Rutte voor nodig.
4
VAL KABINET OMMEZWAAI
RECONSTRUCTIE
22 december
Voor het eerst
na het rapport
wordt de olifant
in de kamer
aangewezen
Het middaguur is
net aangebroken
als premier Mark
Rutte in de mi
nisterraad het
woord neemt.
,,Alles overziend
zie ik ons demissionair verder
gaan. Hoe denken jullie erover?''
Daarmee komt een einde aan het
derde kabinet dat Ruttes naam
draagt.
Wat volgt, zijn enkele - volgens
aanwezigen - wezensvreemde
uren. Er is verbazing over de draai
van 180 graden die Rutte heeft
gemaakt. Maar ook opluchting,
omdat het zonder ruzie is geëin
digd. De bewindslieden gaan lun
chen. Er is salade met gerookte
zalm en er staan witte en bruine
broodjes met eiersalade, kaas en
ham. En sapjes. Rutte en de vice-
premiers Hugo de Jonge (CDA),
Kajsa Ollongren (D66) en Carola
Schouten (Christenunie) buigen
zich over een persverklaring.
Terwijl Rutte de pers te woord
staat, bekijkt de rest zijn perscon
ferentie op een televisie in de
Gravenzaal. Als Rutte live gaat,
sissen ministers om stilte. Eric
Wiebes is er dan nog bij. Collega's
slaan hem op de schouder.
Er hangt geen sfeer van 'goh' of
'tjonge'. Iedereen had deze uit
komst vandaag verwacht en heeft
er vrede mee. Al leek het er een
paar weken geleden nog op dat
het heel anders zou lopen.
Na de publicatie van het rap
port van de Parlementaire Onder
vragingscommissie Kinderop-
vangtoeslag (POK) op 17 decem
ber is er telefonisch overleg tus
sen de leden van het kabinet. De
conclusies van het rapport zijn
ernstig. De grondbeginselen van
de rechtsstaat zijn geschonden, de
overheid heeft op alle fronten
gefaald, van Tweede Kamer tot
kabinet tot rechterlijke macht tot
ambtenarenapparaat. Afgespro
ken wordt dinsdag 22 december
in het Catshuis met de meest be
trokken bewindspersonen bijeen
te komen.
Die dinsdag vertelt staatssecre
taris Alexandra van Huffelen (Be
lastingen) haar collega's over haar
gesprekken met slachtoffers van
de toeslagenaffaire. Iedereen is
onder de indruk, zeker als het ge
val wordt besproken van een zelf
moord. De haperende compensa
tie moet eerst op orde worden
gebracht.
Terra incognita
Terwijl Van Huffelen later die
avond buiten journalisten vertelt
dat ouders allemaal vóór 1 mei
minimaal 30.000 euro krijgen,
blijft de rest achter. Het zijn de
ministers Wopke Hoekstra (Fi
nanciën), Tamara van Ark (Medi
sche Zorg), Wouter Koolmees
(Sociale Zaken), Wiebes (Econo
mische Zaken), staatssecretaris
Bas van 't Wout (Sociale Zaken)
en de premier en de vicepremiers.
Dan wordt voor het eerst de oli
fant in de kamer aangewezen: de
politieke gevolgen. Rutte stelt dat
het voor de VVD niet nodig is om
af te treden: hoe erg het rapport
ook is, nu in een coronacrisis gaan
experimenteren met een demissi
onair kabinet is te riskant. Het is
terra incognita en zó'n grote ge
zondheidscrisis is niet het mo
ment om dat te gaan ontdekken.
Elke partij heeft een hoekje vast
van het tapijt dat onder het kabi
net ligt, klinkt het dreigend.
De andere aanwezigen vinden
het echter nog te vroeg om die
conclusie nu al te trekken. Som
migen voelen zich geïntimi
deerd. Dit rapport kan toch
niet helemaal zonder ge
volgen blijven? Een van
hen redeneert: de VVD
staat torenhoog in de pei
lingen, dat wil de partij niet
laten verdampen door een
kabinetscrisis. Zo gaat ieder
een de feestdagen in. Al is er
weinig tijd om te ontspannen,
want de coronacrisis en de brexit
slokken alle tijd op.
Nadat VVD-fractievoorzitter
Klaas Dijkhoff op de radio publie
kelijk herhaalt dat dit niet het
moment is voor het kabinet om te
vallen, voelen de andere drie par
tijen zich verder onder druk ge
zet. En er is vertwijfeling. Waar
Rutte anders zijn best doet ieder
een bij elkaar te houden, doet hij
dat nu niet. ,,Alsof je onuitgespro
ken gaat scheiden en elkaar bij de
notaris treft'', zegt een betrok
kene.
Op de zondag na nieuwjaarsdag
staat er weer een Catshuissessie
gepland over de toeslagenaffaire.
En op vrijdag 10 januari in de re
guliere ministerraad wordt er ver
der over gesproken. Iedereen zegt
dan nog geen conclusie te hebben
getrokken. De inhoudelijke reac
tie op het POK-rapport is nog niet
af, maar Rutte wil al wel van zijn
collega's weten of hun Kamer
fracties ermee zullen instemmen.
Die vrijdag wordt er niet dieper
op ingegaan, de maandag erna
wel. Er is overleg tussen de pre
mier, de vicepremiers en de frac
tievoorzitters via Webex. Rutte
stelt de vraag of partijen weten
wat al hun Kamerleden doen als
er een motie van wantrouwen in
stemming wordt gebracht.
maandag 18 januari 2021
GO
Een onvermijdelijke val
Jan Hoedeman
Hans van Soest
Rutte wilde
koste wat kost
voorkomen
dat de val van
het kabinet
wanordelijk
zou verlopen.
FOTO ANP
