Waarom deze
energietransitie
noodzakelijk is
volgende week
'We gooien ons
landschap in de
uitverkoop en
zijn overgeleverd
aan de markt'
17
coöperaties moeten financieel pro
fiteren van de opbrengsten van het
wind- of zonnepark om de hoek.
Door aandelen te kopen in een
project of via gebiedsfondsen,
waarin exploitanten jaarlijks een
deel van de winst storten. Geld dat
wordt gebruikt voor de speeltuin
vereniging, de jaarlijkse buurtbar
becue of de aanleg van een skate-
baan voor de jeugd. De weerstand
zal deels verdampen en het draag
vlak zal groeien. In het klimaatak
koord is afgesproken dat 50 pro
cent van een windpark of zonne
veld in lokaal eigendom moet zijn.
Een verstandige ontwikkeling
noemt Henk Werkman dat. Hij
werkte voor windmolenproducent
Vestas en is sinds vorig jaar pro
jectdirecteur bij Windunie. Vanuit
een kantoorpand aan de rand van
Utrecht ontwikkelt en exploiteert
deze coöperatie wind- en zonne-
parken.
Zelf heeft Windunie een min
derheidsaandeel van 10 tot 15 pro
cent in een project, de rest van de
opbrengst blijft lokaal. Meestal
gaat het om groepjes agrariërs met
windmolens op hun land, burger
coöperaties en omwonenden. De
260 leden verkopen hun stroom
gezamenlijk aan de hoogste bie
der. Net als de Melkunie, maar dan
voor wind- en zonnestroom.
,,Als je de lusten laat terug
vloeien in de lokale gemeenschap,
gaan mensen anders naar energie
projecten kijken", denkt Werk
man. ,,In plaats van zich te ergeren
aan het geroetsj van de wieken,
denken ze: die molen verdient
geld voor mij. Dat is een heel an
der perspectief."
Werkman noemt als voorbeeld
het windpark Bommelerwaard-
A2 bij Zaltbommel. Drie
windturbines van agra
riërs, waarvan het eigen-
fdom van de derde mo
len na oplevering la
ter dit jaar wordt
overgedragen aan
de Windcentrale. Die verkoopt
windaandelen aan omwonenden
waarmee zij hun energierekening
vijftien jaar lang reduceren.
Een ander voorbeeld is de
grondvergoeding. Een windtur
bine staat op een klein stukje land,
maar dat levert de eigenaar jaar
lijks een bedrag van dertig- tot
vijftigduizend euro op. Werkman:
,,Die grondvergoeding kun je soci
aliseren door de opbrengst te ver
delen onder omwonenden. Niet
alleen de eigenaar verdient er dan
aan, ook zijn buren worden er be
ter van."
Hoewel de weerstand tegen
grootschalige windparken en zon
nevelden nooit volledig zal ver
dwijnen, denkt Werkman dat de
tijd zijn werk zal doen. Hij wijst
op de grote zendmasten die tele-
comaanbieders twintig jaar gele
den plaatsten. Daar was destijds
veel verzet tegen. Ze waren te
hoog, lelijk en schadelijk voor de
gezondheid. Inmiddels hoor je er
nauwelijks nog iemand over.
Aan gewenning heeft Rijksadvi
seur Strootman geen boodschap.
Hij verwijt de rijksoverheid en de
provincies een gebrek aan regie.
Hij is vóór het opwekken van
duurzame energie, maar dat moet
wel gecoördineerd gebeuren. Niet
door overal maar lukraak windtur
bines en zonnevelden neer te zet
ten, maar door afgewogen beleid:
windparken zoveel mogelijk op
zee en concentreren in bepaalde
gebieden op land waar het meer
waait en ze beter passen in het
landschap. Geen zonneparken van
honderden voetbalvelden groot op
landbouwgrond, maar zonnepa
nelen op industriële daken en
braakliggende terreinen.
,,We gooien ons landschap nu in
de uitverkoop en zijn overgeleverd
aan de willekeur van de markt",
vindt Strootman. ,,Projectontwik-
kelaars en grondeigenaren bepalen
wat er gebeurt, pakken de subsi
dies en verdienen veel geld. Dat
kan ik ze niet kwalijk nemen, ze
ruiken hun kans en gaan ervoor.
Maar het is zo dom dat we dit laten
gebeuren. Het is onverantwoord
om het vrij te laten en als overheid
niet strak te sturen."
Als het rijk de coördinatie niet
snel naar zich toe haalt en de der
tig energieregio's laat doorgaan
met hun eigen plannen, vreest
Strootman niet alleen voor een
verminkt landschap, maar ook een
volksoproer. De huidige plannen
gaan nog maar tot 2030. Daarna
moet er nog véél meer gebeuren.
,,De meeste mensen beseffen dat
niet. Als zij straks zien dat overal
in hun omgeving windmolens en
zonneparken ontstaan, is de kans
reëel dat we het als maatschappij
niet meer pikken. En dan komen
onze klimaatdoelen in gevaar."
Directeur Rietveld van de Ne
derlandse Vereniging Omwonen
den Windturbines komt uit Dren
the en woont zelf in een landschap
met tachtig windturbines. Hij is er
nog niet aan gewend. Rietveld ver
wacht dat het straks schering en
inslag is dat we elkaar 'de tent uit
vechten', zeker als we de energie
transitie niet anders organiseren.
Ook Rietveld denkt dat lokaal
eigenaarschap een belangrijke rol
kan spelen bij de acceptatie van
windparken en zonnevelden. Bur
gers moeten in zijn ogen zélf ini
tiatief nemen, verenigd in lokale
energiecoöperaties. Die professio
naliseren in rap tempo en weten
steeds beter geldbronnen aan te
boren om projecten te financieren.
In het Achterhoekse Neede is
Han Meerbeek er niet gerust op.
Het idee dat er straks vijf wind
molens van 250 meter hoog naast
zijn dorp staan, houdt hem nu
soms al uit zijn slaap. De demon
straties, spandoeken, boze brieven,
petities en heftige discussies heb
ben ervoor gezorgd dat het wind-
plan voorlopig in de ijskast staat.
Later dit jaar volgt een besluit.
,,We houden de druk er vol op",
zegt Meerbeek. ,,Het besef groeit
dat we actie moeten blijven voeren
om deze onvoorstelbaar grote
monsters tegen te houden."
GO ZATERDAG 9 JANUARI 2021
■r i> fo J ir* P Ir
7
DEEL 2: Hoe tientallen project
ontwikkelaars zich op schaarse
Nederlandse (landbouw)grond
storten om grootschalige zon
neparken te bouwen. De win
sten en miljarden euro's subsi
dies verdwijnen vaak naar het
buitenland en dat zet kwaad
bloed. „Vooral grote buiten
landse investeerders profiteren
nu van onze energietransitie",
aldus hoogleraar Jan Rotmans.
De meeste Nederlanders
vinden de energietransitie
noodzakelijk, maar zodra
windmolens te dichtbij
komen, veranderen ze van
mening. 'Klimaatpaus' Ed
Nijpels heeft nog veel werk
te doen. Toch is hij hoopvol.
,,We gaan onze klimaatdoe
len halen."
Klimaatverandering, opwar
ming van de aarde, smel
tende ijskappen. Voor Ed Nij
pels is het duidelijk: wie nu
nog niet begrijpt dat we radi
caal moeten ingrijpen, heeft
onder een steen geleefd.
ED NIJPELS:
,,We gaan onze
klimaatdoelen
halen."
Waarom vindt u dat we nu
moeten ingrijpen?
,,In Nederland moeten we in
2050 onze CO2-uitstoot met
minimaal 95 procent reduce
ren ten opzichte van 1990",
vertelt de voormalig VVD-mi-
nister, die als voorzitter van
het Voortgangsoverleg Kli
maatakkoord de uitvoering
van de klimaatafspraken be
waakt. ,,Daarmee beperken
we de opwarming van de
aarde tot 2 graden. Dat is
noodzakelijk om allerlei ern
stige gevolgen van klimaat
verandering tegen te gaan.
Nu nog gebruiken we olie,
kolen en gas, maar op ter
mijn moeten we volledig fos-
sielvrij zijn. Daarvoor scha
kelen we over op duurzame
energie en moeten we heel
veel energie besparen. Dit
hebben we samen met 195
landen afgesproken in het
klimaatakkoord van Parijs."
Er zijn ook zorgen over de
consequenties van de tran
sitie, bijvoorbeeld verrom
meling van het landschap.
,,Die zorgen begrijp ik. De
windmolens en zonneparken
moeten ergens een plek krij
gen en dat vindt lang niet ie
dereen leuk. Daarom laten
we het zoeken van geschikte
plekken over aan de ener
gieregio's. Lokale bestuur
ders kijken samen met inwo
ners naar de beste locaties
met het meeste draagvlak."
Bij ieder plan voor een
wind- of zonnepark is veel
weerstand vanuit de bevol
king.
,,Uit onderzoek blijkt dat
meer dan 80 procent van de
Nederlanders bezorgd is
over het klimaat en de nood
zaak van de energietransitie
onderschrijft. Maar zodra
een windmolen in de achter
tuin komt, kijken mensen er
ineens anders tegenaan. Er
zit een kloof tussen het on
derschrijven van de nood het
klimaat te redden en het ac
cepteren dat je eigen leef
omgeving daardoor veran
dert. Daarom is het heel be
langrijk burgers te betrekken
bij de energietransitie."
Staat deze weerstand de
vergroening van Nederland
niet in de weg?
,,De meeste Nederlanders
zullen op den duur de veran
deringen in het landschap
accepteren. Hoogspan
ningsmasten zijn ook niet
mooi, maar we zijn eraan ge
wend en zien ze als een
vaststaande realiteit. Zo zal
het ook met windmolens
gaan."
Hoe realiseer je draagvlak
onder burgers voor de
energietransitie?
,,Om het draagvlak onder de
bevolking te vergroten ben ik
voorstander van inwoners
participatie. Laat mensen
niet alleen meepraten en be
slissen over veranderingen
in hun leefomgeving, maar
laat ze ook financieel profi
teren. Als burgers zien dat
die windmolen naast de deur
ze wat oplevert, zal een deel
van de weerstand verdwij
nen. Daarvan ben ik over
tuigd. De stormachtige groei
van lokale energiecoöpera
ties laat zien dat burgers
ermee aan de slag gaan."
Om de klimaatdoelen te
halen, moet er de komende
jaren nog ontzettend veel
gebeuren. Gaat dat wel luk
ken?
,,De route naar een energie
neutraal Nederland is een
lastige weg vol met hobbels
en kuilen. Dat is bij iedere
transitie het geval. Maar ik
ben optimistisch over het
behalen van de klimaatdoe
len. Kijk alleen al naar al die
Nederlanders die zonnepa
nelen op hun huis leggen.
Dat is inmiddels bij één mil
joen woningen gebeurd. le-
dere vier seconden komt er
een zonnepaneel bij, dat is
spectaculair. De snelle op
mars van zonnepanelen is
het beste bewijs dat de bur
ger de energietransitie on
derschrijft en er ook naar
handelt."
