Wat zegt de wetenschap u
Hoe kunnen we onze goede
voornemens succesvol maken?
Eureka! Perfectie van imperfectie
het programma in 2021
We denken vaak
liever na over de
uitkomst dan over
de inspanning
De James
Webb-tele-
scoop, opvolger
van de uiterst
succesvolle'
Hubble ruimte
telescoop.
Het is weer de tijd van de goede voornemens. Te vaak komt er opnieuw
niets van terecht. Hoe kun je jezelf daarin verbeteren?
BRENDAN HADDEN
Volgens gedragswetenschapper
Marieke Adriaanse (Universiteit
Utrecht) kunnen we onze plannen
voor het nieuwe jaar wel degelijk
vaker laten slagen. ,,We denken
vaak dat wilskracht belangrijk is,
maar het gaat vooral om hóe je die
goede voornemens maakt."
Bij het volhouden van voorne
mens kan het voelen alsof je twee
verschillende personen bent, die
elkaar continu dwarsbomen. Je
voornemen om dit jaar minder te
drinken? Dat wordt lastig zolang je
gewend bent elke keer bij het eten
toch dat tweede glaasje in te
schenken. ,,Het probleem met
goede voornemens is dat ze vaak
moeten concurreren met je be
staande gewoontes en dat maakt
ze lastig vol te houden'', vertelt
Adriaanse.
Die strijd komt doordat je grof
weg op twee verschillende manie
ren beslissingen neemt. Je hebt de
processen waar je bewust en actief
over nadenkt, daarmee neem je
goede voornemens. Aan de andere
kant heb je de vrijwel automati
sche beslissingen: je gewoontes.
Volgens Adriaanse is dit geen eer
lijke strijd. ,,Je gewoontes hebben
een groot voordeel: ze zijn auto
matisch en kosten geen motivatie
of aandacht. Als jij je hebt voorge
nomen af te vallen, maar 's avonds
moe bent en op de bank neerploft,
nemen die gewoontes het over.
Voor je het weet zit je dan alweer
met je hand in die zak chips."
Maar gewoontes zijn om die
zelfde reden erg handig, vertelt
Adriaanse. ,,Anders zouden we
over alles moeten nadenken: of je
's ochtends je tanden gaat poetsen
of welke route je naar werkt
neemt. Dan zou je aan het einde
van elke dag doodop zijn." Bij een
gewoonte koppel je een bepaalde
situatie aan gedrag dat je vaak in
die situatie uitvoert, legt Adri-
aanse uit. ,,Dus als jij 's ochtends
opstaat, ga je automatisch je tan
den poetsen, zonder dat je daar
bewust over nadenkt."
We kunnen volgens Adriaanse
die kennis over gewoontes inzet
ten om goede voornemens beter
vol te houden. Daarvoor is het
vooral belangrijk om goed na te
denken over hoe je dat gaat doen.
,,We denken namelijk vaak liever
na over de uitkomst - 10 kilo lich
ter - dan over de inspanning die
het kost.'' Je moet een goed voor
nemen dus concreet maken, bij
voorbeeld met een 'als-dan plan'.
Bijvoorbeeld: als ik wil snacken,
dan pak ik een stuk fruit. ,,Het
moet een alternatief zijn dat haal
baar voelt'', zegt Adriaanse. ,,Als je
dat vaak genoeg in dezelfde situa
tie herhaalt, dan boots je het pro
ces van gewoontes eigenlijk na.''
Denk er van te voren over na.
,,Je wil niet op het moment zelf
moeten bedenken wat de alterna
tieven zijn. Als je al een alternatief
voorbereid hebt, is het makkelij
ker je eraan te houden en geef je je
goede voornemens dit jaar een
grotere kans om te winnen van je
oude gewoontes."
Kijk op de site bij
J /wetenschap
Bijna vijftig jaar geleden, met de
Apollo-17 missie, liepen de laatste
astronauten rond op de maan. Het
Artemis-project gaat daar in 2024
verandering in brengen. Dan zal
ook de eerste vrouw op de maan lo
pen. Eind 2021 lanceert NASA ter
voorbereiding daarop de bijna 100
meter lange SLS-raket, die een
vracht van 90 ton kan vervoeren.
Bij de testvlucht van Artemis III
wordt een ruimtecapsule in een
baan om de maan gebracht. De cap
sule zal daar een week blijven. Ook
worden er kleine 'kubus-kunstma
nen' uitgezet. In 2024 moet een
Orion-capsule twee astronauten
('de eerste vrouw en de volgende
man', aldus NASA) op de zuidpool
van de maan afzetten. Voor de mis
sie zijn achttien astronauten gese
lecteerd, onder wie negen vrou
wen. Een van hen is Christina
Koch, die ooit al 328 dagen aan
boord van het ruimtestation ISS
verbleef, een vrouwenrecord.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Cynthia Leim
(33) universitair
docent kunstmati
ge intelligentie aan
de TU Delft en
klassiek pianiste.
,,Ik ging niet naar het con
servatorium om meer ki
lometers op de pianotoet-
sen te maken, maar om te
leren begrijpen hoe stuk
ken in elkaar zitten, en
meer repertoire te ont
dekken.
Omdat de baanperspec-
tieven van het conserva
torium niet heel goed wa
ren, ben ik puur uit prag
matisme informatica er
naast gaan doen. Ik com
bineer nu beide discipli
nes en die combinatie,
met het beste uit beide
werelden, heeft bij mij ge
leid tot een groot inzicht.
Als klassiek musicus krijg
je mee om de noten zo
perfect en exact mogelijk
te volgen. Maar tegelijker-
tijd suggereert dat een op
timum dat je helemaal
niet wil. Als je écht exact
de noten wil volgen, dan
kan je beter een computer
neerzetten dan een mens.
Maar als een computer dit
doet, komt er rare, mecha
nische, identieke muziek
uit. Het menselijke aspect,
de persoonlijke interpre
tatie, en of je publiek ge
raakt wordt, zijn wat mu
ziek echt interessant
maakt. Het perfecte im
perfecte, zeg maar.
Dit inzicht neem ik nu
altijd mee, ook buiten de
muziek. Als ik in mijn on
derzoek werk aan digitale
informatiefiltering, of het
testen van modellen, tast
ik ook de speelruimte af,
en zoek ik de rek en de
grenzen op.
Dat geldt ook voor mijn
onderwijs. Ik voer stu
denten niet alleen makke
lijk afvinkbare feiten,
maar probeer hen ook te
confronteren met de
ruimte om bestaande
kennis heen. Ze leren niet
alleen de goed werkende
technieken achter dien
sten als Spotify, want ik
wil niet dat ze dit zomaar
klakkeloos volgen.
Ik vraag hen ook om ac
tief na te denken over
waar deze technieken te
kortschieten, en wat beter
en anders kan. Daar ko
men vaak de meest inte
ressante antwoorden uit.''
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWStiGIltiSt en met
Animatiebeeld van astronauten op de maan. foto nasa
James Webb
Telescope
Artemis III
Eindelijk krijgt de ui
terst succesvolle Hubble
ruimtetelescoop zijn op
volger: de James Webb
Telescope (JWT). NASA
en ESA hadden hem al in
2007 willen lanceren,
maar de ontwikkeling
van instrumenten en on
derdelen gaf ernstige ver
traging. In oktober is het
zover: dan wordt de opti
sche infraroodtelescoop
gelanceerd. De hoofd-
spiegel heeft een diame
ter van liefst 6,5 meter.
Daarmee hopen astrono
men het eerste licht na
de oerknal te ontdekken
en meer inzicht te krij
gen in de groei van ster
ren, zwarte gaten' en de
evolutie van planetaire
systemen en het ont
staan van leven. De Hub-
ble-telescoop werd in
1990 gelanceerd en over
trof alle verwachtingen.
De Hubble keek verder
het heelal in dat ooit voor
mogelijk werd gehouden,
leverde spectaculaire
beelden en heeft onge
kend lang gefunctio
neerd. Meer dan 30 jaar!
FOTO ESA
FOTO SHUTTERSTOCK
GO ZATERDAG 2 JANUARI 2021
Universiteit
van Nederland
