O
0
CD
4
Hij wordt geprezen en verguisd, krijgt een eredoctoraat maar ook felle kritiek. Een
gesprek met Jaap van Dissel over sleutelmomenten van 2020, het OMT, de politiek
en persoonlijke frustraties: ,,Na zo'n overleg ligt soms alles op straat. Dat kan niet.''
CV
Niels Klaassen
ls het niet over corona
gaat, veranderen de
stem en houding van
Jaap van Dissel (1957)
een beetje. Dan oogt
hij ontspannen. Als de
RIVM-directeur over
de crisis praat, de be
strijding van het vi
rus, zit hij rechtop,
staat alles op standje
serieus, is het wikken, wegen, doce
ren. Maar als hij even over zijn fasci
natie voor sterrenkijken spreekt, of
over de absurdistische coronaspecial
van South Park ('er zitten een paar erg
grove scènes in') of over zijn hobby
om parafernalia van oude infectie
ziekten te verzamelen: dan zit er een
andere Van Dissel. Dan praat hij mak
kelijker, ontspannen.
,,Ik heb gisteren nog even gekeken
met de telescoop'', zegt Van Dissel als
hij foto's van Saturnus, de maan en
Jupiter op zijn iPhone laat zien. „Sa
turnus en Jupiter lijken in één lijn te
staan, conjunctie heet dat.'' Dat
komt maar eens in de zo
veel eeuwen voor. ,,Dat
heb ik gisteren alvast
even meegepakt.''
De nachtelijke
kijksessies in het
heelal helpen om
de aardse beslom
meringen even te
vergeten. Al lijkt
Van Dissel in cri
sisjaar 2020 amper
van zijn stuk te bren
gen. Minister Bruins
viel letterlijk om, opvolger
De Jonge oogt soms afgemat.
Maar Van Dissel ziet er nog steeds
hetzelfde uit, stoïcijns, slechts één
keer raakte hij uit balans en werd hij
boos. En dat terwijl hij on-Neder-
landse lockdowns moet adviseren,
ziekenhuizen vol raken, nieuwe vi
rusvarianten opkomen, en de tempe
ratuur op Twitter en in talkshows tot
boven het kookpunt stijgt. Inmiddels
is Van Dissel een BN'er en rijdt de
politie uit voorzorg 'een extra rondje'
bij de hoogleraar door de straat.
Maar van nervositeit of emotie is bij
de OMT-voorzitter niks te merken.
Hij weigert zichzelf 'Enorm Belang
rijk' te vinden, weet viroloog Marion
Koopmans. Tegen haar zei hij een keer
terloops: 'Jullie vinden jezelf allemaal
veel te belangrijk. We zijn allemaal
maar kleine radertjes'. ,,Typisch
Jaap'', zegt Koopmans: ,,Als anderen
boos of opgewonden doen, relati
veert hij altijd.''
Je kunt misschien weinig anders
als je dagelijks merkt hoe nietig de
aarde is in het sterrenstelsel, als ge
schiedenisboeken beschrijven dat
infectieziekten komen, maar vaak
ook weer gaan. Op zijn kamer in het
Leidse ziekenhuis - Van Dissel leidt
een dag in de week ook de polikliniek
voor afweerstoornissen - spreekt de
RIVM-topman de corona-aanpak en
zijn eigen rol.
,,Ik weet het niet hoor, dat moet je
aan de beleidsmakers vragenNou
ja: dat er zo snel vaccins zijn, dat vind
ik echt een triomf van de weten
schap. Voor de pokken hebben we
eeuwen moeten wachten, nu zijn er
acht maanden na een nieuwe ziekte
effectieve vaccins. Onge
kend. Maar nu moet het
nog een triomf van
de publieke ge
zondheidszorg
worden. Wat
heb je aan een
vaccin als niet
iedereen het
kan krijgen op
de juiste ma
nier? Dat vergt
veel voorberei
ding, logistiek, je
zit met koeling,
registratie. Moet je dan
kijken naar andere landen
die een week of twee eerder zijn?
Kranten vinden dat misschien inte
ressant, ik niet.''
Mensen snakken naar het vaccin.
Elders pakken ze het groots aan,
met ronkende missienamen. Een
vriend van u zegt: er mag best wat
meer elan in de boodschap.
,,Dat ben ik wel met hem eens. Ik
vind het ook echt een geweldige
prestatie dat we binnen no-time zo
veel kansrijke vaccins hebben, dat be
tekent dat ergens iets heel goed gaat.''
SLEUTELMOMENT 1
Uden. De laatste zondag in het oude
Nederland is cruciaal voor de verdere
1975 - 1982
1987
Cum laude pro
motieonderzoek
naar afweer bij
infectieziekten
1988 - 1999
Arts infectie
ziekten in het
Leids Universitair
Medisch Centrum
(LUMC)
2008 - 2013
Voorzitter Cen
trum voor Infectie
ziekten, LUMC
corona-aanpak. Ruim een week na
'patiënt zero' blijkt dat het coronavi
rus als een sluipmoordenaar is bin
nengekomen. Na onderzoek in de
Brabantse ziekenhuizen blijkt dat de
hele strategie anders moet: van alleen
isolatie van zieken naar voorzorgs
maatregelen voor de massa. Van Dis
sel: ,,Toen bleek dat het virus ook on
der de radar rondging. Dat betekende
een enorme omslag.''
,,Dat weet ik niet. In de zomer is veel
vrijgegeven, was het uitproberen wat
kon en wat niet kon. Daarna liepen
de aantallen op. En dan merk je in
september en oktober dat de maatre
gelen die eerder effectief bleken niet
meer zo veel impact hebben. Het
urgentiegevoel leek ook minder, je
zag meer mensen op straat, bij de
winkels. Dat is frustrerend ja: eerst
ging het makkelijker dan nu.''
,,Zeker: de signaalwaarden (aantal in
fecties en ziekenhuisopnames per
dag waarna maatregelen volgen, red.)
gaan ook naar beneden, dat is beslo
ten. Zodat je eerder overgaat op maat
regelen. Nu bleken die toch uit te
nodigen om steeds wat verder op te
rekken. Maar zelfs dan vraag ik me af
wat de reactie is als je adviseert om
heel snel een heel zware maatregel te
nemen. Dan hoor je waarschijnlijk:
'Moeten we nu alweer in lockdown,
de aantallen zijn beperkt.' Maar Ier
land heeft zo'n systeem van snelle,
harde lockdowns; daar gaat het nu
best goed. Het kan dus een aanpak
zijn, al is Ierland wel een eiland met
een eigen cultuur. Wij wetenschap
pers schamen ons niet om van opvat
ting te veranderen. Voor ons bete
kent dat winst en vooruitgang, in de
politiek is het een doodzonde.''
Van Dissel kreeg dit jaar meer dan
ooit met de politiek te maken. Tig
zondagen moest hij naar het Cats-
huis om ministers bij te praten, in de
Tweede Kamer legde hij in techni
sche briefings uit hoe het ervoor
stond met de R-waarde, waar het
virus vooral rondging, wat de ko-
donderdag 31 december 2020
GO
2020, een jaar
dat we vooral
door corona
nooit zullen
vergeten.
De afgelopen
weken schre
ven onze
verslaggevers
verhalen
over grote
en kleine
gebeurtenis
sen, over ver
driet en hoop,
over ruzie en
over liefde in
het nieuwsjaar
dat nu bijna
achter ons ligt.
1
'Het is vermoeiend, zo
nu en dan heb je er
gewoon genoeg van'
o
Het vaccin wordt als verlosser ge
presenteerd. Maar we hobbelen
achteraan. Wat vindt u daarvan?
Zondagmiddag 8 maart
Jaap van Dissel
(1957, Amster
dam) is getrouwd
en heeft twee
kinderen
Studie genees
kunde aan de Uni
versiteit Leiden
1999 - nu
Hoogleraar
interne genees
kunde in Leiden
2007 - 2013
Lid Gezondheids
raad en college
ter Beoordeling
Geneesmiddelen
2013 - nu:
Directeur van het
Centrum Infectie-
bestrijding bij het
RIVM, voorzitter
OMT'. Eén dag
per week staat hij
aan het hoofd van
de polikliniek voor
afweerstoornis-
sen (LUMC)
Nu zitten we in de meest strenge
lockdown tot dusver. Is er niet te
laat op de rem getrapt?
Had eerder ingegrepen, zeggen
critici. Als je weken achtereen ver
dubbelingen ziet, dan moet je toch
maatregelen nemen?
