'Sharleyne leefde nog toen ze viel'
9
Texas naar Hof
om uitslagen
oorlogsmachine die met digitale aan
vallen democratieën zware klappen
toebrengt. „Niemand kan nog wor
den geloofd. Er zijn geen feiten, er is
geen waarheid!'' Dit is Poetins oor
logsverklaring in een notendop: er
voor zorgen dat je niets meer gelooft,
aldus Weiner. Daarvoor gebruikt het
Kremlin een geheim overheidscen-
trum, vol computernerds. Om feiten
en media te manipuleren, gebruik te
maken van gefabriceerde werkelijk
heden voor alles en nog wat, van po
litiek lobbywerk tot chantage.
De schade van nepnieuws is
enorm. Het debat verruwt, gemeen
schappen raken ernstig verdeeld, de
leugen wordt de norm. Er is geen be
grip meer voor de ander, geen ruimte
voor de andere mening. Andersden
kenden worden vijanden. Mensen ra-
ken op drift in hun eigen schijnwer
kelijkheid. De democratie verliest
zijn zelfkritiek, de onafhankelijkheid
van de rechtspraak staat onder druk.
Ondermijning
Barack Obama waarschuwt ervoor
dat nepnieuws op Facebook en an
dere sociale platforms bijdraagt tot
ondermijning van het politieke pro
ces. ,,Als we feiten en de waarheid
niet langer serieus nemen, als we se
rieuze argumenten en propaganda
niet kunnen scheiden, dan hebben
we een groot probleem'', aldus de
oud-president. ,,Dan weten we niet
meer wat we moeten beschermen,
waarvoor we moeten vechten. Dan
kunnen we verliezen wat we zo van
zelfsprekend vinden: democratische
vrijheden, vrijemarkteconomie en
welvaart.'' Het ministerie van Home
land Security is bang dat 'mensen in
een isolement in handen kunnen
vallen van extremisten die met nep-
nieuws en complottheorieën op soci
ale media anderen proberen aan te
zetten tot geweld'. Het departement,
dat in 2020 een forse stijging ziet van
het aantal gewelddadige groepen, ge
organiseerd en ongeorganiseerd,
wijst met andere organisaties op een
politiek wapen dat in kracht toe
neemt: eenzaamheid. Volgens Nor-
eena Hertz, hoogleraar aan Univer
sity College Londen, is 'eenzaamheid
hard op weg om een van de bepa
lende emoties van de 21ste eeuw te
worden'. Een ontwikkeling die nog
eens extra wordt versneld
door de coronapande-
mie waardoor sociale
contacten flink
worden beperkt.
Eenzaamheid
wordt een wa
pen dat politiek
wordt uitgebuit
door populis
ten. Zij mis
bruiken de een
zaamheid, het
persoonlijke en po
litieke isolement van
burgers om hen op te
zetten tegen de gevestigde
orde. Populisten spelen in op het ge
voel onder burgers dat ze worden
uitgesloten, niet worden gehoord, of
erger, doelbewust worden vergeten.
Nina Schick schetst een zwart toe
komstbeeld. Volgens de desinforma-
tie-expert stevent de wereld af op
een samenleving vol met des- en
misinformatie die bevolkingsgroe
pen uit elkaar drijft. Zij waarschuwt
voor een 'infocalyps', een beladen
term die in 2016 voor het eerst werd
aangestipt door de Amerikaanse on
derzoeker Aviv Ovadya. Een samen
leving kan volgens hem kapot gaan
aan een tsunami van nepnieuws, in
combinatie met 'synthetische media,
deepfakes', door kunstmatige intelli
gentie aangemaakte tekst, audio en
videobeelden. Berichtgeving die nog
veel schadelijker is dan 'cheepfakes',
video's en afbeeldingen die worden
bewerkt. Waarom? Omdat je niet
meer weet wie je kunt vertrouwen
als het onderscheid wegvalt tussen
echt en nep. Premier Mark Rutte kan
ons wel dringend oproepen om er
gens gehoor aan te geven, maar is hij
wel de echte Rutte, of een met kunst
matige intelligentie in elkaar geknut
selde Rutte die iets zegt wat de echte
nooit zou zeggen? Bovendien wijst
Nina Schick op nog een probleem:
the liar s dividendAls alles kan wor
den vervalst, kan alles worden ont
kend. Iemand die kwaad wil, kan
zeggen dat Rutte iets inderdaad heeft
gezegd maar dat hij er geen waarde
aan hecht omdat de berichtgeving
vervalst kan zijn.
Na zoveel bestaand nepnieuws en
nabije deepfakes is er natuurlijk die
ene vraag: wat kan de samenleving
ertegen doen? Natuurlijk ligt het voor
de hand om strenge regels te eisen,
zoals ook minister Kajsa Ollongren
(Binnenlandse Zaken) doet in eigen
land en in Europees verband. Zij wil
regulering en strenge straffen. Soci
ale mediabedrijven moeten wat haar
betreft met een label waarschuwen
tegen desinformatie.
Maar er is ook tech
nologie nodig waar
mee onderscheid
kan worden ge
maakt tussen
echt en nep.
Door kunstma
tige intelligen
tie aange
stuurde cyber
technologie, die
laat zien waar en
door wie bericht
geving is gemaakt.
Maar ook dan is de strijd
nog niet gewonnen. Weten
schappers, journalisten en organisa
ties moeten meer dan ooit feitelijk
nieuws en waarheid brengen en des
informatie bestrijden en ontmaske
ren. Voor iedereen, zeker voor politici
en beleidsmakers, geldt de plicht om
korte metten te maken met de chro
nische ongelijkheid tussen arm en
rijk, waardoor mensen het gevoel
hebben dat zij geen eerlijke kans krij
gen en via sociale media in verzet ko
men tegen de samenleving. Het wa
pen eenzaamheid, in welke vorm
ook, moet worden ontmanteld. Zo
niet, dan is de grootste zorg met nep-
nieuws niet dat mensen het gelo
ven, maar dat ze ophouden te gelo
ven in echt nieuws, in de feiten en
in de argumenten om de juiste
koers te varen. In dat geval geldt
een van de mooiste zinnen uit de
wereldliteratuur. Die van de in
Egypte geboren auteur Albert
Cossery in zijn roman Grote die
ven, kleine dieven: 'In de waarheid
zit geen enkele toekomst, zo
lang de leugen grote verwach
tingen wekt'.
De Brit is de vierde deskundige die
de zaak rond de dood van Shar-
leyne heeft onderzocht. De expert
is erbij gehaald om voor de behan
deling van het hoger beroep ant
woord te geven op de vraag of
Sharleyne was gewurgd voordat ze
viel. Drie andere deskundigen
kwamen daar niet uit tijdens de
eerdere behandeling van de zaak.
Het antwoord op de vraag of
Sharleyne is gewurgd, is van be
lang om te weten te komen of ze
door geweld om het leven is geko
men of dat toch een ongeluk niet
kan worden uitgesloten. Maar
Johnson kan, gezien Sharleynes
verwondingen, niet zeggen of het
meisje voor haar val is gewurgd.
Hij denkt dat al haar verwondin
gen te verklaren zijn door de val,
maar kan een poging tot wurgen
ook niet helemaal uitsluiten - al
heeft die dus niet geleid tot haar
dood. Ze leefde nog toen ze viel.
De 8-jarige Sharleyne kwam in
juni 2015 in Hoogeveen op vrese
lijke wijze om het leven toen ze
midden in de nacht van de flat
waar ze woonde van tien hoog
naar beneden viel. Sharleyne was
alleen met haar moeder. Moeder
tGeen enkel
scenario rond de
dood van het meisje
kon helemaal
worden uitgesloten
Hélène J. werd in 2018 vrijgespro
ken wegens gebrek aan bewijs.
Moord, zelfmoord zelfs, een onge
luk, slaapwandelen, geen enkel
scenario kon helemaal worden uit
gesloten. Het Openbaar ministerie
ging daarna in hoger beroep.
Lawaai
Eergisteren, op dag één van het ho
ger beroep in het gerechtshof in
Leeuwarden, kwam verdachte Hé-
lène J. in het nauw door een verkla
ring van haar bovenbuurman, die
zegt dat hij stemmen en lawaai
hoorde voordat Sharleyne viel. Hé
lène J. (41) - die een alcoholpro
bleem had - heeft altijd gezegd dat
ze lag te slapen, wakker werd van
de tocht en toen ontdekte dat haar
dochter was gevallen. Dat zou dus
door de verklaring van de buur
man onderuit worden gehaald.
Morgen wordt de strafeis ver
wacht.
woensdag 9 december 2020
GO
ILLUSTRATIE MARK REIJNTJENS
Donderdas Terrorismebestrijder
Aalbersberg over de complotdenkers
De 8-jarige Sharleyne leefde
nog toen ze in juni 2015 van tien
hoog naar beneden stortte van
de flat waar ze woonde in Hoo-
geveen. Dat zegt de Britse let
selexpert Paul Johnson. De pa
tholoog heeft daar nauwelijks
twijfel over, zei hij op dag twee
van het hoger beroep tegen de
verdachte moeder Hélène J.
Victor Schildkamp
Leeuwarden
DALLAS De staat Texas
schiet president Trump te
hulp bij zijn streven de verkie
zingsnederlaag om te buigen
in een overwinning. Texas,
waar Trump wèl won, stapt
naar het Hooggerechtshof in
Washington. De Texaanse mi
nister van Justitie spande een
zaak aan tegen vier andere
staten: Georgia, Michigan,
Pennsylvania en Wisconsin.
Biden won er. Volgens Texas
zijn de vier staten in de fout
gegaan. Zij wijzigden in ver
band met de coronacrisis ver
kiezingsprocedures, maar dat
zou illegaal zijn geweest.
