Doorbraak:
blinden kunnen
ook letters zien
8
1984
FRANKRIJK PRESIDENTEN
Met het overlijden van de Franse oud
president Valéry Giscard d'Estaing (94)
woensdag, wordt in Frankrijk een tijdperk
afgesloten. Hij behoorde tot de grote drie
presidenten die de laatste vijftig jaar een
gezicht gaven aan La France.
Ellen van Gaalen
Amsterdam
Met duizend elektroden in de her
senschors lukt het om de hersenen
zó te stimuleren dat blinde mensen
zelfs letters kunnen herkennen.
Het is een belangrijke doorbraak,
zegt Pieter Roelfsema, directeur
van het Nederlands Herseninsti-
tuut. ,,We wisten al langer dat we
stipjes konden laten zien, maar er is
nooit eerder aangetoond dat er in
terpreteerbare beelden zijn te pro
jecteren.''
Al jaren doen onderzoekers tes
ten met apen en muizen. Die krij
gen speciale elektroden (kleine,
stijve staafjes) in de hersenschors.
Op die elektroden worden een
computer en camera aangesloten.
De camera geeft beelden door aan
de computer, die zet de beelden om
in stipjes die naar delen van de her
senen worden gestuurd. ,,Het is ei
genlijk een soort matrixbord. We
kunnen de elektroden zo stimule
ren dat er stipjes verschijnen en die
stipjes samen maken een vorm'',
legt Roelfsema uit.
Gezichtsuitdrukkingen
Uiteindelijk denken de onderzoe
kers dat patiënten via deze techniek
meer kunnen herkennen, bijvoor
beeld voorbijrijdende auto's, maar
ook gezichtsuitdrukkingen van ge
sprekspartners.
Om iets te kunnen zien, moeten
patiënten een operatie ondergaan.
Ze krijgen de implantaten in hun
hersenschors. Probleem is nog wel
dat het lichaam de elektroden na
ongeveer een jaar probeert af te sto
ten. Onderzoekers zoeken naar
nieuwe materialen die langer in het
lichaam kunnen blijven en niet
worden afgestoten. ,,We willen na
tuurlijk niet dat patiënten eindelijk
weer wat kunnen zien, maar dat het
systeem er na een jaar mee op
houdt", zegt Roelfsema.
Hoewel het systeem hoofdzake
lijk op dieren wordt getest, is een
Spaans onderzoeksteam - met wie
het Nederlands Herseninstituut sa
menwerkt - een stapje verder. Daar
kreeg een patiënt een halfjaar lang
de elektroden geplaatst. Bij de apen
zijn al duizend sensoren getest, de
patiënt kreeg er honderd. Roelf
sema: ,,Ze kon beelden herkennen.
Als je je arm uitstrekt en van je
duim en wijsvinger een cirkel
maakt, zo'n klein stukje.'' Niet veel,
erkent Roelfsema, maar de test
toonde aan dat de prikkeling van de
hersenen óók bij mensen werkt. ,,Ik
denk dat we wel tienduizend elek-
Ze kon beelden
herkennen. Als je
je arm uitstrekt en
een cirkel maakt
troden, verspreid over de visuele
hersenschors, nodig hebben om
echt op straat het verkeer te kunnen
zien. Hoe meer delen we kunnen
stimuleren, hoe groter het beeld dat
de patiënten krijgen.''
Over drie jaar hopen de onder
zoekers een grotere proef bij men
sen te kunnen starten. Maar daar
voor is nog veel werk te verzetten.
Er moeten dus betere implantaten
komen. Ook lopen patiënten nu
nog rond met een stekker tussen
hun schedel en de computer. De
onderzoekers willen naar een
draadloos systeem, zodat ze alleen
een speciale bril op hoeven te zet
ten en een kleine computer (zo
groot als een telefoon) bij zich hoe
ven te dragen.
Als alle tests goed blijven gaan,
verwacht Roelfsema na 2028 gro
tere groepen patiënten te kunnen
helpen. ,,Blinde mensen hoeven nu
nog niet de adem in te houden,
maar ons onderzoek is wél veelbe-
k kan me niet voorstellen dat mensen
zich mij nog zullen herinneren'', zou
Valéry Giscard d'Estaing zich een
aantal jaren geleden hebben laten
ontvallen. De toen al hoogbejaarde
president had zoveel meer willen be
tekenen voor zijn land en Europa.
Maar het bleef bij die ene ambtster
mijn van toen nog zeven jaar. Toch
behoort 'VGE' - een door hem ge
koesterde afkorting die refereert aan
de TGV of wel de Train a Grande Vi
tesse (hogesnelheidstrein), een van
de grootste successen van zijn ambts
termijn - samen met Francois Mit
terrand en Jacques Chirac tot de in
vloedrijkste Franse presidenten uit
de recente Franse geschiedenis. Ieder
trok op eigen wijze het lang zo tradi
tionele Frankrijk de moderniteit in.
Giscard, lid van de republikeinse
partij RI en later van de christende
mocratische UDF, regeerde van 1974
tot 1981 en was 48 toen hij aantrad.
Ongekend jong voor een Franse pre-
sident in die tijd. Alleen Emmanuel
Macron begon nog jonger (39).
Nostalgie naar de jaren 70 vierde gis
teren hoogtij op de Franse zenders.
Beelden van mensen die zich ver
gaapten aan de Concorde en nie
mand die zich stoorde aan geluids
overlast van het ding, de Citroen CX
werd een cultauto en Julien Clerc
deed ook in Nederland vrouwenhar
ten sneller kloppen met Si on Chan-
tait. Maar het was ook de tijd van stij
gende werkloosheid, van de eerste en
tweede oliecrisis en Giscards radicale
antwoord daarop: een land vol kern
centrales. In heel korte tijd veran
derde hij wel meer. Meerderjarig was
je plots als je 18 werd (niet meer 21),
echtscheiding werd mogelijk met
wederzijdse instemming (daarvoor
kende ook Frankrijk 'de grote leugen'
waarbij een van de partners om juri
dische redenen overspel moest vein
zen), abortus werd gelegaliseerd door
zijn minister Simone Veil en Franse
i
1
vrijdag 4 december 2020
Camera
stuurt beelden
draadloos naar
implantaat.
Het implantaat bestaat
uit duizenden elektrodes
en een slimme chip.
Onderzoekers zijn een stap ver
der om blinden iets van hun
zicht terug te geven. Met een
camera in een bril en elektroden
in de visuele hersenschors lukt
het om niet alleen een stipje te
zien, maar ook vormen.
- Pieter Roelfsema, directeur
Herseninstituut
Irwp-nH
Mitterrand,
Chirac en
nu Giscard,
een tijdperk
is voorbij
1977 President Giscard tekent akkoord met
Sovjetleider Brezinev. foto afp
Met
Giscard
d'Estaing
waaide
een frisse
wind door
Frankrijk.
FOTO PHILIP
KMYPFRS
-4
iP
w
Historische handdruk: Mitterrand
(l) en Duitse president Kohl. foto ap
BOB VAN HUËT
Rotterdam
Parijs
