-moderna
DE RACE NAAR HET VACCIN
4
In ijltempo hebben drie farmaceuten een effectief vaccin
tegen het coronavirus ontwikkeld. Het gaat zó snel, dat velen zich
afvragen of het wel verantwoord is. Is dat terecht? En is het niet
genoeg als alleen ouderen en kwetsbaren een prik krijgen?
Wanneer kan ik een
vaccin krijgen en welk
vaccin krijg ik?
Wat we weten: drie farmaceuten
met wie Nederland een deal
heeft, hebben een coronavaccin
dat bewezen effectief is. Na de
Amerikaanse farmareuzen Pfizer
en Moderna kwam gisteren ook
het Zweeds-Britse AstraZeneca
met goed nieuws. Het duurt nog
maanden voordat alle vaccins ook
bij ons terechtkomen - dit jaar
krijgen we hooguit tienduizen
den exemplaren.
Bij het toedienen is hetfi rst
come, first serve: het eerste vaccin
dat we krijgen, wordt meteen
toegediend. Je kunt niet kiezen
welk vaccin je wilt: in een tijd
van vaccinschaarste en een
voortwoekerende pandemie is
die luxe er nog niet. In principe
krijgen eerst ouderen en kwets
baren een prik, zei minister Hugo
de Jonge vorige week. Dan moet
er wel een vaccin beschikbaar
zijn dat bij deze groep ook echt
werkt. ,,Pas als de vaccins zijn
goedgekeurd, weten we voor
welke groepen een vaccin ingezet
kan worden." Als dat niet zo is,
wordt een andere groep als eerste
gekozen.
Hoe betrouwbaar zijn
de claims van
farmaceuten?
Opvallend gegeven in de goed-
nieuwsshow rond het vaccin
deze maand: de buitenwereld
kan de claims die Big Pharma
doet over de effectiviteit van hun
vaccins niet controleren. Moeten
we hen zomaar op de blauwe ogen
geloven? Nee, zegt Marsja Meijer,
woordvoerder van het College ter
Beoordeling van Geneesmiddelen
(CBG), dat in Nederland waakt
over de goedkeuring van het vac
cin. ,,Pas als wij de cijfers krijgen,
kunnen we beoordelen of het waar
is wat ze zeggen. Dat is echt mon
nikenwerk, we gaan die studies
helemaal omdraaien. Maar voorlo
pig hebben we van niemand iets
ontvangen."
Normaal, zegt immunoloog Ger
Rijkers, gaat het heel anders. ,,Dan
komt er een wetenschappelijk ar
tikel, daar gaan vakgenoten dan
kritisch naar kijken. Vervolgens
wordt het gepubliceerd in een we
tenschappelijk tijdschrift, en pas
daarna komt er een persbericht.
Maar dat duurt wel een half jaar.
Nu zit de hele wereld erop te
wachten, dus komen ze eerder
naar buiten."
Rijkers, werkzaam voor het
Roosevelt University College,
heeft na de juichende berichten
van Pfizer (95 procent effectivi
teit), Moderna (94 procent) en
AstraZeneca (minstens 70 pro
cent, zie kader) nog vragen ge
noeg. Over de leeftijdsverdeling
bijvoorbeeld, en over de ernst van
de infecties die wél optreden.
,,Maar aan de claim dat het vaccin
voor 90 of 95 procent effectief is,
twijfel ik niet. Die staat als een
paal boven water."
Kinderarts-epidemioloog Patri
cia Bruijning (UMC Utrecht) deelt
dat vertrouwen. ,,De cijfers die nu
gepubliceerd zijn, worden verza
meld door een onafhankelijk sta
tisticus. Die legt ze vervolgens
voor aan een monitoring board. Dat
beoordeelt of er al een conclusie
kan worden getrokken. En wat
heeft zo'n farmaceut eraan om za
ken te verdraaien? Dat komt op
een gegeven moment hoe dan ook
uit, instanties controleren alles.
Dat zou voor een bedrijf heel
schadelijk zijn, ook financieel."
Wat betekent het als een
vaccin 70 of 90 procent
effectief is?
Het is geen hogere wiskunde: als
van de honderd proefpersonen die
een vaccin krijgen er één ziek
wordt, en van de honderd proef
personen die een placebo krijgen
tien, dan voorkomt het vaccin ne
gen van de tien besmettingen, en
is de effectiviteit dus 90 procent.
Als er in hetzelfde voorbeeld drie
mensen ziek worden in de groep
met een vaccin, dan voorkomt het
vaccin 'slechts' zeven van de tien
besmettingen en is het 70 procent
effectief.
De cijfers die nu verspreid wor
den, zijn nog niet definitief. Als de
omvang van de steekproef groeit,
kan het percentage lager of hoger
worden. Een ding is zeker, aldus
deskundigen: zelfs in het meest
ongunstige scenario komt de ef
fectiviteit van de tot nu toe gepre
senteerde vaccins boven de 50
procent uit. Daarmee zijn ze nog
steeds effectiever dan de gangbare
griepvaccins.
Hoeveel mensen moeten
een vaccin nemen om
groepsimmuniteit te
bereiken?
Het eenvoudige antwoord: zoveel
mogelijk. ,,Minimaal 70 procent,
liefst 90 procent", zegt Rijkers.
,,Buiten de mens kan het virus
maar moeizaam overleven. Als er
bijna geen mensen zijn om naar
over te springen, gaat het virus
vanzelf dood."
Uitrekenen welke vaccinatie
graad exact nodig is om groepsim-
muniteit te bereiken, is nog niet
zo eenvoudig, stelt Bruijning. ,,We
weten nog niet weten in welke
mate het vaccin de besmettelijk
heid van mensen verlaagt. Het is
mogelijk dat de vaccins je vooral
beschermen tegen ziekte door co
ronavirus, maar de infectie zelf
niet voorkomen. Dan kan je het in
theorie dus nog steeds doorgeven.
Of de vaccins ook daadwerkelijk
besmetting voorkomen, moet nog
blijken."
Hoe kan het zo snel gaan?
Dat een vaccin binnen één jaar op
de markt komt, is een unicum. Dat
er nu al drie bijna klaar zijn, is on-
gekend. Maar dat zorgt ook voor
wantrouwen. Een gemiddeld vac-
cintraject duurt meerdere jaren en
voor het hiv-virus bestaat na 35
jaar nog steeds geen remedie.
Dat het nu zo snel gaat, komt
door een samenloop van omstan
digheden, legde Bruijning deze
week uit in een lange twitter-
draad. Vooropgesteld: het corona
virus is qua structuur een relatief
makkelijk doelwit om een vaccin
voor te ontwikkelen. Daar kwam
bij dat de afgelopen jaren veel
voorwerk is verricht op vaccins te-
gens het Sars- en Mers-virus, de
dinsdag 24 november 2020
Zijn die vaccins
wel veilig en
wanneer ben ik
aan de beurt?
Stephen Friedrichs
Sander van Mersbergen
Rotterdam/Cambridge
Ook het vaccin van Moderna
maakt net als dat van Pfizer ge
bruik van mRNA-techniek zonder
gebruik van virusmateriaal.
Het Pfizer-vaccin
is volgens deskun
digen zeer veilig,
omdat het geen
virusmateriaal bevat.
