ZEELAND GEBOEKT
Waarnemer
geen fan van
onze planeet
in Bengalen
Zeeuwse zeepost van VOC-personeel
piaVtoH
7
Emma uit Vlissingen brengt een peperdure Audi naar Zweden voor een
vermogende klant met knalblauwe ogen en brede schouders. Ai ai, Gewoon puur
Emma, de romantiek spat ervan af.
Emma Vreugdenhil is een
lekkere stoere. Ze is 23
jaar, woont twee straten
achter de boulevard in
Vlissingen en werkt bij een auto
vervoerder in Vlissingen-Oost.
Auto's in en uit schepen rijden,
het is een ruig mannenwereldje.
Emma voelt zich er senang. Ze
deed weliswaar een toeristische
opleiding en werkte als receptio
niste in een hotel in Domburg.
Dat verveelde haar al snel. Meer
actie in de taxi, dat is haar devies.
Vriend Sam werkt bij de autover
voerder en deed een goed woordje
voor haar. Zo maakte Emma de
Zeeuwse schrijvers
Zelfs de paginanummers zijn
anders. Gewoonlijk worden
in een boek de bladzijden
als 5, 6, 7 geteld, maar in de nieuwe
bundel van Peter Knipmeijer gaat
het van 000111, 001000, 001001. Bi
naire getallen dus, alleen nullen
en enen, dat is de wereld van
mai/40x. 'ne ruimtezang. Behalve
cijfers en symbolen zijn er
ook woorden in verschillende ta
len. In de catalogus van de Ko
ninklijke Bibliotheek heeft men
het over 'Nederlandse streektalen',
maar ik herken Engels en Neder
lands, Deens en Duits, zelfbedacht
Afrikaans of is het toch Zeeuws?
Het is de taal van een bijzonder
begaafd buitenaards wezen dat na
een crash op aarde is beland, mis
schien wel ergens in Zeeland. Nog
niet zo lang geleden blijkbaar, ge
tuige termen als lockdown en qua
rantaine.
In een nawoord onthult Peter
Knipmeijer dat heel de bundel op
een smartphone is geschreven, dit
'omdat communiceren voor een
alien niet al te makkelijk mag zijn'.
Poëzie en sciencefiction, en ook
een beetje poëzie en gefröbel. Dat
laatste is aan Knipmeijer - in 1970
te Amersfoort geboren, een paar
jaar geleden naar Terneuzen ver
huisd - wel toevertrouwd. Zo
heeft hij zich bewezen als olleke
bollekes-tovenaar. In 2010 ver
scheen zijn eerste bundel, maar
wat mij betreft ontplooit hij pas in
mai/40x al zijn talenten. Wat een
grillige en grappige, knappe
en knallende poëzie.
Onze alien, gekomen 'hindurch
die zwartgaten', heeft een eigen
kijk op onze 'rondsteenklomp' en
de bijbehorende 'eigs-
kulddikbultpatsboem-
okzooi'. Zelfs van de
poëzie is
et wezen op de
oogte, het varieert
oms op bekende
en minder bekende
dichtregels. Toch is
er een ander idee
van schoonheid.
Vlinders worden afgedaan
als 'die grootste viesbeesten in
hierdiedeel von die heelal'.
De buitenaardse waarnemer is, ge
loof ik, geen fan van onze planeet:
'jounes steden zijn betonbossen'.
En ontpopt zich van satirisch, zo
niet sarcastisch commentator
tot ondergangsprofeet. Zeg maar
dag tegen de aarde, het zonnestel
sel, de kosmos: 'doei photosynthese/
doei aminozuursequenties/ hoi im-
merwinter'.
Heel andere poëzie. Een spiegel
die ons wordt voorgehouden van
een lichtjaar of 104. O nee, ik be
doel natuurlijk 1101000.
overstap.
Schrijfster Esther Stui (1971) zag
tijdens het boodschappen doen in
Goes treinen vol auto's voorbijrij
den. Met die treinen werd het
idee geboren voor de hoofdper
soon Emma, die autoschepen
helpt laden en lossen. In Gewoon
puur Emma is te lezen hoe dat haar
vergaat. Het is Esthers tweede
boek, eerder dit jaar publiceerde
ze Pencarrow, een liefdesverhaal
in het Engelse Cornwall.
Schrijven is een langgekoes
terde wens van Esther. Ze is gebo
ren in Papendrecht. Daar woonde
ze met haar man en twee zoons
toen door ophoging en verster
king de rivierdijk zowat in hun
tuin kwam te liggen. En er moch
ten huizen boven op de dijk wor
den gebouwd zodat er van hun
privacy weinig overbleef. Dat was
achttien jaar geleden. Omdat ze in
de weekends Zeeland vol rust en
ruimte hadden leren kennen, ver
huisden ze naar Wissenkerke. Ze
werkt in Goes op de Roompot
Gastenservice.
Altijd een grage lezer geweest.
1784). De drie voor het boek gese
lecteerde brieven zijn van de Mid
delburgse onderkoopman Gre
gory Herklots, handelaar Jacob
Eilbracht en VOC-dienaar H.F.
Klaugwitz.
Naast de brieven is er een
'schoonschrift' opgenomen van
Jacob Smit. Dat laat zien hoe aan
boord van een VOC-schip het al
fabet werd onderwezen. Seneca
die was trouwhertige is één van de
voorbeeldzinnen.
land in Zweden te rijden. Die
klant, Marcus van den
Berg, loopt
met zijn
enkel in
het gips en
is daardoor
niet in staat
om zelf zijn
peperdure
automobiel
op te halen.
Als Emma 'ja'
zegt is dat al
een 'point of
no return'. Als
ze even later in
Zweden besluit
enkele weken
de privéchauffeur van Marcus te
zijn, weten we als lezer helemaal
hoe laat het is. Emma valt als een
blok voor de man op krukken met
brede schouders, donkerblond
haar en knalblauwe ogen (pagina
15). Marcel op zijn beurt raakt in
de ban van 'doodgewone Emma
uit Zeeland' (pagina 41).
Emma heeft vlinders in haar
buik en uiteindelijk meer dan dat.
In een restaurant (pagina 40): 'De
vonken schieten over en weer. 'Wil je
nog een dessert?' vraagt hij. 'Ja, jou',
zegt Emma. Marcus wenkt de ober
voor de rekening'. Het kookeiland
in Marcus' huis is multifunctio
neel als Emma het kookgerei opzij
schuift (pagina 102): 'Hier? Weet je
dat zeker?' 'Heel zeker, Marcus, kom
hier met je sexy enkel'.
Esther Stui noemt haar boek
een 'feel-good': ,,Lekker een paar
uur wegdromen, dat hoop ik voor
de lezers."
In het nationaal archief van
Groot-Brittannië ligt een schat
aan Nederlandse brieven. Het
gaat om tienduizenden per schip
verzonden liefdesbrieven, ge
boorte-, trouw- en overlijdensbe
richten, zakelijke correspondentie
en soms ook pakketjes met zaden,
breipatronen en wat al niet meer.
Verzonden tussen 1600 en 1800,
de eeuwen dat de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden
een belangrijke speler was op het
wereldtoneel en zowel in de Oost
als de West handelsposten en ko
loniale bezittingen had. Tijdens
de talrijke zeeoorlogen werden
vijandelijke schepen als 'prijs' op
gebracht. In Engeland werd de
aan boord van de veroverde sche
pen aangetroffen correspondentie
Sailing Letters dat tussen 2008 en
2013 vijf journalen uitbracht. Nu
komt op die serie een vooralsnog
bescheiden Zeeuws vervolg met
het boekje Seneca die was trouw-
hertige.
Maritiem historicus Johan
Francke is verbonden aan de ZB
en is manager van het project
Zee(uw)post dat zich richt op de
ontsluiting van brieven van en
aan Zeeuwen. In het nieuwe
boekje biedt hij een bewerking
van drie brieven die door Zeeu
wen in de jaren 1780-1781 in de
VOC-vestiging Hougly in Benga
len (India) werden geschreven.
De brieven werden door de Brit
ten buitgemaakt in de Zuid-Afri
kaanse Saldanhabaai tijdens de
Vierde Engelse Oorlog (1780-
En daarbij vaak gedacht dat ze ook
zelf wel eens wilde schrijven. Vo
rig jaar maart kwam het er opeens
van. Ze had nog de vakantie van
2016 in haar hoofd, toen ze land
huizen bezocht in Cornwall:
,,Sindsdien zat er een verhaal in
mijn hoofd, het moest er gewoon
uit." Vijf maanden later had ze
haar debuutroman Pencarrow
rond.
Over haar tweede deed ze drie
maanden. Nee, ze volgde geen
schrijfcursus. Op internet vond ze
tips over hoofdstukindeling en
verhaalontwikkeling. Een goede
vriendin corrigeerde de tekst. Zelf
las ze over 'the point of no return',
het punt waarop het verhaal onaf
wendbaar een bepaalde richting
op gaat.
Dat punt is in Gewoon puur
Emmaredelijk snel bereikt. Emma
krijgt van haar baas de opdracht
een dure Audi, een SQ7, voor een
klant van Rotterdam naar Sma-
bewaard. Tot op de dag van van
daag.
De laatste dertig jaar is er ruim
onderzoek gedaan in het lang on
opgemerkt gebleven archief in
Londen. Directeur Perry Moree
van de ZB Bibliotheek van Zee
land werkte mee aan het project
'Seneca,
die was
trouwhertige'
maandag 16 november 2020
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Emma zegt hier en nu
Jan van Damme
Mario Molegraaf
tetkerStiti
KPlP"'
Peter Knipmeijer: ma1/40x. 'ne
ruimtezang- Uitgeverij crU, 52
pagina's, 17,50 euro.
Johan Francke: Seneca die was
trouwhertige. Brieven en een
schoonschrift van Zeeuws VOC-
personeel (1780-1781) - uitgave
van ZB Bibliotheek van Zeeland,
deel 8 in de reeks Perfectum-
Praesens-Futurum, 80 pagina's,
6,95 euro.
Esther Stui: Gewoon puur Emma
- Uitgeverij Boekscout, 222
pagina's, 20,99 euro.
Esther Stui uit Wissenkerke: ,,Er zat een verhaal in mijn hoofd,
het moest er gewoon uit.'' foto ruben oreel
Cover
Seneca
die was
trouw
hertige.
FOTOZB
BIBLIOTHEEK
VAN ZEELAND
Brieven Sri
een schoonschrift
van Zeeuws
VOC-personeel
£1780-1781)
t
