Grotere kans op verstoorde rouw
UITVAART 13
'Afscheid in kleine kring is prima, ik heb
het als prettig ervaren en denk ook dat
het een trend gaat worden' -wn Kotte, weduwe
Ja
m n
smeerolie en de autobanden, de
plek waar hij zo vaak aan auto's had
gesleuteld. Ruim honderd geselec
teerde bezoekers brachten de over
leden monteur in de werkplaats de
laatste eer. Coronaproof uiteraard: in
groepjes van twee, verdeeld over drie
dagen.
Aansluitend was er gelegenheid
om Wil persoonlijk te condoleren in
de tuin, op anderhalve meter afstand.
Het leverde hartverwarmende ge
sprekken op, die tot op de dag van
vandaag worden gekoesterd. ,,We
zouden anders een week lang zijn
geleefd door alle mensen die waren
langsgekomen. Nu dat niet mocht,
konden we het helemaal doen zoals
we het zelf wilden. Er was volop tijd
voor gesprekken met bezoekers en
met elkaar. De kleinkinderen konden
op elk moment van de dag naar opa
in de garage.''
800 livestreamkijkers
De uitvaart zelf werd op beeld vast
gelegd door een fotograaf. De familie
reageerde in eerste instantie verrast
toen de uitvaartondernemer het
voorstelde. Een fotoreportage? Een
film van de uitvaart? Zoiets doe je
toch alleen bij een bruiloft? Maar
toen ze er langer over nadachten,
gingen ze erin mee. Zo kon iedereen
via de livestream er toch een beetje
bij zijn.
De livestream was - achteraf
gezien - misschien wel een van de
beste besluiten. De link werd die dag
op maar liefst 800 laptops en compu
ters geopend door familie, vrienden
en kennissen. ,,Het voordeel is dat je
later kunt nakletsen met vriendin
nen die de livestream hebben gezien.
Sommigen hebben samen in de huis
kamer de livestream bekeken. Kon
den ze lekker samen huilen zonder
de onderzoekers
eveneens zicht te
hebben op de effecti
viteit van de online-
behandeling van
rouwklachten. Nabe
staanden kunnen
voor cognitieve
gedragstherapie niet
meer naar fysieke
bijeenkomsten, maar
krijgen hulp op af
stand in de vorm van
een acht weken
durend digitaal pro
gramma over rouw
verwerking.
Aanmelden voor het
onderzoek kan via:
rouwencorona.nl
dat ze zich groot hoefden te houden'',
is de ervaring van dochters Hayke,
Hellen en Elles. „Bovendien konden
nu mensen erbij zijn die anders niet
de mogelijkheid hadden om naar de
kerk te komen.''
Maar vooral zijn de foto- en video
reportage onbetaalbaar gebleken
voor de nabestaanden. Documenten
van hoop en troost. ,,Ik kijk nog we
kelijks naar de beelden'', zegt Wil.
,,Het is een prachtige herinnering die
we anders niet hadden gehad.''
Ze kijkt met een goed gevoel terug
op de door de overheid opgelegde
beperkingen. ,,Afscheid in kleine
kring is helemaal prima. Ik heb het
juist als prettig ervaren'', zegt ze nu.
,,Ik denk ook dat het de trend gaat
worden. Om me heen hoor ik veel
mensen nu zeggen: zo zouden wij
het ook willen doen.''
Wie wel, wie niet?
Voor veel mensen voelt het als een
opluchting dat ze slechts beperkt
mensen mogen uitnodigen voor een
uitvaart, merkte uitvaartondernemer
Karen Hof. ,,Het is hetzelfde
dilemma als bij een trouwerij: wie
nodig je uit en wie niet? Door Corona
kun je keuzes maken zonder iemand
voor het hoofd te stoten. Normaal
gesproken is het lastig om te kiezen,
maar nu voelen mensen zich ge
steund door de maatregelen van de
overheid. En ze merken dat iedereen
begrip heeft voor hun keuzes.''
De dochters bevestigen dat: ,,We
hebben bij het afscheid van pap geen
dilemma's en geen druk ervaren,
maar hadden zeeën van tijd.''
Intieme setting
Ook dominee Evert van der Veen uit
het Friese Oldemarkt ziet voordelen
in het kleinschalig herdenken. ,,Er
ontstaat een intieme setting die als
prettig wordt ervaren. Omdat nabe
staanden onder elkaar zijn, met al
leen de naaste familie om zich heen,
voelen ze minder schroom om een
bijdrage te leveren. In een volle kerk
zouden ze niet durven te spreken,
maar nu wél.''
De beperkingen leiden tot nieuwe
afscheidsrituelen, zoals het aanste
ken van een kaars namens mensen
die er niet bij kunnen zijn. Ook de
erehaag voor de lijkwagen wint aan
populariteit, heeft Van der Veen ge
merkt, net als de livestream. ,,Ik hou
daarbij altijd rekening met de men
sen die thuis zitten. Soms spreek ik
hen persoonlijk aan en kijk ik in de
camera. Ik verwacht dat zo'n live-
stream iets blijvends zal zijn.''
Volgens Van der Veen keren we in
Nederland terug naar de situatie van
een eeuw geleden. „Vroeger hield de
dominee de afscheidsdienst vaak bij
de mensen thuis. Heel kleinschalig
dus. Pas later gebeurde dat in een
kerk of aula. Het is wonderlijk dat
we door corona teruggaan naar het
kleinschalige van toen.''
GO WOENSDAG 28 OKTOBER 2020
De uitvaart werd
op beeld vastgelegd
door een fotograaf;
de livestream werd
op de dag van de
uitvaart op maar
liefst 800 laptops
en computers
gevolgd.
Door corona zullen
meer nabestaanden
last krijgen van ver
stoorde rouwklach
ten, verwacht dr.
Lonneke Lenferink
van de Rijksuniver
siteit Groningen.
Praktische beper
kingen kunnen een
goed afscheid, met
familie en vrienden,
in de weg staan.
Lenferink doet mo
menteel onderzoek
naar de effecten van
corona op het ver
werken van het ver
lies van een dierbare.
In een normale situa
tie kampt 10 procent
van de nabestaanden
met verstoorde rouw
klachten, zoals een
gevoel van eenzaam
heid of boosheid. In
geval van een trauma
tische gebeurtenis als
vermissing, moord of
een verkeersongeval
is dat percentage 50
procent. Lenferink:
,,We vermoeden dat
het percentage door
corona ergens tussen
de 10 en 50 procent
uitkomt. Mensen er
varen bijvoorbeeld
een gebrek aan soci
ale steun, omdat een
normale uitvaart nu
niet mogelijk is, en ze
zijn vaak ook extra
bang geworden voor
het virus.''
De resultaten van het
onderzoek naar ver
stoorde rouwklachten
door corona worden
begin volgend jaar
verwacht. Dan hopen
Bertus Kotte.
