12 NIEUWS
Hoogleraar: Zet koning uit de regering en geef hem een normaal salaris
Het gedoe rond de
vakantie van het
koninklijke gezin,
het gemor over de
vergoedingen: is de
monarchie nog wel
houdbaar? Niet
zonder ingrijpende
veranderingen, stellen
hoogleraar Paul
Bovend'Eert en
historica Dorine
Hermans.
Stel: de discussie over de
voorgenomen Griekse
herfstvakantie van ko
ning Willem-Alexander
met premier Mark Rutte
was geëscaleerd. Rutte, politiek ver
antwoordelijk voor alle daden en uit
spraken van de leden van het Ko
ninklijk Huis, had de trip verboden.
Maar de koning had toch zijn koffers
gepakt. Wat dan?
In het uiterste geval had Rutte het
ontslag van zijn kabinet moeten aan
bieden aan de koning. ,,Dat is in
moderne tijden eigenlijk onaan
vaardbaar'', stelt hoogleraar staats
recht Paul Bovend'Eert, die eerder
deze maand het boek De Koning en de
monarchie. Toekomstbestendig? uit
bracht. ,,Wat dat betreft kunnen we
echt een voorbeeld nemen aan de
Deense staatsinrichting, waar in zo'n
geval het staatshoofd aftreedt en niet
de ministersploeg.''
Opfrisbeurt
Voor zijn net verschenen boek deed
Bovend'Eert, hoogleraar aan de Rad
boud Universiteit in Nijmegen, uit
gebreid onderzoek naar de werking
van andere Europese monarchieën
en de historische positie van de
Oranjes in het Nederlandse staatsbe
stel. Zijn conclusie: de positie van het
Nederlandse staatshoofd is in bijna
twee eeuwen enorm veranderd, van
het middelpunt der natie naar de
kantlijn. Maar veel regels en wetten
rond de koninklijke familie zijn het
zelfde gebleven.
Dat systeem is volgens Bo-
vend'Eert aan een forse opfrisbeurt
toe. Bijvoorbeeld door de koning uit
de regering te plaatsen, hem een nor
maal overheidssalaris toe te kennen,
transparant te zijn over de kosten van
het koninklijk huis, dat volgens hem
sterk beperkt moet worden in het
aantal leden (alleen de koning, diens
VI
■Sul 1U
voorganger en zijn vermoedelijke op
volger).
Zo blijft een meer symbolisch ko
ningschap over en dat is volgens
Bovend'Eert prima. Voor de duide
lijkheid: hij stelt geen republiek voor,
met een al dan niet gekozen presi
dent.
,,Een monarchie heeft wat mij be
treft één groot voordeel: er staat een
onpartijdig persoon aan het hoofd,
die geen enkele politieke kleur heeft.
Het is misschien een extreem voor
beeld, maar kijk naar de president in
de Verenigde Staten. Je kunt toch
moeilijk zeggen dat Trump een a
politiek persoon is, dat hij de boel
goed verbindt. Tegelijkertijd is onze
monarchie een hopeloos verouderd
instituut, dat heel moeilijk past in
deze tijd. Ik vind dat een erfelijke,
onschendbare koning zoals wij die
hebben, geen enkele beslissings
macht zou mogen hebben, ook niet
onder bijzondere omstandigheden.
Koning Willem-Alexander kan nu
nog wetten en koninklijke besluiten
niet ondertekenen, bijvoorbeeld van
wege gewetensnood. In Zweden is in
1975 al besloten de koning uit de re
gering te halen. Hij tekent geen wet
ten meer, hij fungeert alleen als ver
tegenwoordiger van de staat in bin
nen- en buitenland. Het merkwaar
dige is dat Willem-Alexander daar
ook wel voor openstaat, zo zei hij in
2013 in het televisiegesprek voor zijn
inhuldiging. Als het parlement dit
verlangt, dan doen we dat zo, was de
strekking van zijn woorden.''
Incidenten
Volgens Bovend'Eert is de monarchie
in Nederland ook nog houdbaar,
doordat de Oranjes mateloos popu
lair zijn.
Historica en koningshuisexpert
Dorine Hermans is dat roerend met
hem eens. ,,Zij kunnen zich zo veel
Maxima is de
populairste persoon
van Nederland; daar
gaat zo'n relletje niks
aan veranderen
veroorloven en dat weten ze ook.
Koningin Maxima is de populairste
persoon van het hele land. En daar
gaat zo'n relletje als rond deze herfst
vakantie echt niets aan veranderen.
Dat hebben we ook bij alle vorige
incidenten gezien, bijvoorbeeld rond
het vakantiehuis dat Willem-
Alexander in Mozambique wilde
laten bouwen en de aanschaf van de
aanlegsteiger en speedboot voor de
Griekse villa.
,,Ik vind ook dat het systeem dat
wij hebben houdbaar is, mits de teu
gels op financieel gebied strak wor
den aangetrokken. Die beloningen en
het gebrek aan transparantie, dat is
echt niet meer van deze tijd. Maar het
is goed mogelijk dat de Oranjes er
geen zin meer in hebben als ze min
der geld krijgen, want ze zijn daar
nogal op gesteld. Zij vinden dat ze
onnoemelijk veel doen voor het land
en dat het niet meer dan terecht is dat
ze daar riante beloningen voor krij
gen.''
Terug naar hoogleraar Bovend'Eert.
In één geval stelt hij toch voor om
van Nederland een republiek te ma
ken; op het moment dat zich geen
erfopvolger aandient binnen de ko
ninklijke familie. ,,Ik zie het niet voor
me dat onze premier dan naar Duits
land gaat om daar een adellijke fami
lie te zoeken die in ons land op de
troon komt. Doe dan maar een repu
bliek. De familie van Oranje-Nassau
moet de laatste koninklijke familie
van Nederland zijn.''
woensdag 21 oktober 2020
GO
Incidentjes leiden weer tot
discussie over koningshuis
Jeroen Schmale
Den Haag
SggKPEp—.1
Grote foto: de auto
van koning Willem-
Alexander komt zater
dag aan bij paleis Huis
ten Bosch. Kleine foto
links: het bouwproject
in Mozambique in
2010. Kleine foto
rechts: het vakantie
huis van de Oranjes
in Griekenland.
- Dorine Hermans,
koningshuisexpert
lliiv
