GEZOND
Geef ook de koning
een mondkapje met
'Ik houd afstand' erop
Kijk uit: je kunt dwanggedachten ontwikkelen
20
René Diekstra
Met een angststoornis heb je het nu
extra zwaar. Het aantal mensen met
dwanggedachten, zoals smetvrees,
kan door het virus zelfs oplopen.
Valt er wat aan te doen?
Online
Radio Friesland had
eens een rubriek
op zondag waarin
een 'buiten-Fries'
(iemand in Fries
land geboren en getogen maar
elders wonend en werkend)
in Leeuwarden werd geïnter
viewd. Zo ook ik. De eerste
vraag van de interviewer was
natuurlijk wat ik nog met
Friesland had. Ik vertelde dat
ik altijd trouw de verrichtin
gen van Sportclub Heeren
veen volg, mijn favoriete
voetbalclub. Waarop de vraag
kwam hoe ik vond, het was
maart, dat ze het deden dat
seizoen. Ik antwoordde dat
de prestaties sterk wisselend
'Thuis wonnen
ze vaak maar uit
verloren ze. Een
psychologisch
probleem'
waren. Thuis wonnen ze bijna
altijd maar uitwedstrijden
verloren ze meestal. ,,Die jon
gens beschikken uit en thuis
over dezelfde talenten, dus
heeft trainer Foppe de Haan
een psychologisch probleem.''
Terug in Leiden gaat na het
NOS Journaal de telefoon.
,,Goeienavond, u spreekt met
mevrouw De Haan. Hier hebt
u mijn man.'' Tot mijn verras
sing krijg ik Foppe aan de
telefoon. ,,Mijn vrouw'', zo
begint hij, ,,luisterde vanmid
dag toen ik in het stadion was
naar het interview met jou.
Volgens jou, begrijp ik, heb
Instructies worden pas
goed gevolgd als de
ander ze zelf herhaalt,
leerde René Diekstra
eens een voetbalcoach.
Geldt ook voor corona.
ik een psychologisch pro
bleem omdat wij dit seizoen
thuis meestal winnen en uit
meestal verliezen. Dus ik zou
zeggen, Diekstra, als jij het
dan zo goed weet, kom dan
eens langs en help ons dat
oplossen.''
Ik ben langs geweest. Ik zeg
niet dat het daaraan ligt, maar
het ging in de resterende uit
wedstrijden beter en ze ein
digden dat seizoen relatief
hoog. Foppe was enthousiast
over de zogenoemde 5G-me-
thode - waarmee je in ge
dragstherapie de samenhang
laat zien tussen gebeurtenis,
gedachten, gevoelens, goede
bedoelingen en gevolgen.
Ik vroeg hem wat het laatste
is dat hij wil dat er gebeurt in
de kleedkamer voordat de
spelers het veld op gaan. Hij
wilde dat ze nog een keer
goed naar zijn instructies
luisterden. Psychologisch niet
zo handig, zei ik. Het is effec
tiever hen te vragen om in
hun eigen woorden te her
halen wat ze van zijn instruc
ties begrepen. Alleen instruc
ties die tot zelfinstructies
worden gemaakt zijn effec
tieve instructies.
Mark Rutte, neem jij dat ook
als leidraad. Ons instrueren
afstand te houden en handen
te wassen is alleen effectief als
wij daar instructies aan ons
zelf van maken: 'Ik houd af
stand', 'ik was mijn handen',
'ik vermijd grote groepen'.
Help ons daarbij. Geef ieder
een, ook de koning dus, een
pet of mondkap waarop zulke
zelfinstructies staan afge
drukt. Op die manier houden
we niet alleen onszelf maar
ook elkaar zichtbaar bij de les.
aar schatting 2 tot 3 pro
cent van de Nederlanders
heeft last van een angst-
of dwangstoornis. Zij
besteden meer dan an
derhalf uur per dag aan hun smet
vrees, controledwang en of orde- en
symmetriedwang - de meest voor
komende vormen van een obses-
sieve-compulsieve dwangstoornis
(OCD). Corona kan dat verergeren,
geven betrokken behandelaars we
reldwijd aan. Eén van hen is klinisch
psycholoog Yvette van der Pas (61),
co-auteur van het net verschenen
boek Doorbreek je dwang.
,,Er is niet één oorzaak aan te wijzen.
In de psychiatrie gaan we uit van een
model waarbij genetische aanleg een
rol kan spelen - soms heeft een hele
familie er last van - maar je kunt het
ook overnemen van een naaste die je
het ziet doen. Sommigen ontwikke
len het als kind, anderen pas op latere
leeftijd. Het kan worden uitgelokt
door een ingrijpende gebeurtenis.
Een dwangstoornis ontwikkelt zich
langzaam, waardoor het lang kan
duren voordat het in de gaten loopt.''
,,Ik kan me voorstellen dat Covid-19
een uitlokkende factor is en bijvoor
beeld het aantal mensen met smet
vrees doet stijgen. We moeten onze
handen stukwassen, schoon en hy
giënisch zijn. Dat kan uitgroeien tot
dwingende schoonmaakrituelen die
iemand voor corona niet had.''
„Sommige mensen zijn er 24 uur per
dag mee bezig. Ik had een patiënt die
tot met een centimeter de afstand
tussen de stoelen en tafels opmat,
omdat die overal precies hetzelfde
moest zijn. Een ander durfde geen
mes aan te raken omdat ze bang was
dat ze dan iemand zou neersteken.
En een van mijn patiënten was bang
dat ze in haar slaap iemand had ver
moord en zocht elke ochtend op het
nieuws of er in de omgeving een
moord was gepleegd. Daarom legde
ze een natte dweil naast haar bed en
sloot de deur op twee kettingen.''
,,Als iemand tien keer achter elkaar
dezelfde was in de wasmachine
stopt, weet diegene vanbinnen wel
dat het niet nodig is, en toch kan hij
of zij het niet laten. Dit is een kwel
lende en schaamtevolle stoornis,
daarom proberen veel dwangers hun
gedrag verborgen te houden. Ik had
eens een man in behandeling die
overdag werkte en 's nachts in de
weer was met zijn schoon-
maakdwang. Hij sliep dus niet en
raakte overspannen. Gemiddeld
duurt het tien jaar voordat iemand
hulp zoekt; veel dwangers zijn bang
dat anderen hen als volslagen ge
stoord zien. Het zijn gewone men
sen met een gezin en werk.''
,,Vaak groeien de partner en de kin
deren helemaal mee in de dwang. Ik
zag ooit een echtpaar, van wie de
man nog maar een hoekje op de tafel
had voor zijn drankje en sigaretten;
de rest van de tafel mocht hij niet
aanraken van zijn vrouw met smet
vrees. Hij en hun kind moesten bij
thuiskomst hun kleren uittrekken,
douchen en een huispak aantrekken.
Dat houd je niet vol. Vaak is dat een
reden waarom mensen uiteindelijk
hulp zoeken: omdat hun naasten
eronder lijden.''
dinsdag 20 oktober 2020
GO
Reageren?
rene.diekstra@dpgmedia.nl
Je zal maar
smetvrees
hebben in
coronatijd
VIVIAN DE GIER
Hoe loop je zoiets op?
Krijgen door corona meer mensen
angst- en dwangstoornissen?
Hoe erg kan het worden?
Heb je zelf in de gaten dat die
gedachten irreëel zijn?
Wat doet het met je relatie?
Psychiater Menno
Oosterhoff (65)
begon een online
café voor lotgeno
ten met een
dwangstoornis.
,,Mijn dwangstoornis
begon op mijn 17de,
in het jaar dat mijn
vader stierf. Ik hield
een dagboek bij,
maar schrijven werd
dwangmatig: alles
wat ik bedacht en las
moest ik onthouden
en opschrijven. In
de bioscoop bleef
ik haken bij een
reclame vóór de film,
en moest ik niet
alleen die reclame
onthouden maar ook
alle andere. Bij alles
streefde ik naar vol
ledigheid. Grenze
loos. Het gaf enorme
onrust. Sinds een
jaar of tien gebruik ik
medicatie en is het
lang niet meer zo erg
als het was, maar het
is zeker niet weg. Als
ik bijvoorbeeld het
online café bedenk,
doe ik dat meteen
ook voor vierhon
derd andere lotgeno
tengroepen. De posi
tieve kant is dat ik
een grote hoeveel
heid plannen en
ideeën realiseer.
Maar ik blijf een op
gejaagd mens. Ik zou
niet weten hoe het is
om je ontspannen te
voelen.''
ocdnet.nl en
ocdcafé.nl
