A
10 NIEUWS
De Bijzondere Relatie van Groot-Brittannië
en de Verenigde Staten raakt in verval. Donald
Trump en Boris Johnson verkwanselen de idealen
waarop de Anglo-Amerikaanse orde is gebouwd,
aldus historicus en essayist Ian Buruma.
HISTORICUS IAN BURUMA
Tijdperk Trump
en brexit is een
breuk met
naoorlogse
periode
Zijn oordeel is hard en stemt hem be
droefd. ,,De Anglo-Amerikaanse we
reld waar ik naar opkeek tijdens mijn
jeugd heeft ernstig schade opgelo
pen", zegt Ian Buruma (1951). In zijn
ogen is dat te wijten aan de leiders
van de twee landen, verwoordt hij in
zijn nieuwe boek Het Churchill-com
plex. Donald Trump en Boris
Johnson, 'allebei mannen met een
grenzeloze ambitie en weinig vast
staande ideeën', willen hun land
weer 'great' maken, maar verpulveren
daarbij de grondslag van de zaken
waardoor hun landen juist zo groot
zijn geworden. ,,Het tijdperk van
Trump en de brexit betekent een ra
dicale breuk met de naoorlogse peri
ode die door Churchill en Roosevelt
met vrijheid, openheid en democra
tie is vormgegeven'', aldus de Neder
landse historicus die het meest ver
toeft in 'zijn' New York waar hij de
afgelopen vijftien jaar woonde en
werkte. ,,Maar het voelt goed weer
even in Amsterdam te zijn'', zegt Bu-
ruma die internationaal naam maakt
met boeken, essays en documentaires
voor onder meer The New York Times,
de BBC en CNN. In 2008 ontving hij
de Erasmusprijs.
,,De schaduw van de Tweede Wereld
oorlog heeft te lang over Groot-Brit-
tannië en de relatie met de VS gehan
gen. Na de oorlog presenteerde
Winston Churchill zich als de grote
held. Duitsland was verslagen, de
oorlogspremier had de vernedering
van de knieval van zijn voorganger
Neville Chamberlain voor Hitler
weggepoetst. Sindsdien hebben
Amerikaanse presidenten de fout ge
maakt Churchill te veel te zien als
rolmodel. Zij konden niet om zijn
cultus heen, wilden ook geen Cham
berlain zijn en dat gemis aan verzoe
ningspolitiek heeft na 1945 geleid tot
te veel bloedige oorlogen.''
,,De brexit is een gevolg van het
Churchill-complex, een 'oorlog' te
gen de Europese Unie. Voor de brexi-
teers is 'Brussel' een onderdrukker.
Elke concessie is voor hen een verne
dering.
Door uit de Unie te stappen denken
zij te kunnen terugkeren naar de glo
rie van weleer. Om de brexit-oorlog
te winnen, heeft Boris Johnson zich
zelf bevorderd tot
volkstribuun, lapt
hij in naam van het
volk de ongeschre
ven normen van de
liberale democratie
aan zijn laars.''
,,Toen het prestige van Groot-Brit-
tannië nog groot was, hadden de
Britten mede vorm kunnen geven
aan Europa, aan de eenwording. Maar
elke keer zaten ze in de verdediging,
misten ze de slag.
De gedachte dat zij moesten kiezen
tussen óf de Verenigde Staten óf Eu
ropa is een denkfout die hen heeft
opgebroken. Terwijl het juist de
Amerikanen waren die hen ervan
probeerden te overtuigen dat hun
toekomst in Europa lag. En dat zij
daardoor een brug konden zijn tus
sen Europa en de VS.''
,,De Amerikanen hadden de belang
rijkste kaarten in handen. Het was
een relatie die in Londen veel meer
bijzonder was dan in Washington.
Voor de leiders en voor de gemid
delde Amerikaan. Door de jaren heen
is de belangstelling in de VS voor
Groot-Brittannië minder geworden.
Barack Obama keek meer richting
Azië dan richting Europa.''
,,Voor zijn aantreden brokkelde de
relatie al af. Ook Trumps voorgangers
klaagden over de te geringe militaire
bijdrage uit Europa
aan de Navo. De
naoorlogse wereld
orde die daarop is
gebouwd, kan niet
voor de eeuwig
heid op vooral
Amerikaanse kos
ten in stand wor
den gehouden.
Trump wijst de
Europeanen, Ja
panners en Zuid-
Koreanen er terecht op voor hun vei
ligheid minder afhankelijkheid te
worden van de VS. Die eis legt met
een de tragiek van de brexit bloot: de
Britten verlaten de Europese Unie
terwijl hun economische en veilig
heidsbelangen juist daar liggen, niet
in de VS.''
ende groep burgers die zich niet ge
hoord voelt, die zich achtergesteld
vindt. Het zijn allebei narcisten die
het politieke spel aangrijpen om
zichzelf te profileren. Maar ze zijn
wel van een ander slag. Johnson is
veel gecultiveerder, hoger opgeleid
en minder kwaadaardig. Trump is
echt gevaarlijk, zit vol rancune, be
drijft rancunepolitiek.''
maandag 12 oktober 2020
GO
'Britten verliezen
hun band met
Europa én VS'
t
Hans van Zon
Amsterdam
Eerst even terug naar de tijd waar
uw boek de titel aan dankt. Wat is
het Churchill-complex?
Het Churchill-complex heeft de
Britten volgens u ook geen goed
gedaan.
Door het verlan
gen naar oude
glorie en glori
euze overwinnin
gen samen met de
Amerikanen hebben ze kansen in
Europa gemist. Welke kansen heb
ben ze volgens u gemist?
U noemt de Bijzondere Relatie tus
sen Groot-Brittannië en de VS 'een
ongelijk huwelijk'.
Maakt Donald Trump het nog
erger?
Chemie tussen leiders doet veel in
een relatie. Het boterde tussen
George Bush en Tony Blair, Jimmy
Carter had niets met Margaret
Thatcher. Hoe staat het met Do
nald Trump en Boris Johnson?
,,Het zijn allebei showmannen die,
zoals alle goede demagogen, heel
slim hebben ingespeeld op de groei-
