Inkoop beschermingsmiddelen verliep traag
4
CORONA AANDACHT VOOR ELKAAR,
Al eind januari - een maand vóór de
eerste officiële coronabesmetting
in Nederland - werd door topamb
tenaren en GGD-bestuurders ge
vreesd voor een tekort aan mond
kapjes en andere beschermings
middelen. Toch duurde het nog tot
eind maart voordat de inkoop en
verdeling van beschermingsmidde
len landelijk was geregeld.
Nieuwe documenten laten zien
dat de aanpak van de eerste corona-
golf uiterst traag op gang kwam.
Het gaat om verslagen van het Be
stuurlijk Afstemmingsoverleg
(BAO), die door diverse media zijn
opgevraagd en vandaag openbaar
worden gemaakt door het ministe
rie van Volksgezondheid.
Het BAO - met daarin onder an
deren topambtenaren, GGD'ers en
zorgbestuurders - beoordeelt de
adviezen van het Outbreak Ma
nagement Team (OMT) op 'be
stuurlijke en politieke haalbaar
heid'. Na de adviezen van het OMT
én het BAO nam het kabinet be
sluiten over coronamaatregelen.
Als het coronavirus Nederland
officieel nog lang niet heeft bereikt
- op 28 januari dit jaar - adviseert
het BAO 'om de beschikbaarheid
van persoonlijke beschermings
middelen te inventariseren voor de
verschillende beroepsgroepen'.
Dan al leven er zorgen over moge
lijke tekorten aan mondkapjes, bril
len, schorten en handschoenen.
Maar daarna blijft het bestuurlijk
lang stil: een maand lang komen de
adviseurs van het OMT en bestuur
ders van het BAO niet bijeen, ter
wijl het virus dan al om zich heen
grijpt in Europa (Frankrijk consta
teert het eerste coronageval op 24
januari, België op 3 februari).
Pas op 28 februari - een dag nadat
het virus officieel in Nederland is
gearriveerd - komt het BAO op
nieuw bij elkaar. En dan is het te
kort aan materialen meteen acuut:
'gezien de wereldwijde schaarste'
wordt geadviseerd om mondmas-
kers centraal in de kopen en te ver
delen. Maar ook daar gaat tijd over
heen. Pas een krappe maand later -
op 24 maart - wordt het Landelijk
Consortium Hulpmiddelen opge
richt.
Februari lijkt daarmee een verloren
maand geworden in de aanpak van
de eerste golf. De kans om toen op
grote schaal mondkapjes, schorten
en brillen in te kopen, werd niet be
nut. Het ministerie van Volksge
zondheid zegt daar later over dat er
eind januari 'geen signalen van te
korten' waren. In februari waren er
slechts problemen met de levering
van spullen bij 'een enkele zorgin
stelling'.
Toch gaan op 28 februari alle
alarmbellen binnen het BAO af. De
tekorten lopen zo op dat de Neder
landse Federatie van Universitair
Medische Centra (NFU) niet veel
later oppert om per direct alle in
grepen bij privéklinieken stop te
zetten, zodat zij hun voorraden be
schikbaar kunnen stellen aan zie
kenhuizen. En als een megalading
mondkapjes wordt afgekeurd van
wege de beroerde kwaliteit, sugge
reert het BAO dat de maskers mis
schien 'in een andere setting toch
bruikbaar' zijn.
Ook als het gaat om corona in
verpleeghuizen, wordt pas laat in
gegrepen. Zo wordt door de be
stuurders lang volgehouden dat
preventief gebruik van mondmas-
kers alleen nodig is als er sprake is
van 'nabij contact en bij behande
ling van (mogelijk) besmette bewo
ners'. De schaarste aan bescher
mende spullen lijkt daarbij een
grote rol te spelen, al ontkent het
kabinet, ook onlangs nog in een
brief aan de Tweede Kamer, dat het
tekort aan middelen de gebruiks
voorschriften bepaalt.
Het BAO-verslag op 20 april stelt
dat mondkapjes onnodig zijn in
verpleeghuizen en afdelingen waar
geen corona(verdenking) is. Daarbij
wordt wel direct de relatie met het
tekort gelegd: 'In de overige situa
ties is het (preventief) gebruik van
mondkapjes niet nodig en draagt
slechts bij aan de schaarste. Hier is
onrust over, het is heel belangrijk
om daar heel helder over te zijn.'
Nu zijn de richtlijnen veel ruimer
en adviseert de beroepsgroep voor
ouderengeneeskunde aan mede
werkers en bezoekers in regio's
waar het virus hard rondgaat - nu
in 14 van de 25 GGD-gebieden - om
preventief medische mondmaskers
te gebruiken bij al het patiëntcon
tact binnen de 1,5 meter.
Te lijf
Uit de verstrekte verslagen rijst ver
der het beeld van een land dat heel
even dacht dat het polderend een
pandemie te lijf kon gaan. Terwijl
het nationale zorgsysteem com
pleet gedecentraliseerd is, met re
gionale zorgoverleggen en onder
ling fel concurrerende ziekenhui
zen, vergt de crisis centrale aanstu
ring. Dat wordt in maart snel opge
tuigd, met strak geregisseerde ver
deling van materialen, zelfs met
hulp van defensie.
Ook het BAO-overleg zelf blijkt
weinig geschikt voor crises als deze.
Steeds moesten de deelnemers met
stoom en kokend water vergaderen,
meteen na een OMT-advies hadden
ze maar heel even de tijd om te le
zen en te reageren. Daarbij groeit
het overleg uit zijn jasje omdat
steeds meer belanghebbenden
meepraten, in mei gaat het mes in
het aantal uitnodigingen. ,,Dit over
leg werkte prima voor andere uit
braken, maar voor een acute crisis
als deze niet echt'', zegt een inge
wijde.
Waarom er in februari een
maand lang geen BAO was en wat
er ondertussen gebeurde om de te
korten te voorkomen, blijft ondui
delijk. Het ministerie van Volksge
zondheid kon deze en andere vra
gen gisteren niet beantwoorden.
lijf
In Den Bosch lanceren premier Rutte en
minister De Jonge vandaag 'Aandacht
voor Elkaar', een actie die de schijnwerpers
zet op het verlies dat corona veroorzaakt in de
samenleving. Peter Bercx en zijn Sonja
verloren bijna elkaar aan het virus. ,,Ik voel me
gezegend dat ik er nog ben.''
Oh, wat kan hij zich opwinden, als hij nu in de
sportschool staat, werkend aan zijn herstel. Negen
tien dagen heeft hij in coma gelegen, en dan ziet hij
mensen die in weerwil van de afspraken hun appa
raten niet schoonmaken, of geen afstand houden
van elkaar. ,,Ik erger me mateloos. Mensen realise
ren zich pas wat corona betekent, als ze het van
dichtbij meemaken. Dat mag niet de manier zijn
waarop we denken. De overheid doet een beroep
op ons. Lüister dan gewoon.''
Peter Bercx (56) geeft het meteen toe: als ex-ma
rinier is hij een eersteklas patriot. Denken in het
landsbelang zit in zijn natuur. Maar nu, nu heeft de
Utrechter ook een duidelijke persoonlijke motiva
tie. ,,Ik maak me echt zorgen. Niet alleen voor an
dere mensen, maar vooral ook voor mezelf. Ik wil
dit echt niet nog een keer meemaken. Ik heb vier
militaire uitzendingen meegemaakt: dan wil ik
echt niet aan zo'n virus sterven.''
Wat hem het meeste bijstaat is het begin van zijn
revalidatie. Daar lig je dan, als grote vent. Volledig
afhankelijk van anderen. ,,Eten, douchen: ik kon
niks zelf. Ik had slikproblemen, moest gemalen
voedsel eten. Je bent zo hulpeloos'', zegt hij met
gebroken stem.
Die stem is toch al zwaar aangetast door alles wat
dinsdag 6 oktober 2020
GO
Maand verloren
met aanpak
van coronavirus
De aanpak van de eerste coro-
nagolf kwam slechts mondjes
maat en laat op gang. Dat blijkt
uit adviezen van topambtenaren
en zorgbestuurders aan het ka
binet, waarvan de verslagen
door deze krant zijn opge
vraagd.
Niels Klaassen
Peter Winterman
Den Haag
Op 28 januari, weken
voor corona Nederland
officieel bereikt, wordt al
aandacht gevraagd voor
beschermingsmiddelen.
r
f
'Ik ben veel
Sander van Mersbergen
Den Bosch
Het leger hielp bij de verdeling van de middelen. foto anp
