Zware kost verlicht de geest
A.
10 ZEELAND
1 sqq6T9ntlY
EXPOSITIE HENRIC BORSTEN
Het werk van
Henric Borsten
(Breda, 1951) gaat
minstens zoveel over
het onzichtbare als
over het zichtbare.
De beperkingen van
het zien en kennen
staan centraal.
Monnikenwerk
Is ik de tentoonstel
lingsruimte binnen
kom valt mijn oog on
middellijk op een
^^^^^^lichtbak met een tekst
die ik niet meteen kan lezen. De
letters zijn in spiegelbeeld weerge
geven. Ik ontdek er het woord 'ap
parently' in: blijkbaar. Er zijn nog
twee lichtbakken te zien met res
pectievelijk het woord 'apparavent'
(verschijnen) en 'mittlerweile'
(ondertussen). Door de spiegeling
is het alsof je het woord van de
achterkant ziet. Daarmee plaatst
Borsten je buiten de werkelijkheid
waarin je je bevindt. De woorden
beschrijven alle drie een staat van
zijn die zich tussen aan- en afwe
zigheid bevindt. Het niet waar
neembare is minstens zo wezenlijk
voor wat de werkelijkheid is, dan
wat je wel kunt zien of ervaren. En
alleen door een andere positie in te
nemen dan je gewend bent, kom je
misschien wat dichter bij een besef
van wat de werkelijkheid is.
Marges
Beide aspecten zetten de toon voor
deze expositie. Ik ga een ruimte in
waar op ooghoogte tientallen
foto's hangen, als een horizontale
baan op de wand. Soms is er alleen
een nagenoeg zwart vlak te zien,
soms schemert er licht door het
duister en wordt er iets zichtbaar:
een beschreven vel papier, een be
slagen raam, een kluwen elektrici
teitsdraad of een besneeuwd
stukje straat. De foto's vertellen
over de marges van het zien, de
mate waarin het licht ons een
glimp toont van de werkelijkheid
om ons heen. Volgens Borsten is de
werkelijkheid maar voor een zeer
beperkt deel zichtbaar en kenbaar
en wat we zien roept vaak meer
vragen op dan dat het helder is.
Evenwicht
Naast het zien en het denken is het
begrip 'evenwicht' een belangrijk
onderdeel in het werk van Borsten.
Dat komt schitterend tot uiting in
drie werken waarin hij op een ho
rizontaal aan de wand bevestigde
aluminium strip met stukken glas
- driehoeken en cirkelsegmenten -
en één of meer andere strips een
perfecte balans creëert. Het span
nende is dat de onderdelen puur
door hun eigen gewicht op hun
plaats blijven. Borsten verwijst zo
naar het krachtenveld binnen het
universum. Het materiaal versterkt
dat idee: aluminium en glas zijn
beide materialen die met licht te
maken hebben. En licht is een
energievorm die verwijst naar het
ontstaan van het heelal. Ook het
gebruik van grafiet is betekenisvol.
Dat wordt gevormd in de sterren.
Bosten bevestigde steeds twee
stukjes aluminium T-profiel op
een blokje grafiet van 10 bij 10 bij 3
centimeter. Telkens vindt hij daar
bij een moment van harmonie tus
sen licht en donker. De twee mate
rialen staan voor twee andere be
palende eigenschappen van onze
fysieke werkelijkheid: het absorbe
ren en het reflecteren van materie
en licht. Dat komt ook prachtig tot
zijn gerecht in een wandsculptuur
waarin Borsten aluminium buizen
combineert met zwarte foto's. Het
draait om de verhoudingen tussen
materiaal, vorm en formaat. Ook
hier maakt hij een moment van
perfecte balans zichtbaar. Met als
extra dimensie een verwijzing
naar de ruimte buiten de composi
tie. Die Is immers niet begrensd.
Elk beeld en daarmee ook elke
waarneming van de werkelijkheid
is een uitsnede, het geheel is nooit
zichtbaar en misschien alleen maar
denkbaar. Hoewel je dan terecht
komt bij het begrip oneindigheid
en dat gaat wat mij betreft ons be
grip te boven.
Nieuwe mensen leren ken
nen. Het is wat moeilijker
dan voorheen, met de be
perkingen die de overheid ons
weer oplegt om de verspreiding
van het coronavirus af te remmen.
Als je thuis maar drie mensen mag
uitnodigen, kies je eerder voor be
kenden dan onbekenden. Toch
leerde ik deze week iemand ken
nen. Maimonides en dat was me er
eentje.
Het kwam door ds Harry Smit.
Op de site kerkopschouwen.nl
kondigt hij een kring aan over 'de
regels van boete en berouw'. Ik zal
eerlijk zeggen dat het me in deze
tijd, niet zo'n passend thema leek.
Mensen worden al tobberig of
somber van thuis zitten. En, ont
dekkend dat er in de kring een
tractaat wordt bestudeerd van een
man die al in 1204 het leven liet,
vroeg ik me helemaal af wat de
kring gewone stervelingen op
Schouwen te bieden heeft. Heb
ben mensen niet iets hoopgevends
nodig, iets wat het leven verlicht?
Omzwervingen
Nu was Maimonides een begaafd
type. Hij was rabbijn, rechtsge
leerde, filosoof en arts tegelijker
tijd. Hij werd geboren in Cordoba
(Spanje) en stief in Fostat
(Egypte). Nadat Cordoba door
strikte moslims werd ingenomen,
kregen christenen en joden de
keuze: moslim worden of ophoe
pelen. Zijn familie koos voor het
laatste. Na omzwervingen door
het zuiden van Spanje vestigden
zij zich in Fez (Marokko), waar
sommige joden zich voordeden als
moslims. Maimonides studeerde.
Hij verdiepte zich in de joodse re
ligie en andere wetenschappen.
Hij woonde ook enige tijd in Israël
en uiteindelijk in Egypte, waar hij
lijfarts werd van Salah ad-Din, de
toenmalige heerser van Egypte.
Daarnaast was hij actief als hoofd
van de joodse gemeenschap en
arts voor het gewone volk. Lekker
bezig dus.
Zou die drukte ertoe hebben ge-
leid dat Maimonides anders werd
dan andere rabbijnen? In hun zoe
ken naar wijsheid presenteerden
zij meerderheids- en minder
heidsstandpunten. Maimonides
maakte keuzes, was helder. Over
hoe je gezond kunt leven, je kunt
verhouden tot je eigen cultuur en
andere culturen en hoe je kunt
goed kunt maken wat er fout is ge
gaan.
Vrije wil
Het tractaat dat vanaf 8 oktober in
de Pelgrimskerk in Haamstede
wordt besproken gaat over het
laatste. Een mens is geneigd tot
het goede, maar heeft een vrije wil
en kan kiezen voor het kwade. Dat
is een keuze die niet door God
wordt bepaald, noch door opvoe
ding, aard of herkomst. Wie van de
weg raakt door eigen keuzes, kan
ook op zijn schreden terugkeren.
Wanneer er iets tussen jou en de
ander is voorgevallen kun je dat
goed maken. Niet simpel 'sorry'
zeggen, maar ook aanbieden dat te
doen wat nodig is voor herstel van
materiële schade en de relatie.
Maimonides is dan wel een geeste
lijke en filosoof, maar hij is ook
praktisch. Hij geeft tips waardoor
de mens met anderen en zichzelf
in het reine kan komen. Ik merk
dat wanneer Harry Smit vertelt
over het tractaat, zijn enthousi
asme op mij besmettelijk werkt.
Maimonides is niet van het
wentelen en keren in zonde en be
rouw zodat je er depressief van
zou worden. Hij plaatst juist rich
tingwijzers naar de uitweg. De
kring biedt dus iets moois in deze
rare en nare tijd. Alleen dat al is
vreselijk positief.
zaterdag 3 oktober 2020
GO
Prikkeling van het zien en het denken
Nico Out
Recensie
Werken van Henric Borsten in Middelburg. fotos nico out
T/m 18/10. Henric Borsten. Dick
de Bruijn, Ruimte voor kunst.
Singelstraat 13, Middelburg.
Zaterdag en eerste zondag van
de maand 13.00 - 17.00 uur.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
