II
Een zakje mie gruus
9
Zuiderburen
BOEK EN VOORSTELLING VITAL 'VITALSKI' BAEKEN
De Kempenkrak is
het zesde boek van
Vital Baeken in
een halfjaar tijd. Over
zijn geboortestreek.
Streektaal
Met De Kempenkrak
presenteert Vital
Baeken alias Don
Vitalski zijn zesde
boek in een halfjaar
tijd. Hij besloot bij het begin van de
coronacrisis om elke maand een
boek te schrijven, vandaar. De Kem
penkrak is ook de titel van een voor
stelling waarin Vitalski zijn ge
boortestreek door een ludieke bril
bekijkt.
Dankzij een liederlijk leven in de
jaren 90 verwierfVitalski de titel
van Antwerpse nachtburgemees
ter. Intussen geniet de performer in
de Scheldestad van het gezinsleven.
Bovendien keert hij steeds vaker te
rug naar zijn Kempense roots. De
zandige streek tussen Maas en
Schelde strekt zich uit over de pro
vincies Limburg en Antwerpen en
gaat zelfs de Nederlandse grens
over. Maar verwacht van Vitalski
geen ernstige cursus geografie. Op
het podium met muzikant en
Kempenaar Steven Van Gool of in
het boek is een kwinkslag nooit ver
weg.
,,In De Kempenkrak komen een
aantal dingen samen. Ik vertrek
Vital Baeken (l) en Steven Van Gool (r) spelen Kempenkrak. foto nick hannes
vanuit de herinneringen aan mijn
jeugd in mijn geboortedorp Vosse-
laar", vertelt Vital Baeken. ,,Maar ik
probeer ook uit te leggen wat de
Kempen nu eigenlijk betekenen. Ik
breng vooral een hommage aan de
Kempenaars die iets fantastisch
presteerden. Vaak kregen ze daarbij
brute pech. Maar altijd kropen ze
weer als helden overeind."
Fluitende visboer
Zo passeren opmerkelijke figuren
de revue. Denk aan visboer Fons
Beckx uit Merksplas die in de jaren
70 opdook in Nederlandse tv-
shows omdat hij op zowat elk voor
werp kon fluiten. Was dat niet een
beetje lachen met Belgen of Kem
penaren? ,,De tijd is voorbij dat
Kempenaren beschimpt werden.
Wij verdienen beter. Niet de Ame
rikaan Gregory Pincus is de uitvin
der van de pil. Dat was dokter Nand
Peeters uit Turnhout. Maar als ka
tholiek man verzweeg hij dat uit
schrik voor de paus. Hij kwam lie
ver niet met die historische uitvin
ding naar buiten."
Het boek en de voorstelling fo
cussen vooral op de Antwerpse
De tijd is voorbij dat
Kempenaren
beschimpt werden.
Wij verdienen beter
Noorderkempen. Dat wil Vital Bae
ken duidelijk stellen. Ook om ru
zies te vermijden met chauvinisten
uit de Zuiderkempen of uit Lim
burg. Maar wat dan met de Neder
landse Kempenaren uit de streek
rond Eindhoven? ,,Klopt, de Kem
pen kom je ook over de grens tegen.
Wist je dat er in de Antwerpse ge
meente Zoersel een buurt bestaat
die Einhoven heet? Ik heb me laten
vertellen dat daar per ongeluk heel
wat dagjesmensen terechtkomen
die op zoek zijn naar een koffie
shop. Net zoals de toeristen die
naar het Franse Rijsel willen, maar
stranden in het Kempense dorp
Lille", vertelt Vitalski lachend.
,,De kans bestaat trouwens dat
we de voorstelling binnenkort gaan
opvoeren in het Nederlandse Mid-
delbeers. Ik heb die omgeving in
Noord-Brabant wat leren kennen
omdat ik ooit een stuk heb geregis
seerd voor een gezelschap uit Oir-
schot. Toen viel het me op dat er
heel wat overeenkomsten bestaan
met het plaatselijke dialect en mijn
Kempense tongval. Er komt zeker
nog een tweede deel van De Kem-
penkrak, misschien ga ik dan meer
met die Nederlandse Kempen
doen.
Zwarte Kaat
,,In het boek heb ik het trouwens al
over de heksenboom van Zwarte
Kaat die in Bladel staat. Zij voerde
in de Kempen op het einde van de
16de eeuw een roversbende aan.
Het loopt slecht met haar af. Ze
wordt terechtgesteld en begraven
op de hei. Op die plek groeide
een spookachtige boom. Die wordt
in Bladel nog altijd de heksenboom
genoemd. Dat bijgeloof is ook weer
zo typisch voor de Kempen. Wist je
dat in Vorselaar de inwoners nog
altijd schrik hebben voor een ijze
ren geit die er 's nachts door de
straten zou lopen?"
Wat is de Zak van Zuud-Beve-
land toch een moai gebied.
Het let nie wa voe tied van
't jaer het is. In 't voorjaer de mei
doorn en het pieperloóf. En a dat aol-
lemille uut'ebloeid is kriege me de
blomdieken. Ok het naejaer is de
moeite waerd mie de blaeren die a
aollerlei kleuren kriege. En dinae de
kaele bómen in de winter.
Noe zit ik wè te stoffen op het ge
bied wir a 'k weune, mè dat bluuf on
der oans ee. Julder meuge komme,
mè lit de toeristen wat mien betreft
mè ni de kust gae. Noe e 'k gin noad,
wan Duitsers kunne mien stikje in 't
dialect toch nie leze. In plekke di van
liekt het wè of a oans Duits motte
prate. Ik vind 't gin meniere.
Ik ouwe van het vlakke land. Een
boóm is moai, mè vee bómen op een
dotje, neê, dan kan 'k nie varre ge
noeg kieke. Dirrom vin 'k Groningen
en Friesland ok zó moai. Dat treft,
want oanze oudste zeune weun in
Aduard. Dat is een durpje ontstae in
de middeleêuwen, rondom een groat
kloaster, nie zo varre van de stad Gro
ningen. A me d'r bin, dan fietse me
graag in die kontreien. Het stikt t'r
van de kleine durpjes. En dan kom je
eêuwenouwe kerken tegen. Rondom
die kerkjes ligge begraefplekken. De
zerken bin net kunstwerken. Eên-
voudige stênen, dikkels bedekt mie
korstmos, de naemen en de belang-
riekste gegevens d'r in'ebeiteld. Meêr
nie. Naemen die a je bie oans in Zeê-
land nie tegenkomt. Noe zie je in
sommige van die kerkjes gleuven,
sliepsporen, in de bakstênen van de
butenmuur. Ik las da de mènsen in
vroeger tied steênpoeier, gruus, uut
de muren krasten. Het gruus zou een
heilzaeme werkieng bevatte tegen
aollerlei kwaelen. Ze vermengden dat
gruus mie olie, dat slierden makkelij
ker in je kele. Het gruus wier ok wè in
een zakje op het lief 'edroge. Dat leste
liekt me angenaemer.
Noe stae d'r bie 't kerkje van Elles-
diek een reke zerken. D'r bin op El-
lesdiek, net as op zóvee plekken, graf-
stênen wi a nie mi voe betaeld wier,
wig'ehaele. De zerken zoue kapot 'es-
loge worre, vermorzeld. Da's toch
verschrikkelijk. En dat von het be
stuur van 't Kerkje ok. Ze ze bie-
tieds bie 't kerkje 'ezet. Ik kenne aol
de naemen, wan ik bin ommes op El-
lesdiek gebore. Sommige stênen van
vroegere beweuners stae eêl dichte
neffen mekare. En toch konne die
mènsen, bie leven, zo fernienig tegen
mekare doe. Het kan verkêre. Noe bin
'k van plan om is an de muur van 't
kerkje te ge krauwen, wan ik ok wè
is last van kwaeltjes. Is dat ok wat voe
julder? Ruumte genoeg.
En dan nog is wat. Dan kan 't kerkje
di best wat voe vraege. Vuuf euro voe
een zakje gruus bevoorbeeld. Twint
maerte bin d'r glad gin inkomsten mi
'ewist, mè d'r mo wè een nieuwe ver-
waermieng an'eleid worre. Dan snie
't mes an twi kanten ee? Of a 't elpt
voe je mankementjes, di kan ik je gin
zekerheid over geve, mè da je in 't
kerkje werm ontvangen za worre, dat
is iets wat a zeker is.
dinsdag 29 september 2020
Kempen bezien door ludieke bril
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: Vital Bae
ken.
Dominique Piedfort
Antwerpen
- Vital Baeken
Info: De Kempenkrak kan je bestel
len via vitalski3@gmail.com
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van Jopie
Minnaard in het
Bevelands.
Beluister de ge
sproken rubriek op
pzc.nl/streektaal.
