afsnijden met technologie Wat zegt de wetenschap
Rechtspraak door computer
is zo'n slecht idee nog niet
Eureka! Veranderen kost energie
Op basis van oude
zaken geeft een pc
een eerlijkere straf
19
'Veel park
beheerders
zijn nog
wat
huiverig
voor
sensoren
aan hals
banden'
Techniek helpt de
beheerders van na
tuurparken in onder
meer Kenia, Tanza
nia en Rwanda om
de dieren te be
schermen tegen
stropers. Via een Lo-
RaWAN-netwerk
kunnen rangers pre
cies lokaliseren
waar het wild zich
bevindt. Het Neder
landse Smart Parks
ontwikkelt de appa
ratuur. foto's smart parks
gingen van wisenten, konikpaar-
den en Schotse hooglanders te
monitoren, zijn deze grazers uit
gerust met dezelfde sensoren. Vol
gens De Groot ontwikkelt de tech
niek zich haast volgens de Wet van
Moore, die stelt dat de snelheid
van computerchips elke twee jaar
verdubbelt. Achter de schermen
wordt al volop geschaafd aan de
heilige graal: sensoren die gewoon
onder de huid van elk willekeurig
dier geïmplanteerd kunnen wor
den. „Veel parkbeheerders zijn nog
wat huiverig voor sensoren aan
halsbanden", erkent De Groot.
„Bezoekers die duizenden euro's
hebben betaald voor hun safari
willen ze niet afschepen met een
veredeld Beekse-Bergengevoel. Ik
snap het; zo'n leeuw heeft nog net
geen belletje om zijn nek.''
Een andere uitdaging: in dicht
begroeide oerwouden stuiten Lo-
RaWAN-signalen nog letterlijk op
te veel obstakels. Om dit soort
puzzels te kraken, deelt Smart
Parks de blauwdruk van zijn sen
soren open source op internet.
Dankzij dit OpenCollar-initiatief
kan iedereen met kennis van za
ken vanachter zijn computer bij
dragen aan het verbeteren van de
techniek. Bang voor meeglurende
stropers is de onderneming niet.
Waar de radiogolven van traditio
nele trackers eenvoudig opgepikt
kunnen worden, worden LoRa-
WAN-berichten meermaals ver
sleuteld met codes van 128 tekens.
„Stropers zijn geen superhackers'',
stelt De Groot. „Als het ze al zou
lukken om ooit een bericht te ont
cijferen, is de neushoorn tegen die
tijd dood door ouderdom.''
Computers zijn onmisbare hulpjes. Ze handelen en denken nu al vaak voor de mens.
Zouden ze in de toekomst ook het werk van een rechter over kunnen nemen?
Hoogleraar Jaap van den Herik
(Universiteit Leiden) denkt dat
computers in de toekomst het
werk van een rechter kunnen
overnemen. „Zonder dat je het
doorhebt, nemen computers al
veel belangrijke beslissingen.
Denk maar aan het maken van een
vliegreis. Het grootste deel van de
reis ligt je leven in de handen van
een boordcomputer en niet van de
piloot'', zegt de hoogleraar.
Maar waarom zou die computer
het ook goed doen in de rechts
zaal? Nou, het helpt dat de pc heel
goed kan zoeken naar oude rechts
zaken. Dat zit zo: als een rechter
een uitspraak moet doen, kijkt hij
naar uitspraken van eerdere zaken
die erg op de huidige lijken. Kreeg
iemand bijvoorbeeld vijf jaar gele
den 500 euro boete omdat hij een
jaar lang expres zijn hond in de
tuin van de buurman liet poepen?
Dan neemt de rechter dit nu mee
in zijn afweging.
Nu blijkt dat rechters niet zo
goed zijn in het zoeken naar oude
zaken in een database. In 1985 ont
dekten wetenschappers dat juris
ten maar 20 procent van de rele
vante zaken konden vinden. En
dat terwijl ze zelf dachten wel
75 procent van de zaken te kunnen
opsnorren. Gelukkig zijn juristen
daar de afgelopen jaren beter in
geworden en tikken de meesten
nu wel de 80 procent aan. Maar dit
kan nog steeds niet tippen aan de
98 procent van de relevante zaken
die de pc ontdekt. Conclusie: de
computer geeft op basis van meer
van die oude zaken dus in principe
Wi
een eerlijkere straf dan een men
selijke rechter.
Er is wel één groot probleem
met de computers: ze nemen de
oude fouten van menselijke rech
ters over. Volgens Van den Herik
zijn er bijvoorbeeld oude zaken
waar de uitspraak soms 'letterlijk
gekleurd was'. Gemiddeld gezien
werden zwarte mensen zwaarder
gestraft dan witte mensen. De
computer zal op basis van al die
oude zaken dit patroon gaan ont
dekken. Hoe? In uitspraken wordt
bijvoorbeeld altijd de geboorte
plaats van een verdachte ge
noemd. Als je alle zaken bij elkaar
optelt, kan het zijn dat straffen die
gegeven worden aan mensen die
geboren zijn op Curasao, meestal
hoger zijn dan de mensen die in
Nederland geboren zijn, ook al is
het delict hetzelfde. De computer
zal dit niet herkennen als fout of
verdacht. Sterker: hij zal denken
dat dit hoort en in toekomstige za
ken automatisch ook een hogere
straf opleggen aan mensen die op
Cura^ao zijn geboren.
Toch is de hoogleraar hoopvol,
want er wordt nu hard gewerkt
aan computeralgoritmen die deze
fouten kunnen herkennen en die
ervoor zorgen dat huidskleur of
afkomst niet medebepalend zijn
voor de strafmaat. ,,Ik denk dat dat
gaat lukken, en dan kunnen men
sen in de toekomst worden be
recht door een computer.''
echt een eurekamoment.
Pierson is de man die het
path dependence (padaf
hankelijkheid) ontwik
kelde: het proces waarbij
gebeurtenissen of keuzes
uit het verleden van in
vloed zijn op de loop van
latere ontwikkelingen.
Het kernidee van path de
pendence is simpel: de
mate waarin je nu in staat
bent om beleid te veran
deren, wordt voor een
groot deel bepaald door
ontwikkelingen uit het
verleden. Dat klinkt als
een open deur, maar is
een ongekend groot in
zicht. Veel mensen den
ken dat beleid verandert
omdat de samenleving is
veranderd. Pierson heeft
mij ervan doordrongen
hoe institutionele struc
turen vast blijven zitten
en zichzelf steeds bevesti
gen. Hij schetst het als een
pad, waarbij de energie
die je nodig hebt om daar
van af te wijken, altijd
groter is dan gewoon
maar rechtdoor te gaan.
Zijn visie heeft mijn ogen
geopend en gaf mij hand
vatten om te verklaren
waarom veranderingen,
ook in beleid, vaak zo
langzaam gaan. Als minis
ter heb ik geleerd dat een
klein stapje geen misluk
king is en dat het politiek
gezien onmogelijk is om
grote ambities snel door
te voeren.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Jet
Bussemaker (58),
hoogleraar beleid,
wetenschap en
maatschappelijke
impact aan de
Universiteit Leiden.
,,Mijn hele leven is altijd
verbonden geweest met
wetenschap. Ik ben als
wetenschapper begonnen,
gepromoveerd en heb als
postdoc gewerkt. Ik was
staatssecretaris en minis
ter en tussendoor college
lid bij de Hogeschool van
Amsterdam en de Univer
siteit van Amsterdam.
Wetenschap zet aan tot
nadenken, verwondert en
leidt uiteindelijk tot onge
kende inzichten, twijfels
en vragen.
In 2007 ging ik naar Har
vard om onderzoek te
doen naar veranderingen
in verzorgingsstaten. Daar
leerde ik politicoloog Paul
Pierson kennen. Zijn werk
en visie waren voor mij
GO ZATERDAG 26 SEPTEMBER 2020
Universiteit
van Nederland
redt
FOTO SHUTTERSTOCK
SAM BLOKKER
s 1
Kijk op de site bij
J /wetenschap
-Jim Jansen
1 samenwerking met N6WSCi6f1tiSt en met
Universiteit
van Nederland
Wetenschap wordt gemaakt
