de poolgebieden
Wat zegt de wetenschap y
Ons stresssysteem wordt al
in de jeugdjaren afgesteld
Eureka! Financieren is faciliteren
tfé
'We hopen met
een medicijn de
uitknop te kunnen
blokkeren'
19
Bij een zombiebrand
in het Canadese
Chuckegg Creek
ging vorig jaar
350.000 hectare
bos verloren.
terst verontrustende cijfers zullen
opleveren. ,,De temperaturen in
het Noordpoolgebied stijgen snel
ler dan elders op de wereld en dro
gere, warmere omstandigheden
schept de ideale omgeving om
branden om zichzelf te kunnen
blijven voeden'', zegt Parrington
van CAMS.
As en roet
Klimatologen maken zich ook
druk om een ander negatief effect
van de bosbranden: de grote hoe
veelheden vrijkomende as en roet
Als die neerslaan op ijs in het
Noordpoolgebied wordt het zon
licht niet langer teruggekaatst,
maar neemt het zonlicht op, waar
door het warmer wordt. De op
warming zorgt niet alleen in rap
tempo voor het ontdooien van de
permafrost en een groeiend aantal
bosbranden, ook de ijskap op de
Noordpool kwijnt weg. Sinds 1980
is de hoeveelheid zee-ijs in de zo
mer elke tien jaar met meer dan
tien procent kleiner geworden. Als
deze trend zich doorzet, zal al het
ijs binnen 25 jaar zijn verdwenen.
Omdat ook op de Zuidpool de ijs
kap smelt, kan de zeespiegel daar
door eind deze eeuw met mogelijk
twee meter zijn gestegen. Met
overstromingen, afbrokkelende
kusten en verzilting van zoet wa
ter als resultaat.
Stress is niet per se slecht, een gespannen gevoel is normaal en kan voordelen
hebben. Maar hoe kan het dat bij sommige mensen die druk niet meer weggaat?
Universiteit
van Nederland
BRENDAN HADDEN
Na een drukke werkweek is het
tijd voor ontspanning en kun je
gezellig iets met vrienden doen of
lekker een serie kijken op de bank.
Maar wat als je die stress van de
week blijft voelen en die spanning
niet meer weggaat?
Volgens psychiater Christiaan
Vinkers is het erg belangrijk dat
ons lichaam goed herstelt van
stress: ,,Zie het als het blussen van
een brandje. Als er brand (stress)
is, moet je snel de brandkraan
opendraaien, maar je moet de
brandkraan ook weer dicht kun
nen draaien, anders krijg je water
schade."
Hoe je lichaam precies met
stress omgaat, verschilt per per
soon. Naast aangeboren verschil
len zijn er ook heftige gebeurte
nissen die je stresssysteem kun
nen verstoren, vertelt Vinkers.
Vooral mensen die in de jeugd bij
voorbeeld verwaarloosd of mis
handeld zijn, herstellen vaak
slechter van stress. De brandkraan
gaat bij hen dus minder goed weer
dicht. ,,In de jeugd wordt de basis
gelegd voor hoe je stresssysteem
staat afgesteld. Heftige gebeurte
nissen tijdens zo'n kwetsbare pe
riode kunnen voor de rest van je
leven nog bepalen hoe je op stress
reageert. Je stresssysteem kan
zichzelf wel aanzetten, maar niet
goed meer uitzetten, waardoor je
langdurige stress krijgt."
Die langdurige stress is erg on
gezond en verhoogt de kans op
bijvoorbeeld hart- en vaatziekten,
obesitas en depressie. Maar hoe
werkt dat dan precies in het brein
van deze mensen? Het open- en
dichtdraaien van de brandkraan
gebeurt met behulp van twee re
ceptoren (een soort ontvangers) in
je hersenen. ,,Als je in de stress
schiet, maken je bijnieren het
stofje cortisol aan. Het cortisol ac
tiveert in het brein de MR-recep
tor, de aanknop, en als het stress
systeem weer uit moet, activeert
het de GR-receptor, de uitknop."
Bij mensen die last hebben van
langdurige stress werkt dus vooral
dat uitzetten van het systeem niet
goed meer.
Om mensen die last hebben van
langdurige stress te helpen, werkt
Vinkers met de hersenstichting
aan een onderzoek dat de 'RESET-
studie' heet. ,,We hopen met een
medicijn de uitknop, de GR, te
blokkeren. Dat klinkt misschien
onlogisch. We denken dat het
stresssysteem is ontregeld doordat
de GR vroeg in het leven heel ac
tief was. Door de GR een paar da
gen te blokkeren, verwachten we
dat het systeem als het ware op
nieuw opstart: naar de goede in
stellingen teruggaat.''
Vinkers: ,,Wij denken dat met
dit medicijn het lichaam dus van
zelf minder van het stresshor
moon gaat maken, en het systeem
dan eindelijk de kans krijgt om
goed te herstellen. Op die manier
reset je het stresssysteem en heb je
als het goed is weer alleen te ma
ken met die 'normale', gezonde
vorm van spanning en stress.''
Kijk op de site bij
J /wetenschap
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Arnoud Boot
(60), hoogleraar
financiële markten
aan de Universiteit
van Amsterdam.
,,Alles wat je in het leven
overkomt, is voor vijf pro
cent te danken aan talent,
voor tien procent aan
doorzettingsvermogen en
voor vijfentachtig procent
is het geluk. Ik was geen
uitblinkende leerling.
Vrienden gingen in Til
burg economie studeren,
ik volgde hen en toen
bleek ik daar talent voor te
hebben. Op mijn 32ste
was ik hoogleraar. Econo
mie is een wat vreemd
vakgebied. In natuur
kunde heb je vaste wetten
voor bijvoorbeeld de
zwaartekracht. Dat heb
ben we in de economie
niet. Daar is het intuïtie,
begrip hebben voor ver
houdingen en dit alles
kunnen plaatsen in een
maatschappelijke context.
Als de context van de
maatschappij verandert,
dan veranderen je econo
mische recepten. Mijn
grootste moment van in
zicht was een proces van
jaren denken, schrijven,
kijken en analyseren.
Midden jaren 90 was ik
in de VS en het land be
vond zich in een enorme
beurshausse. Bij banken
draaide het om snel en
veel geld verdienen, zon
der dat ze keken naar de
relatie met de klant. Klan
ten - met name bedrijven
- zouden niet meer trouw
zijn aan de bank en ban
ken handelden opportu
nistisch en gingen alleen
voor transacties: 'let's do a
deal, any deal'. Dit kan
niet zo zijn, dacht ik, fi
nanciering is niet alleen
iets vluchtigs, financie
ring faciliteert en maakt
iets mogelijk. Over dit fe
nomeen - relationship ban
king - schreef ik in 2000
een serie artikelen die ex
treem veel geciteerd zijn.
En wat gebeurde er in
2008? We kregen de grote
financiële crisis voor de
kiezen, omdat banken
voor transacties gingen en
hun klanten waren verge
ten. Je wenst niemand een
financiële crisis toe, maar
ik vond het wel fijn om
gelijk te krijgen. Iedereen
is toch een beetje ijdel.''
-Jim Jansen
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWStiGIltiSt en met
GO ZATERDAG 19 SEPTEMBER 2020
FOTO CHRIS SCHWARZ/
GOVERNMENT OF ALBERTA
FOTO SHUTTERSTOCK
Universiteit
van Nederland
