'De rechter kan het uitblijven van een ontlastende verklaring
De zaak Nicky
Verstappen
'Men stelt
steeds vaker
dat iets
schreeuwt om
verklaring'
14
afleggen. ,,Ik stond in 2001 Nour-
din B. bij, toen verdacht van ver
krachting en moord op de Goudse
studente Mariëlle de Geus. Deze
man was psychiatrisch patiënt,
slecht in staat zijn mond te hou
den. Hij had al gezegd dat het zijn
sperma was op De Geus, terwijl
uit dna-onderzoek bleek dat het
met van hem was. Hij was in de
war, niet opgewassen tegen de re
cherche. De verhoren waren toen
nog zonder advocaat, dat is nu an
ders, maar we hebben hem toen
voor ieder verhoor gebeld en ge
zegd dat hij moest zwijgen. En als
dat niet lukte, moest hij maar een
liedje zingen, zeiden we. Dat heeft
hij gedaan. Uiteindelijk is hij vrij
gesproken, een ander is opgepakt
en veroordeeld. Dat is nog altijd
mijn mooiste zaak, omdat ik zeker
weet dat we een onterechte ver
oordeling voorkomen hebben. En
het toont voor mij aan dat het
zwijgrecht niet een trucje is van
versiteit Amsterdam) laat momen
teel onderzoeken hoe rechters
zwijgen meewegen bij de bewijs-
constructie: ,,Je ziet het wel gere
geld terug in de motiveringen.
Rechters redeneren dan: dit be
wijst wijst zo sterk een kant op, de
verdachte vertelt niet hoe het an
ders kan zijn gegaan, dus dan kan
ik niet anders dan aannemen dat
het scenario van het OM klopt."
Serieverkrachter
Bekend voorbeeld van een zaak
waarin de verdachte bleef zwijgen
terwijl het bewijs zich opstapelde,
is die van de Utrechtse seriever
krachter Gerard T. De man werd
dertien jaar na de laatste van een
reeks brute verkrachtingen en
aanrandingen van meisjes en
vrouwen rond de Domstad opge
pakt toen zijn dna na een fietsen
diefstal in de databank gelinkt
werd aan de oude delicten. Be
halve de dna-match had het OM
nog flink wat ondersteunend be
wijs, zoals het (zoek)gedrag van T.
Dat alles was genoeg voor een ver
oordeling, hij kreeg zestien jaar
cel. In hoger beroep bleef die straf
overeind.
Maar de man weigerde keer op
keer te vertellen wat hij wist, wat
hem dreef, hoe hij te werk ging.
,,En dat nam de rechter hem kwa
lijk'', herinnert officier van justitie
Daphne van der Zwan (OM Mid
den-Nederland) zich. „Dat werd
letterlijk benoemd bij de uit
spraak." De rechter in hoger be
roep formuleerde dat
zo: „De verdachte heeft
geen enkele openheid
van zaken willen geven.
het zwijgrecht komt
hem toe, maar door daar
in deze zaak gebruik van
te maken stelt de ver
dachte zijn eigen belang
nog steeds ver boven dat
van zijn slachtoffers en de
samenleving, die vragen om
een uitleg." Van der Zwan:
„Dat zie je terug in de straf
maat, al is het lastig te zeggen
hoe veel jaar er bijkwam door
het zwijgen. Maar het telt al
lemaal mee."
Bij slachtoffers blijven de
pijn en frustratie groot, weet
de officier van justitie: „De
hoogte van een straf is belang
rijk, maar eigenlijk is het enige dat
hen echt bezighoudt: de waarom
vraag. Waarom ik? Was hij speci
fiek op zoek? Dat houdt hen tot de
dag van vandaag bezig.''
Risico's
Al is het voor verdachten op hun
beurt soms ook niet makkelijk te
zwijgen, weet de Haagse advocaat
Job Knoester. En dat is niet zonder
risico's, bijvoorbeeld als ze recher
cheurs naar de mond praten of
zelfs ten onrechte bekentenissen
ten of vergissingen worden je
kwalijk genomen, dan heb je
ineens gelogen. Dus in het alge
meen geldt wat mij betreft: als er
bewijstechnisch geen sterke zaak
is, waarom zou je dan verklaren?
Dat wordt dan onsympathiek ge
vonden, dat zal wel.''
De inschatting van Roethof is
tot dusver blijkbaar: het dna dat
van Brech gevonden is (geen
bloed, geen sperma) kan op zich
zelf niet bewijzen dat zijn cliënt
Nicky heeft ontvoerd, misbruikt
en gedood. De advocaat kan steun
vinden in andere zaken waar ver
dachten ondanks sterke aanwij
zingen of belastend materiaal toch
vrijuit gingen nadat ze niks ver
klaard hadden.
Vaak gaat het om misdrijven
waarbij meerdere verdach
ten betrokken zijn, maar
onduidelijk is wie precies welke
rol had. Beroemd is de vrijspraak
in 2007 van veertien Hells Angels
die verdacht werden van de moord
op drie van hun clubleden. Zij wa
ren in 2004 doodgeschoten, de
veertien waren in de meeting-
room aanwezig, volgens de politie
de plaats-delict. In eerste instantie
veroordeelde de rechter alle aan
wezigen tot zes jaar celstraf voor
het medeplegen van doodslag.
Maar in hoger beroep oordeelde
het Hof: de clubleden hebben de
schijn tegen, maar hard bewijs
ontbreekt. Onduidelijk bleef
wie geschoten had, niet helder
was wddr de drie vermoord
waren.
Advocaat Gitte Stevens uit
Roermond stond een van de
hoofdverdachten bij: „Het
Hof sprak alle aanwezigen
vrij uit vrees dat wellicht on
schuldige mensen achter
tralies zouden komen. Maar
dat is nu alweer jaren gele
den, ik vraag me af of het
nu weer zo zou gaan, het
zwijgrecht staat onder
druk. Tegenwoordig ligt
de lat steeds lager en stelt
men vaak 'dat iets
schreeuwt om een ver
klaring'. Indien de ont
lastende, voor verduide
lijking zorgende verklaring
uitblijft, kan de rechter het uitblij
ven daarvan meewegen in zijn
oordeel. Laatst had ik een ver
dachte wiens telefoon contact had
gemaakt op drie kilometer van het
plaatsdelict. Ook dat 'schreeuwde
om een verklaring', oordeelden
OM en rechtbank. Mijn cliënt
zweeg en dus werd dat aanstralen
meegenomen in de veroordeling.
Alsof je niet ergens kan passeren
op kilometers afstand."
Of deze tendens zich ook ver
taalt in de vonnissen is niet be
kend. Hoogleraar Straf- en Proces
recht Lonneke Stevens (Vrije Uni-
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 2020 GO
Nicky Verstappen (11) uit
Heibloem verdwijnt van een
zomerkamp op de Bruns-
summerheide in augustus
1998. Een dag later wordt
hij dood gevonden. Hij is
waarschijnlijk misbruikt.
Jos Brech fietst 's nachts na
de vondst langs de plaats
delict, maar ondanks zijn op
merkelijke uitleg over de
fietstocht wordt hij geen ver
dachte. Een inschattingsfout,
erkende de rechercheleider
later.
In 2018 start het OM een
groot dna-onderzoek om de
cold case op te lossen. Brech
reageert niet op de oproep
en trekt zo de aandacht. Als
de politie alsnog zijn dna ver
krijgt via familie, blijkt er
begin juni 2018 een '100 pro
cent match' te zijn met het
dna-spoor op Nicky. Maar
Brech is spoorloos. Eind au
gustus 2018 wordt hij opge
pakt in Spanje. Sindsdien zit
hij in de gevangenis in Vught
en ontkent hij iedere betrok
kenheid. Maandag 28 sep
tember begint na twee jaar
voorbereidingen de inhoude
lijke behandeling van de zaak.
Jos Brech zal de stilte die nu
nog in de rechtzaal heerst,
naar alle waarschijnlijkheid
niet doorbreken.
FOTO ANP
VERVOLG VAN PAGINA 13
