8 ZEELAND
TERUG NAAR RIJKSMUSEUM
De twee kapitale
zeventiende-eeuwse
schilderijen die jarenlang
in de Etten-Leurse
Lambertuskerk hingen, zijn
vertrokken. Terug naar het
Rijksmuseum dat ze in
bruikleen had gegeven.
„Gelukkig maar, ze
begonnen te schimmelen."
Twee doeken van kloosters
uit de regio hangen er nu
voor in de plaats.
De schrik sloeg Ad Gelens om
het hart, toen hij midden in de
coronacrisis nog eens goed
naar de twee kunstschatten keek. In
de apostelzaak, een van de zijbeuken
van de Etten-Leurse Lambertuskerk,
ontdekte hij schimmel op de beide
Maria Magdalena's.
Het ene schilderij, uit het atelier
van de wereldberoemde Peter Paul
Rubens, is nóg meer waard dan het
andere: een kopie naar een schilderij
van Guido Reni. En beide in bruik
leen, dus gratis te leen gekregen van
het Amsterdamse Rijksmuseum. Het
zijn weliswaar niet-gesigneerde wer
ken uit de ateliers van de beroemde
schilders, maar ze werden in de vo
rige eeuw al verzekerd voor 60- en
70.000 gulden.
Documentatie
,,Voor de zekerheid dook ik in de do
cumentatie en vond dat het toenma
lig bestuur in augustus 1993 een over
eenkomst voor onbepaalde tijd had
gesloten waarin we ook beloofden
goed voor deze schilderijen te zor
gen'', lacht Gelens (71) achteraf. ,,Van
dat bestuur leeft niemand meer. Ge
lukkig vond ik snel de herkomst. Als
je weet hoeveel restauratie kostdat
hadden we nooit kunnen opbren
gen."
Als bewaker van de inventaris van
de Heilige Mariaparochie waartoe zo
wel de Lambertuskerk als de Petrus-
kerk behoort, nam Gelens contact op
met Leon Geutjes van het Rijksmu
seum in Amsterdam. Geutjes regis
treert nauwkeurig het bruikleenver-
keer van de kunstschatten. Nee, ze
hadden geen haast met de door vocht
bedreigde olieverfdoeken in Etten-
Leur, maar Geutjes begreep de finan
ciële angst van Gelens. ,,Hij was heel
schappelijk."
,,Deze werken kwamen uit hun de
pot, toen nog in Lelystad. Ze zaten er
dus niet om te springen. Maar er
stonden deze zomer half juli toch
vlot tien mensen op onze stoep. Die
hebben hier zelf hun schilderijen
van de muur gehaald, ter plekke
deels schoongemaakt, in kratten ver
pakt en met een vrachtwagen naar
Amersfoort gereden. Naar het Col
lectiecentrum Nederland (CC NL.
red.) waar duizenden kunstwerken
van de belangrijkste musea verza
meld liggen."
En zo verdwenen ze uit Etten-
Leur, de mooie Maria Magdalena's.
Vlaming Peter Paul Rubens (1577
1640) schilderde op Noli me tangere
ofwel Wil mij niet aanraken de ont
moeting van een als tuinman ver
schenen Jezus Christus met Maria,
kort na zijn verrijzenis.
Zijn tijdgenoot Guido Reni (1575
1642), vooral beroemd vanwege zijn
fresco's in Italiaanse kathedralen,
vereeuwigde haar in bevallige positie
met naast zich een doodshoofd en
boven zich twee bedenkelijk kij
kende engeltjes.
Na hun vertrek bleven op de grote
muur van de apostelzaal twee forse
lege vlakken achter. Respectievelijk
200 bij 177,5 centimeter en 160 bij 131
centimeter. En een wat vertwijfelde
Ad Gelens die blij was dat hij van de
zeventiende-eeuwse kunstschatten
af was, maar ook op zoek moest naar
snelle vervanging vóórdat de kerk in
coronatijd weer redelijk normaal
open kon.
Streekmuseum
,,Toen kwam ik terecht bij het
streekmuseum Etten Leur, in het
Paulushofje, hier aan de overkant.
Dat kampt met ruimtegebrek en had
nog twee joekels van panelen uit het
toenmalige depot aan de Wipakker
liggen. Die doeken hebben ooit ge
hangen in kloosters van de francis
canessen in Oud Gastel, Ouden
bosch en Etten-Leur. We hebben ze
nu in bruikleen.''
,,De makers zijn onbekend, maar
ik vind ze wél fraai. Ze komen uit
Nog niemand
heeft die twee
oude Maria's
gemist, denk ik
één atelier, da's duidelijk. Maar ik
denk dat ze gemaakt zijn door een
meester en zijn leerling. De han
den van het schilderij met de
barmhartige samaritaan zijn stuk
ken beter dan de handen van de
verloren zoon."
Mazzeltje
Het was een mazzeltje voor de
Lambertuskerk. De schilderijen
bedekken precies de verkleurde
plekken van hun voorgangers én
ze hangen aan dezelfde haken.
,,Dat was zo gebeurd'', glimt Ge-
lens met voldoening bij de aanblik
van het tweeluik.
Hij denkt dat de parochianen
deze nieuwelingen zelfs nog
mooier zullen vinden dan de
exemplaren van het Rijksmu
seum. ,,Ze spreken meer aan, ver
wacht ik. Maar ik heb er nog nie
mand over gehoord. Volgens mij
heeft ook nog niemand die twee
oude Maria's gemist."
maandag 7 september 2020
GO
Twee beschimmelde Maria's
Het schilderij uit het atelier van Peter Paul Rubens: 'Noli
me tangere' (Wil mij niet aanraken). foto collectie rijksmuseum
Een kopie naar het schilderij 'Maria Magdalena' van Guido
Reni (1575-1642).
John Bas
Etten-Leur
Kerkbestuurslid Ad Gelens bij de twee schilderijen die in de Lambertuskerk de plaats hebben ingenomen van de twee zeventiende-
eeuwse doeken die terug moesten naar het Rijksmuseum. „Minder kostbaar, maar zeker zo mooi.'' fotomontage jan stads/pix4profs
-Ad Gelens
