vooruit geholpen' Wat zegt de wetenschap y Partydrug helpt militairen bij verwerking van trauma's Eureka! Mensen willen groen zijn Een aantal proefpersonen werd zelfs vrij van PTSS verklaard 19 Paspoort Leonard Mlodinow (Chicago, 26 no vember 1954) ,,Nee, want Stephen stond achter het ethos van de wetenschapper: de waarheid vertellen. Volgens dat principe heb ik dit boek geschre ven. Bovendien geneerde Stephen zich niet voor zijn karakter. Hij zei bijvoorbeeld dat zijn koppigheid zijn beste eigenschap was.'' ,,Dat was het inderdaad niet. Ten eerste kon hij met zijn spraakcom- puter per minuut maar zes woor den produceren. Later werd dat nog minder. Maar vooral kon hij erg eigenwijs, ongeduldig en per fectionistisch zijn. We hadden soms gesprekken van twee uur lang over de formulering van één zinsnede in het boek dat we sa men schreven: Het grote ontwerp. Soms moest je minutenlang wach ten op een antwoord en als zijn stemcomputer dan eindelijk wat zei, bleek het geen reactie te zijn op de vraag waar je mee worstelde, maar een verzoek aan zijn assis tent om een specifiek soort wijn!'' ,,Ja, ik denk van wel. Hij had welis waar altijd verzorgers om zich heen, en genoot ook echt van hun aandacht en vooral ook van hun aanrakingen. Maar zijn verzorgers kregen betaald. Hij maakte zelden mee dat er 's avonds vrijwillig een vriend belde en zei: 'Kom je zo even een biertje drinken?' Daarom vond hij het denk ik zo leuk als ik 's avonds bij hem bleef eten. Dat heb ik veel gedaan in de periode dat we Het grote ontwerp schre ven.'' ,,Laat ik een voorbeeld geven. Hij had jarenlang fel verkondigd dat zwarte gaten onmogelijk materie en informatie konden verliezen. Nadat hij zich had verdiept in de quantummechanica kwam hij tot een ander inzicht. Niet alleen gaf hij zijn tegenstanders gelijk, hij stelde dat ze nog veel meer gelijk hadden dan ze zelf dachten. Zwarte gaten verliezen namelijk wel degelijk materie; over vele miljarden jaren beschouwd lopen ze zelfs leeg! Stephen was altijd bereid om triomfantelijk zijn ei gen theorieën af te schieten, zo lang logica, bewijs of wiskunde dat rechtvaardigden.'' Churchill zei ooit over het schrij ven van een boek: het begint als een minnares, het eindigt als een tiran, en uiteindelijk smijt je het de wereld in. Geldt dat ook voor uw boek over Hawking? ,,Oh nee, ik had veel plezier tijdens het schrijven. Vaak ging ik op bed liggen, terugdenkend aan momen ten uit onze dagen samen. Het was mooi om die te herbeleven. Ik was een beetje bedroefd toen ik klaar was.'' MDMA, een populaire partydrug, kan een hyperactief gebied in de hersenen tijdelijk uitschakelen, waardoor angst even verdwijnt. Kan het mensen met PTSS helpen? Stel je voor dat jouw collega voor je ogen op een bermbom stapt. Of dat je onder vuur ligt en de kogels rakelings langs je heen vliegen. Zou jij de volgende dag gewoon weer op patrouille kunnen gaan? ,,Die gebeurtenissen kunnen een leven verwoesten", vertelt Profes sor Eric Vermetten van het Leids Universitair Medisch Centrum. ,,Ze kunnen het gevoel van veilig heid en het vertrouwen aantasten, en een voortdurende spanning op leveren." Vermetten is militair psychiater en doet onderzoek naar posttraumatische stressstoornis (PTSS) bij veteranen die op missie zijn geweest naar Afghanistan. Vermetten beschrijft PTSS als 'het onvermogen om te herstellen van een schokkende gebeurtenis'. Als je PTSS hebt, merk je dat aan een aantal dingen. Ten eerste heb je vaak heel levendige herinnerin gen aan het trauma. Je hebt het ge voel weer middenin die gebeurte nis te zitten; je ruikt, proeft en ziet de situatie weer precies zoals toen. Mensen met PTSS vermijden dan ook activiteiten, plekken en men sen die ze doen denken aan die schokkende gebeurtenis. Tot slot kan dit alles de persoon erg ge spannen en prikkelbaar maken. Vermetten legt uit: ,,Je hebt last van concentratieproblemen, je bent overdreven alert en waak zaam. En bij het minste of gering ste geluid komt de herinnering aan die bermbom weer terug.'' Vaak krijgen mensen met PTSS hulp van een psycholoog. ,,Die therapie is erop gericht om te le- ren dat de herinneringen echt iets van het verleden zijn, en niet van nu'', vertelt Vermetten. ,,Maar het probleem van praatsessies is dat de angst vaak te veel in de weg zit. Je durft er niet over te praten om dat je bang bent dat je straks weer overspoeld wordt door emoties, schuldgevoel of schaamte. Dat zie je ook terug in het brein van men sen met PTSS. Het gebied in de hersenen dat verantwoordelijk is voor angst, is erg actief." Volgens Vermetten helpt MDMA dat gebied in het brein tij delijk uit te schakelen. „Daardoor geeft het je de kans om tijdens de therapie de gebeurtenissen te her beleven zonder dat angst in de weg zit.'' De eerste pogingen om MDMA op deze manier te gebrui ken lijken geslaagd. ,,Bij twee ses sies met MDMA namen de klach ten bij meerdere patiënten sterk af'', vertelt Vermetten. Een aantal proefpersonen werd zelfs vrij van PTSS verklaard. ,,Deelnemers zei den: 'Ik kon met meer afstand naar mijn traumatische herinneringen kijken en ik kon makkelijker emo ties ervaren zonder er overspoeld door te raken'." Vermetten hoopt dat er snel meer onderzoek naar MDMA kan worden gedaan als behandeling voor PTSS: ,,Voor de aanzienlijke groep van patiënten die op dit mo ment niet goed geholpen kan wor den zou dat mogelijk een echte bevrijding kunnen zijn.'' Wetenschappers vertellen over hun eurekamoment. Dit keer Linda Steg (55), hoogleraar omgevingspsycho logie aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Toen ik in de jaren 80 studeerde, werd voor het eerst het vak omgevings psychologie aangeboden en ik was onmiddellijk verkocht. Ik word geïnspi reerd door onderzoek dat grote maatschappelijk im pact heeft en wetenschap pelijk interessant is. Bij omgevingspsychologie moet je oplossingen vin den voor ingewikkelde maatschappelijke vraag stukken, die je alleen sa men kunt oplossen. In mijn dagelijkse werk zoek ik naar redenen om milieuvriendelijk te han delen, en daarbij kijk ik naar de rol van motivatie en omgevingsfactoren, zoals goede faciliteiten. Mijn eurekamoment was de optelsom van jarenlang onderzoek. Keer op keer zie ik dat mensen intrin siek zijn gemotiveerd om bij te dragen aan een beter milieu, en dat dit een be langrijke indicator is voor het feitelijke gedrag. Be leidsmakers denken vaak dat mensen vooral wor den gedreven door eigen belang of geld, maar dat is niet zo en al onze data be vestigen het. Het mense lijke gedrag meten we op verschillende manieren en steeds komt hetzelfde patroon naar voren. We maken niet alleen gebruik van vragenlijsten en doen observaties zonder dat het meteen opvalt. We wer- ken samen met statisticus Casper Albers en analyse ren objectieve maten van gedrag, zoals meterstan den. Conclusie: als men sen het zelf belangrijk vinden om de milieukwa liteit te verbeteren, dan zijn ze eerder geneigd om duurzaam gedrag te ver tonen, ook al kost dit enige moeite en geld. Na tuurlijk heb we voor een goede en schone toekomst meer nodig dan alleen ge motiveerde mensen. De systemen moeten veran deren, zodat milieuvrien delijk gedrag aantrekkelij ker wordt. Maak het beter mogelijk, faciliteer het en maak het financieel haal baar.'' -Jim Jansen GO ZATERDAG 5 SEPTEMBER 2020 Mlodinow stu deerde schei- en wiskunde aan de Brandeis-universi teit in Massachu setts. In 1981 pro moveerde hij in de theoretische fysica. In 1985 gooide Mlo dinow het roer om en werd hij scena rioschrijver voor tv- series als Star Trek: The Next Genera tion en MacGyver. Ook ontwikkelde hij computerspellen en schreef hij het script voor de film Beyond the Horizon (2009). In 2005 werd hij weer 'pro fessioneel fysicus' aan het California Institute of Techno logy, om dat in 2013 te verlaten, zodat hij zich volle dig kon wijden aan het schrijven van boeken. Dat maakte werken met hem vast geen eenvoudige opgave. U benoemt dat hij waarschijnlijk eenzaam was. Wat maakte Hawking bijzonder als wetenschapper? Leonard Mlodinow: Stephen Hawking. Een verhaal over vriend schap en zwarte gaten, Veen Media, ISBN: 9789085716969. Universiteit van Nederland FOTO HOLLANDSE HOOGTE ANP BRENDAN HADDEN N Kijk op de site bij J /wetenschap Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewSCientïSt en met Universiteit van Nederland Een presentatie van Stephen Hawking, die hier in een holo gram op het po dium verschijnt. FOTO HOLLANDSE HOOGTE/AFP

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2020 | | pagina 67