vooruit geholpen'
Wat zegt de wetenschap y
Partydrug helpt militairen bij
verwerking van trauma's
Eureka! Mensen willen groen zijn
Een aantal
proefpersonen
werd zelfs vrij van
PTSS verklaard
19
Paspoort
Leonard Mlodinow
(Chicago, 26 no
vember 1954)
,,Nee, want Stephen stond achter
het ethos van de wetenschapper:
de waarheid vertellen. Volgens dat
principe heb ik dit boek geschre
ven. Bovendien geneerde Stephen
zich niet voor zijn karakter. Hij zei
bijvoorbeeld dat zijn koppigheid
zijn beste eigenschap was.''
,,Dat was het inderdaad niet. Ten
eerste kon hij met zijn spraakcom-
puter per minuut maar zes woor
den produceren. Later werd dat
nog minder. Maar vooral kon hij
erg eigenwijs, ongeduldig en per
fectionistisch zijn. We hadden
soms gesprekken van twee uur
lang over de formulering van één
zinsnede in het boek dat we sa
men schreven: Het grote ontwerp.
Soms moest je minutenlang wach
ten op een antwoord en als zijn
stemcomputer dan eindelijk wat
zei, bleek het geen reactie te zijn
op de vraag waar je mee worstelde,
maar een verzoek aan zijn assis
tent om een specifiek soort wijn!''
,,Ja, ik denk van wel. Hij had welis
waar altijd verzorgers om zich
heen, en genoot ook echt van hun
aandacht en vooral ook van hun
aanrakingen. Maar zijn verzorgers
kregen betaald. Hij maakte zelden
mee dat er 's avonds vrijwillig een
vriend belde en zei: 'Kom je zo
even een biertje drinken?' Daarom
vond hij het denk ik zo leuk als ik
's avonds bij hem bleef eten. Dat
heb ik veel gedaan in de periode
dat we Het grote ontwerp schre
ven.''
,,Laat ik een voorbeeld geven. Hij
had jarenlang fel verkondigd dat
zwarte gaten onmogelijk materie
en informatie konden verliezen.
Nadat hij zich had verdiept in de
quantummechanica kwam hij tot
een ander inzicht. Niet alleen gaf
hij zijn tegenstanders gelijk, hij
stelde dat ze nog veel meer gelijk
hadden dan ze zelf dachten.
Zwarte gaten verliezen namelijk
wel degelijk materie; over vele
miljarden jaren beschouwd lopen
ze zelfs leeg! Stephen was altijd
bereid om triomfantelijk zijn ei
gen theorieën af te schieten, zo
lang logica, bewijs of wiskunde
dat rechtvaardigden.''
Churchill zei ooit over het schrij
ven van een boek: het begint als
een minnares, het eindigt als
een tiran, en uiteindelijk smijt je
het de wereld in. Geldt dat ook
voor uw boek over Hawking?
,,Oh nee, ik had veel plezier tijdens
het schrijven. Vaak ging ik op bed
liggen, terugdenkend aan momen
ten uit onze dagen samen. Het was
mooi om die te herbeleven. Ik was
een beetje bedroefd toen ik klaar
was.''
MDMA, een populaire partydrug, kan een hyperactief gebied in de hersenen tijdelijk
uitschakelen, waardoor angst even verdwijnt. Kan het mensen met PTSS helpen?
Stel je voor dat jouw collega voor je
ogen op een bermbom stapt. Of
dat je onder vuur ligt en de kogels
rakelings langs je heen vliegen.
Zou jij de volgende dag gewoon
weer op patrouille kunnen gaan?
,,Die gebeurtenissen kunnen een
leven verwoesten", vertelt Profes
sor Eric Vermetten van het Leids
Universitair Medisch Centrum.
,,Ze kunnen het gevoel van veilig
heid en het vertrouwen aantasten,
en een voortdurende spanning op
leveren." Vermetten is militair
psychiater en doet onderzoek naar
posttraumatische stressstoornis
(PTSS) bij veteranen die op missie
zijn geweest naar Afghanistan.
Vermetten beschrijft PTSS als
'het onvermogen om te herstellen
van een schokkende gebeurtenis'.
Als je PTSS hebt, merk je dat aan
een aantal dingen. Ten eerste heb
je vaak heel levendige herinnerin
gen aan het trauma. Je hebt het ge
voel weer middenin die gebeurte
nis te zitten; je ruikt, proeft en ziet
de situatie weer precies zoals toen.
Mensen met PTSS vermijden dan
ook activiteiten, plekken en men
sen die ze doen denken aan die
schokkende gebeurtenis. Tot slot
kan dit alles de persoon erg ge
spannen en prikkelbaar maken.
Vermetten legt uit: ,,Je hebt last
van concentratieproblemen, je
bent overdreven alert en waak
zaam. En bij het minste of gering
ste geluid komt de herinnering
aan die bermbom weer terug.''
Vaak krijgen mensen met PTSS
hulp van een psycholoog. ,,Die
therapie is erop gericht om te le-
ren dat de herinneringen echt iets
van het verleden zijn, en niet van
nu'', vertelt Vermetten. ,,Maar het
probleem van praatsessies is dat
de angst vaak te veel in de weg zit.
Je durft er niet over te praten om
dat je bang bent dat je straks weer
overspoeld wordt door emoties,
schuldgevoel of schaamte. Dat zie
je ook terug in het brein van men
sen met PTSS. Het gebied in de
hersenen dat verantwoordelijk is
voor angst, is erg actief."
Volgens Vermetten helpt
MDMA dat gebied in het brein tij
delijk uit te schakelen. „Daardoor
geeft het je de kans om tijdens de
therapie de gebeurtenissen te her
beleven zonder dat angst in de
weg zit.'' De eerste pogingen om
MDMA op deze manier te gebrui
ken lijken geslaagd. ,,Bij twee ses
sies met MDMA namen de klach
ten bij meerdere patiënten sterk
af'', vertelt Vermetten. Een aantal
proefpersonen werd zelfs vrij van
PTSS verklaard. ,,Deelnemers zei
den: 'Ik kon met meer afstand naar
mijn traumatische herinneringen
kijken en ik kon makkelijker emo
ties ervaren zonder er overspoeld
door te raken'."
Vermetten hoopt dat er snel
meer onderzoek naar MDMA kan
worden gedaan als behandeling
voor PTSS: ,,Voor de aanzienlijke
groep van patiënten die op dit mo
ment niet goed geholpen kan wor
den zou dat mogelijk een echte
bevrijding kunnen zijn.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Linda Steg
(55), hoogleraar
omgevingspsycho
logie aan de
Rijksuniversiteit
Groningen.
,,Toen ik in de jaren 80
studeerde, werd voor het
eerst het vak omgevings
psychologie aangeboden
en ik was onmiddellijk
verkocht. Ik word geïnspi
reerd door onderzoek dat
grote maatschappelijk im
pact heeft en wetenschap
pelijk interessant is. Bij
omgevingspsychologie
moet je oplossingen vin
den voor ingewikkelde
maatschappelijke vraag
stukken, die je alleen sa
men kunt oplossen.
In mijn dagelijkse werk
zoek ik naar redenen om
milieuvriendelijk te han
delen, en daarbij kijk ik
naar de rol van motivatie
en omgevingsfactoren,
zoals goede faciliteiten.
Mijn eurekamoment was
de optelsom van jarenlang
onderzoek. Keer op keer
zie ik dat mensen intrin
siek zijn gemotiveerd om
bij te dragen aan een beter
milieu, en dat dit een be
langrijke indicator is voor
het feitelijke gedrag. Be
leidsmakers denken vaak
dat mensen vooral wor
den gedreven door eigen
belang of geld, maar dat is
niet zo en al onze data be
vestigen het. Het mense
lijke gedrag meten we op
verschillende manieren
en steeds komt hetzelfde
patroon naar voren. We
maken niet alleen gebruik
van vragenlijsten en doen
observaties zonder dat het
meteen opvalt. We wer-
ken samen met statisticus
Casper Albers en analyse
ren objectieve maten van
gedrag, zoals meterstan
den. Conclusie: als men
sen het zelf belangrijk
vinden om de milieukwa
liteit te verbeteren, dan
zijn ze eerder geneigd om
duurzaam gedrag te ver
tonen, ook al kost dit
enige moeite en geld. Na
tuurlijk heb we voor een
goede en schone toekomst
meer nodig dan alleen ge
motiveerde mensen. De
systemen moeten veran
deren, zodat milieuvrien
delijk gedrag aantrekkelij
ker wordt. Maak het beter
mogelijk, faciliteer het en
maak het financieel haal
baar.'' -Jim Jansen
GO ZATERDAG 5 SEPTEMBER 2020
Mlodinow stu
deerde schei- en
wiskunde aan de
Brandeis-universi
teit in Massachu
setts. In 1981 pro
moveerde hij in de
theoretische fysica.
In 1985 gooide Mlo
dinow het roer om
en werd hij scena
rioschrijver voor tv-
series als Star Trek:
The Next Genera
tion en MacGyver.
Ook ontwikkelde hij
computerspellen
en schreef hij het
script voor de film
Beyond the Horizon
(2009). In 2005
werd hij weer 'pro
fessioneel fysicus'
aan het California
Institute of Techno
logy, om dat in
2013 te verlaten,
zodat hij zich volle
dig kon wijden aan
het schrijven van
boeken.
Dat maakte werken met hem
vast geen eenvoudige opgave.
U benoemt dat hij waarschijnlijk
eenzaam was.
Wat maakte Hawking bijzonder
als wetenschapper?
Leonard Mlodinow: Stephen
Hawking. Een verhaal over vriend
schap en zwarte gaten, Veen
Media, ISBN: 9789085716969.
Universiteit
van Nederland
FOTO HOLLANDSE HOOGTE ANP
BRENDAN HADDEN
N Kijk op de site bij
J /wetenschap
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewSCientïSt en met
Universiteit
van Nederland
Een presentatie
van Stephen
Hawking, die
hier in een holo
gram op het po
dium verschijnt.
FOTO HOLLANDSE
HOOGTE/AFP