9
ense
Stockholm, maar richt zich wel in allerlei
andere internationale fora op hetzelfde
thema. De oud-commandant der strijd
krachten leidt tegenwoordig de International
Military Council on Climate and Security
(IMCCS), een wereldwijde groep van mili
taire experts en wetenschappers die de im
pact van klimaatverandering op onze veilig
heid bespreekt, bijvoorbeeld in Azië. ,,Het
hooggebergte van Tibet is een soort derde
poolkap van de wereld. Het voorziet miljar
den mensen van drinkwater. Enkele van de
belangrijkste rivieren ter wereld ontsprin
gen hier: de Jangtsekiang en de Gele Rivier
zijn van levensbelang voor China zelf, de
Ganges en de Indus zijn levensaders voor In
dia, de regionale rivaal van China. En dan de
Mekong, die helemaal tot in Vietnam en
Cambodja stroomt. Maar ook die gletsjers in
Tibet zijn aan het wegsmelten en dat treft
bijvoorbeeld meteen India en Pakistan die
hier hun drinkwater weghalen. Stel je voor
als die watervoorziening over twintig, der
tig jaar steeds minder wordt met een groei
ende miljarden bevolking. De impact kun je
je bijna niet voorstellen", zegt de oud-gene
raal die ook verbonden is aan Instituut Clin-
gendael.
Verspild
De waterproblematiek in grote delen van de
wereld wordt voor een belangrijk deel ver
oorzaakt door mismanagement van water.
Water wordt in veel landen op grote schaal
verspild en vervuild. Wereldwijd wordt wa
ter nog vaak gezien als iets wat er gewoon is,
denkt Van der Heijden. ,,In onze contreien
klopt dat. Er is hier voldoende en veilig wa
ter. Maar door klimaatverandering zien we
nu meer droogtes in Afrika en meer over
stromingen in Azië. De grote problemen
worden versterkt door de bevolkingsgroei in
de wereld, waar we het straks moeten doen
Watertekort heeft
mede geleid tot
de onrust in Syrië
en in de hele regio
Die kennis kunnen
we inzetten voor het
voorkomen van
migratie en ellende
met dat kleine beetje zoet water dat we heb
ben. Ook door de groeiende welvaart en toe
nemende verstedelijking wordt water
schaarser." 70 procent van ons water gaat
naar de landbouw. De schaarste gaat niet al
leen ontstaan tussen landen, maar ook tus
sen gebruikersgroepen: landbouw, indus
trie, energie, natuur en natuurlijk huishou
dens, aldus Van der Heijden. ,,Water is een
essentiële eerste levensbehoefte. En als je
geen water hebt, ga je lopen. Als je mensen
wilt houden waar hun voorouders hebben
gewoond, moet je zorgen voor een goed be
heer en een goede verdeling van zo'n
schaarse bron en dat is water."
Werd de burgeroorlog in Syrië vooral ver
oorzaakt door droogte? Dat is te stellig, vindt
Middendorp. Aan de hand van verschillende
studies durft hij wel te zeggen dat de peri
ode van vijfjaar droogte die aan de oorlog
voorafging een aanjaagfactor was voor de
onrust. „Watertekort is een versnellingsfac
tor die inspeelt op veel andere factoren die
ook bron zijn van een conflict. In Syrië
speelde een falend landbouwbeleid in com
binatie met droogte. Als een overheid kiest
voor landbouwproducten waarvoor veel
water nodig is en als dat water dan schaars
is, dan kun je wachten op de problemen. En
die kwamen. Boeren konden hun landerijen
niet meer rendabel maken, ze trokken naar
de steden, hadden daar geen werk en in die
steden is de onvrede gaan broeien. Dat heeft
mede geleid tot de onrust in Syrië en in de
hele regio."
Water is ook een machtsmiddel aan het
worden, een krachtig wapen zelfs. In het tij
delijke kalifaat in Irak en Syrië dreigde Isla
mitische Staat (IS) een dam in Irak op te bla
zen. De watertoevoer naar dorpen was ook
afhankelijk van de bereidheid van de bewo
ners om IS te steunen. Veel landen in Zuid
oost Azië zijn er helemaal niet gerust op dat
China hoog in Tibet aan de waterkraan gaat
draaien?
Zowel Middendorp als Van der Heijden
ziet een groeiende rol voor Nederland op het
wereldtoneel. Wij genieten internationaal
aanzien als het aankomt op waterbeheer en
we hebben ook de nodige diplomatieke net
werken. ,,We hebben ervaring met grens
overschrijdende milieuproblemen in Rijn
en Maas. Het ligt nu ver achter ons, van de
zoutlozingen in Frankrijk hebben we veel
geleerd over hoe je partijen respectvol bij el
kaar brengt. Die kennis kunnen we inzetten
voor wereldwijde vrede en het voorkomen
van migratie en menselijke ellende", denkt
Van der Heijden.
Voorspellen
Nederlandse kennisinstellingen hebben met
financiële steun van de overheid samen met
internationale partners een systeem ont
wikkeld waarbij je op basis van twintig jaar
data nu twaalf maanden van tevoren kan
voorspellen waar water gerelateerde conflic
ten zouden kunnen plaatsvinden. De data
base is op 5 december vorig jaar gelanceerd
door minister Sigrid Kaag in Genève. Uniek
in de wereld, aldus Van der Heijden. Ook
Middendorp brengt Nederlandse kennis in
stelling om waterconflicten te voorkomen.
,,Het is een soort exportproduct om onze
kennis en expertise in te zetten om andere
landen te helpen. Ik ben wel bang dat de
vraag het aanbod overstijgt en dat waterma
nagement alleen niet genoeg is. Nu is er al
een tekort aan drinkwater, landen die nu
dammetjes plaatsen in rivieren komen er
ook niet meer, want het wateraanbod is ge
woon veel te laag voor de aantallen mensen
die hier straks rondlopen. We moeten
nieuwe technologieën ontwikkelen om
drinkwater te produceren, zoals ontzilting,
hergebruik en onttrekking aan de lucht."
dinsdag 1 september 2020
-Tom Middendorp,
oud-commandant
- Kitty van der Heijden,
econoom
