zomer
Lekkers uit Friesland
Onze knappe
zomertortel dreigt
te verdwijnen
F
MAAR NATUURLIJK!
HANNE TERSMETTE
Wie aan duiven denkt, denkt al
gauw aan die massa's wit-grijze
vogels op drukke pleinen in
steden, bedelend om eten. De
stadsduiven. Maar er zijn meer
soorten en een aantal is helaas lang niet zo talrijk
als het beruchte exemplaar uit de stad.
Neem de zomertortel. Onze enige, eigen
trekduif. Ze broedt bij ons in Nederland, maar
overwintert in Afrika. Je ziet haar alleen op het
platteland en ze is te herkennen aan de zwart met
lichtblauwe tekening in de nek en de brede rood
bruine randen van de veren, waardoor het lijkt
alsof het dier schubben
heeft. Je hebt geluk als je er
een ziet. Het is een schuw
beest, maar als je haar roep
herkent, wordt je zoektocht
makkelijker. De kleinste duif
van ons land koert dromerig.
Ondanks dat ik weet waar ik
op moet letten, zie ik ze zel
den. Ooit waren er duizen
den hier, in Nederland. Nu
zijn er nog amper duizend
paartjes over. De zomertortel
dreigt binnen vijftien jaar te
verdwijnen uit ons land en
waarschijnlijk ook uit andere
Europese landen. Zonde.
De reden? Een gebrek aan onkruidzaden zorgt
voor te weinig voedsel. En alsof het dier het nog
niet zwaar genoeg heeft, wordt deze dappere
langeafstandstrekker in Frankrijk gewoon uit de
lucht geschoten. Daarom probeer ik met mijn
werkgever de Vogelbescherming de Franse over
heid op andere gedachten te brengen. Ze ervan te
overtuigen dat 18.000 (ja, echt zo veel) van deze
knappe duiven afschieten een aderlating is voor
de nog overgebleven zomertortels. Tegelijkertijd
werken we aan voedselvelden in Nederland. Zo
dat de zomertortel weer genoeg eten kan vinden
om haar jongen groot te brengen. Zo kunnen we
allemaal leren wat het verschil is tussen een
gewone stadsduif en dit knappe exemplaar.
'Dit dier
wordt in
Frankrijk
geschoten'
Oranjekoek
Fries roggebrood
Oranjekoek, een vreemde naam voor
een heerlijke lekkernij die helemaal
niet oranje is. ,,Ja, die kleur zou je eigen
lijk wel verwachten", lacht de culinair
journalist. ,,Maar Oranjekoek is een
soort dubbele kruidkoek met daartus
sen een laag amandelspijs. Hij wordt
afgetopt met glazuur, botercrème of
slagroom en gegarneerd met chocolade
of fruit. Het oranje in de naam verwijst
naar de gekonfijte sinaasappelschil die
in het deeg is verwerkt. Oranjekoek is
echt heel oud. Het oudst bekende
recept stamt uit 1753. Destijds werd de
koek nog zonder amandelspijs gebak
ken. Die is er later bij gekomen."
De smaak is zacht, zoet en kleverig.
,,Als je een hap neemt, vermengen al
die verschillende smaken zich in je
mond. Heel erg lekker. Als je in Fries
land bent, moet je hem gewoon eens
proeven. Net als de Fryske dümkes."
Fryske dumkes
Nog zo'n zoete lekkernij uit Friesland:
Fryske dümkes, oftewel Friese duim
pjes. Kleine koekjes ter grootte van een
duim. ,,Het is misschien qua smaak wel
het meest uitgesproken koekje van Ne
derland", meent De Grave. ,,Het is
knapperig met nootjes en anijszaad.
Vroeger werd het deeg met een duim
platgeduwd. Daarmee zette de bakker
zijn handtekening in het koekje. Tegen
woordig worden de koekjes meestal
machinaal gemaakt, maar de smaak is
onveranderd lekker. Ik rij altijd een
blokje om voor de dümkes van
bakkerij Tromp in Leeuwarden."
f I riezen zijn echte zoetekau
wen'', meent De Grave. ,,Met
name bij de koffie komt er
iets zoets op tafel. Mijn oma
komt uit Friesland. Bij een
bezoek kregen we standaard Oranje
koek. Als wij daarna terugreden naar
Limburg, kregen we suikerbrood mee
voor onderweg. Heerlijk, maar als kind
aten we natuurlijk veel te veel zoetig
heid aan het begin van de autorit.''
Nu we onze
smaakpapillen niet meer
en masse in warme
oorden kunnen
verwennen, gaan we op Wi|de
culinaire reis door wad°esters
Nederland. Deze week
zijn we met culinair
journalist Laura de Grave
in misschien wel de
zoetste provincie van
Nederland: Friesland.
'Een fantastisch
verhaal. Een
strandjutter
dacht een schat te
hebben gevonden'
,,Dit is hét superfood van Friesland:
Fries roggebrood'', vindt De Grave. ,,Het
is ook nog eens hartstikke duurzaam,
want het wordt op de restwarmte van
de oven gebakken. Als de bakker klaar is
met het bakken van het andere brood,
gaat het roggebrood de oven in, maar
die gaat niet meer aan. Langzaam wordt
het roggebrood gegaard."
Van oorsprong is roggebrood vooral
het brood van de armen. ,,De rijken
aten het veel duurdere, witte tarwe
brood. De armen moesten het
met het goedkopere,
maar voedzame
donkere roggebrood doen."
In Friesland wordt het roggebrood
van gebroken rogge en tarwezemelen
gemaakt. „Daarnaast worden bij elke
nieuwe batch de snijresten van de oude
batch gedaan. Daardoor ontwikkelt de
smaak zich nog beter. Bovendien
vonden de bakkers het vroeger zonde
van de snijresten, dus werden die in het
nieuwe roggebrood opgewerkt. Ik eet
het graag met een plak kaas.''
Op stap met boswachter Hanne Tersmette zie
je meer in de natuur.
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 2020 PC
Duimpjes omhoog
voor de zoetekauw
T SAMEN MET
"GEMOKTE FOREL
PERFECT IN Ij
EEN SALADE 1
RUK MORIHI RECEPT OPOE ACHIEUUK
feMMM
Fries
rogge-
brood' Wald-
beantsjes
f Friese
Fryske Wouden
Dumkes
Oranje'
koek
MAARTJE HUIJBEN
r
k
Waddenzee
