Demonstrant en politicoloog in Belarus ziet zijn land het liefst
16
Sjarzjoek Bachoen gaat in Minsk al wekenlang de straat
op voor hervormingen in zijn land. De 44-jarige politicoloog
uit Belarus schreef voor deze krant een persoonlijk relaas
over de kwalijke invloed van Rusland en zijn hang naar
vrijheid. ,,Mijn land en mensen verdienen een beter leven.''
'De eerste
man van mijn
vrouw, een
journalist,
werd in
2000
ontvoerd
en is
verdwenen'
In 1986 vond een
groot ongeval plaats
in Tsjernobyl, een
kerncentrale explo
deerde, net over de
grens met Oekraïne.
Belarus bevond zich
in het epicentrum van de gebeur
tenissen. Ongeveer 70 procent van
de radionucliden viel op ons
grondgebied. In de eerste fase heb
ben de autoriteiten van de Sovjet
Unie, ook de Belarussische, de om
vang van deze tragedie verborgen
gehouden en de bevolking niet
geïnformeerd over het ernstige ge
vaar.
Ik was toen 10 jaar en ging naar
school. Wij kinderen dachten dat
straling als regen is: vandaag is het
er, morgen gaat het voorbij. Ik
hield van voetballen en bracht al
mijn tijd buiten door. Mijn vrien
den en ik trapten de bal na school
tijd tot het donker werd.
De Sovjetautoriteiten riepen ons
op de feestdagen (dag van de ar
beid) en mei-vakantie te vieren.
Het radioactieve stof daalde van
bovenaf op ons neer. Ze waar
schuwden de bevolking niet, laat
staan dat ze jodiumtabletten uit
deelden. Toen ik op nat gras rende,
verschenen roze vlekken op mijn
schoenen. Het was radioactief jo
dium.
Ik kon als kind nog niet de ge
volgen overzien van deze vreemde
gebeurtenissen, maar na een paar
jaar zou de nalatigheid van de au
toriteiten ertoe leiden dat ik
schildklierkanker kreeg. Een tijd
later zouden mijn moeder, mijn
eigen zus en de moeder van mijn
vrouw aan soortgelijke ziekten lij
den. Ze werden alledrie geope
reerd, maar overleefden. Maar ik
begreep dat het leven en de ge
zondheid van mensen voor de
Sovjetautoriteiten weinig waard
waren.
Mijn broer en ik luisterden die
dagen naar Radio Liberty en Radio
Voice of America, verboden in de
Sovjet-Unie, en beseften dat er iets
vreselijks was gebeurd. Slechts
door internationale druk werden
Sovjetautoriteiten gedwongen te
melden dat er een echte ramp had
plaatsgevonden. Mijn vader bood
zich aan om de gevolgen van het
ongeval van Tsjernobyl te elimine
ren. Toen hij terugkeerde, zei hij
dat ze geen enkele vorm van be
scherming kregen. Gelukkig is hij
nooit ziek geworden.
Mijn land ligt in het geografi
sche centrum van Europa en heeft
een rijke geschiedenis. De eerste
steden werden al in 860 genoemd.
Er waren kastelen, en cultuur en
handel ontwikkelden zich. Door
de ligging van Belarus vonden er
vaak oorlogen en conflicten plaats.
Hierlangs kwamen de troepen van
de kruisvaarders. En van de tsaren
van Moskou en van Napoleon.
Opstanden
Tijdens het vijfhonderdjarig be
staan van het groothertogdom Li
touwen was Belarus al het centrale
grondgebied en het Belarussisch
de staatstaal. De Bijbel in het Bela-
russisch werd als vierde ter wereld
gepubliceerd (na het Duits, Itali
aans en Tsjechisch).
Later verenigde het groothertog
dom zich met het koninkrijk Po
len om de confederatie Rzeczpos-
polita te vormen. Pas aan het einde
van de 18de eeuw werden onze
landen bezet door het Russische
rijk. Tijdens de bezetting waren er
drie nationale opstanden van de
Belarussen. Het heeft ons gemaakt
tot wie we zijn: vrijheidlievend en
onafhankelijk.
Het is heel belangrijk voor mij
om het land lief te hebben en te
waarderen dat mij leven en voed
sel heeft gegeven. Een succesvolle
staat kan alleen worden opge
bouwd door mensen die van hun
land houden.
Wit-Rusland heeft ook veel ge
leden. Vooral tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Meer dan alle an
dere Sovjetvolkeren: meer dan
twee miljoen mensen kwamen
om, ruim een kwart van de bevol
king. Honderden dorpen en ste
den werden van de aardbodem
weggevaagd.
Vijf jaar na de kernramp in
Tsjernobyl, na de ineenstorting
van de USSR in 1991, werd Belarus
onafhankelijk. De eerste jaren
hadden we een parlementaire re
geringsvorm. In 1994 vonden de
eerste presidentsverkiezingen van
het land plaats. Met populistische
retoriek in de strijd tegen corrup
tie won Aleksandr Loekasjenko de
stembusgang.
Het waren meteen de eerste ver
kiezingen in mijn leven. Ik stemde
niet op Loekasjenko en ik dacht
dat we bij de volgende verkiezin
gen een betere president konden
kiezen. Maar Loekasjenko begon
het autoritaire model van zijn
macht uit te bouwen. Eerst hield
hij een referendum over het ver
vangen van nationale symbolen
(wapen en vlag) door de symbolen
van Sovjet-Wit-Rusland en
maakte naast Belarussisch ook het
Russisch tot officiële staatstaal.
Ik snapte niet dat je nationale
symbolen kunt opgeven die een
duizendjarige geschiedenis heb-
ben en een historische waarde en
trots zijn voor welk land dan ook.
Door de formele nivellering van
de status van het Belarussisch en
het Russisch, begon de Belarussi-
sche taal werkelijk te verdwijnen
uit alle lagen van de samenleving.
Tegenwoordig zijn er al bijna geen
scholen in de steden, waar Bela-
russisch de onderwijstaal is. Ook
universiteiten bieden alleen on
derwijs in het Russisch.
Ik begreep niet hoe dit kon ge
beuren. Waarom werd mijn land
onafhankelijk, maar begon met de
komst van Aleksandr Loekasjenko
de regering nationale waarden op
te geven? Destijds tekenden en
verspreidden mijn zus en ik pam
fletten, waarin we de burgers aan
spoorden hun nationale symbo
len en moedertaal niet op te ge
ven.
Een jaar later hield Loekasjenko
opnieuw een referendum over
wijziging van de grondwet, waar
door hij feitelijk niet alleen de uit
voerende macht ondergeschikt
maakte, maar ook de wetgevende
en gerechtelijke autoriteiten. Het
werd mij duidelijk dat er in het
land een autocratische macht
werd gevormd.
Begin jaren 2000 trok een golf
van verdwijningen en moorden
van politieke oppositieleiders
door Belarus. De bekende journa-
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 2020 GO
'Ik schaam me
dat mijn land
dit regime heeft'
Sjarzjoek Bachoen. privéfoto
