EEN ZOMER IN NEDERLAND
NIEUWS 15
Van een armoedig
dorp op het veen
werd Schoonebeek na
de oorlog ineens een
rijk dorp dankzij de olie
die op grote diepte
werd aangetroffen.
Toerisme is er
nauwelijks, met slechts
één hotel. Al begint dat
in de buurt op te komen.
p de terugreis van
familiebezoek in
de buurt van Ham-
burg, in de jaren 60
en 70, was het al
tijd een van de
hoogtepunten. We
konden een zuidelijker route nemen,
via Twente, maar leuker was het om
bij het Duitse Meppen de grens over
te gaan, naar Coevorden. Langs de
tweebaansweg speelde zich een fasci
nerend schouwspel af, kilometer
slang wisselden de donkere appara
ten elkaar af die, dreigend afgetekend
tegen de lucht, als mechanische sla
ven onophoudelijk op en neer bewo
gen. Ze leken ons te verpletteren als
we te dichtbij zouden komen.
De herinneringen van een kind
maken de dingen altijd groter dan ze
in werkelijkheid waren. Zo reusach
tig als de jaknikkers boven het olie
veld van Schoonebeek leken, blijken
ze niet te zijn geweest. En ze zijn niet
zwart, zoals ik dacht, maar groen. Om
dat te constateren moet ik anno 2020
wel een beetje zoeken, want ze zijn er
bijna niet meer, de vierhonderd ja
knikkers zijn vrijwel allemaal ver
dwenen.
De eerste keer dat ik langs het cen
trale plein van Schoonebeek rijd, een
parkeerplaats met wat winkels erom
heen, zie ik hem niet eens staan, ver
stopt achter bomen en de zonne
schermen van een terras. Ik had hem
hier ook niet verwacht, op de stoep
voor een bakker en een snackbar. Hij
staat er als herinnering aan dat re
cente verleden, beweegt ook nog con
stant, maar pompt geen olie meer op.
Een vogel heeft er haar nest gebouwd.
Buiten het Drentse dorp zijn nog
twee of drie jaknikkers te vinden; zij
staan stil.
,,Laatst was ik met mijn man in
Delfzijl en omgeving, en daar merk
ten we bij de mensen hoe groot hun
woede jegens de NAM is. En dat ter
wijl de NAM bij ons geen kwaad kan
doen. Vrijwel alles hier hebben we
aan het bedrijf te danken", vertelt
Marietje Büter. De NAM is de Neder
landse Aardolie Maatschappij; vijf
tien jaar voordat het Groningse gas-
veld werd ontdekt dat nu al jaren
Bij ons kan
de NAM geen
kwaad doen.
Vrijwel alles
hebben we
aan het bedrijf
te danken
voor aardbevingen, schade en onge
ruste bewoners zorgt, werd onder
Zuidoost Drenthe een immens olie
veld ontdekt, het op een na grootste
van het Europese vasteland, dat de
NAM met zijn jaknikkers ging ex
ploiteren.
Museum
Marietje Büter zit samen met Eddy
Seinen in Zwaantje Hans-Stokman's
hof, een tot museum omgebouwde
boerderij. Ze wachten op de enige
vier bezoekers die voor deze dag heb
ben gereserveerd; Schoonebeek, met
Herberg de Witte Olifant als enig ho
tel, is geen toeristische trekpleister.
Al is de groene streek ten noorden
van het dorp volop in beweging. Er
liggen veel 'minicampings' en aan
het Stieltjeskanaal zorgt tv-reiziger
Floortje Dessing sinds de opening
van haar camping BuitenLand in 2017
voor bekendheid en nieuw leven.
In het museum is een vaste expositie
over de oliewinning in en rond
Schoonebeek. ,,Die veranderde het
dorp volledig", zegt Seinen. ,,Er wer
den huisjes voor de arbeiders ge
bouwd, en iets grotere voor de elite,
zoals wij ze noemden, de chefs. En
De Boo, een recreatiecentrum met
zwembad voor alle werknemers van
de NAM."
Schoonebeek was een dorp op
veengrond, en dat stond gelijk aan
zwaar werk en armoede. De olie
maakte het dorp rijk. De arbeiders
huisjes, die er nog staan, waren niet
piepklein, maar zelfs twee-onder-
een-kapwoningen met een verdie
ping plus zolder. Op een gegeven
moment verkocht het bedrijf ze aan
de bewoners. ,,Voor 16.000 gulden
kon mijn vader het kopen" ,zegt Bü-
ter. ,,Later had hij spijt dat hij er niet
vier of vijf had gekocht." Aan de Juli-
analaan staat er nu eentje te koop,
met zes kamers, voor 179.500 euro -
gezien de huidige prijzen in Neder
land nog altijd een koopje.
Marietje Büter en Eddy Seinen lei
den me naar een ander deel van het
museum, want Schoonebeek was
niet alleen olie. Het museum heet
ook de Zandstrooiboerderij. Rond de
tafel in de eetkamer en keuken ligt in
sierlijke vormen zand op de grond.
Daar was Zwaantje-Hans Stokman,
die hier woonde, een kunstenares in.
Met het tijdelijke zandtapijt wilden
de boerinnen hun keuken mooier
maken. Het doet in de verte denken
aan de zandmandala's van de boed
dhistische monniken.
Maar ik ben toch vooral voor die ja
knikkers gekomen, die in 1996 stop
ten met pompen. In 2010 werd de
aardoliewinning hervat, maar met
modernere, visueel minder machtige
machinerie. Daarvoor moet ik even
de grens over, richting Emlichheim,
waar er tientallen tussen de maisvel-
den onverdroten hun werk doen.
4*-Van der Valk hotel
Amersfoort incl. ontbijt
\0 traveldeal
zaterdag 22 augustus 2020
GO
Miljoenen Nederlanders herontdekken deze maand hun eigen land. Edwin Winkels
is een van hen. Hij doet dagelijks verslag. Vandaag: Deel 19 Schoonebeek
Olie maakte Schoonebeek rijk
Eddy Seinen en
Marietje Büter bij een
zandtapijt in museum
de Zandstrooiboer-
derij in Schoonebeek.
FOTO'S EDWIN WINKELS
- Marietje Büter
traveldeal.nl/K08221
Van der Valk Hotel Amersfoort-AI
2 of 3 overnachtingen in een comfort kamer
V 2 of3x uitgebreid ontbijt
y Hotel gelegen op 10 minuten van het centrum
y Gratis gebruik van Wi-Fi en parkeren
Prijzen zijn exclusief reserveringskosten a 19,95,
toeristen belasti ng en/of servicekosten.
boek online of bel
tussen 10.00 -16.00 uur
I C 088-0331506
M Net over de grens, bij
het Duitse Emlichheim,
staan ze nog: de jaknik
kers die olie oppompen.
