'Ze brak met de
twee dingen die
mijn vader het
belangrijkst vond'
RECENSIE
Weg met Canada's
brave imago
'vrije' leven. Er volgden moeilijke jaren
waarin altijd wel iets aan de hand was, zegt
Koelewijn. Maar meer dan van haar moe
ders paniektelefoontjes over angstaanvallen
of een vermeend hartinfarct had ze last van
haar slachtofferschap. ,,Het erbij laten zit
ten, de apathie, dat verdroeg ik slecht.''
Toch vergeeft ze haar alles. ,,Ik weet zeker
dat ze haar best heeft gedaan, vooral toen ze
jong was. Dat ze het heel graag wilde, een
leven met ons, en het echt geprobeerd heeft.
Ze kón het gewoon niet. En nogmaals, ik
heb als klein meisje genoeg moederliefde
gehad om er onbeschadigd uit te komen.
Nee, ik heb er géén last van!'' Ze lacht: ,,Dat
had ik iets minder stellig moeten zeggen,
dan was het overtuigender geweest.''
,,Hij was tiranniek en eigengereid, maar de
laatste tien jaar kon ik goed met hem pra
ten. Als ik vroeg naar zijn eigen dominante
aandeel in zijn huwelijk, dan daalde dat wel
bij hem in. Maar de volgende dag was-ie het
gewoon weer vergeten. Wat moest hij ook?
Als ik er nu over praat, heb ik er geen ver
driet van. Ik moet er zelfs om lachen. Dat
bijna uitgestorven menstype is toch feno
menaal? Het is mede dankzij zijn karakter
eigenschappen dat hij tot het allerlaatst op
zijn scootmobiel door de stad reed, blind en
wel. En ons zo wist te manipuleren dat we
nog met hem naar Parijs gingen. Al heb ik
dat laatste vooral volgehouden door te ob
serveren. Daarom ook dit boek: door over
mijn ouders te schrijven als personages,
creëer ik afstand en kan ik de gebeurtenis
sen duiden.''
De laatste jaren voor zijn dood sprak Koele-
wijn ook veel met haar vader over het gere
formeerde geloof. Voor hem was dat geen
kwestie van gevoel, maar van verstand, al
leidde dat soms tot twijfel. Want is Jezus nu
wel of niet echt opgestaan uit de dood? ,,Hij
geloofde het niet, maar kon er ook geen af
scheid van nemen. Dan zou hij alles ontken
nen waarvoor hij had geleefd. Daarom vond
hij het ook zo vreselijk dat zijn vrouw brak
met het geloof en daarna met hun huwelijk:
de twee dingen die hij het allerbelangrijkst
vond en waarmee ze hem het hardst trof.
Zelfs toen ze was vergeten dat ze waren ge
scheiden en ze weer min of meer samen
waren, bleef hij het haar kwalijk nemen.''
Als kind deed Koelewijn, net als haar moe
der, alsof ze in God geloofde. Elke zondag
werd ze tweemaal daags naar de kerk ge
sleept. „Stomvervelend was dat, maar ik
vond zingen leuk en heb daar goed leren
noten lezen. Rond mijn 13de ging ik niet
meer. Toen ik doorkreeg dat mijn vader
daar niks tegen kon doen, was zijn macht
over mij voorbij. Maar ik vind het geloof
nog wel een interessant cultuurverschijn
sel.''
,,Dat zag ik gaandeweg in. Ook na de schei
ding hebben ze elkaar nooit echt losgelaten.
Hij bleef zich verantwoordelijk voelen en
kon heel verliefd doen. De laatste jaren ging
hij elke dag naar haar kamer, waar mijn
moeder trouw bij de deur stond. Daar
wachtte ze, net als de andere
bewoners met dementie.
Maar zij was de enige die
werd opgehaald.''
De stripreportages van journa
list Joe Sacco staan in toon
aangevende media als Time en
The Guardian. Voor eerdere boe
ken ontving hij al diverse prij
zen. Waar hij tot nu toe vooral
verslag deed van brandhaarden
als het Israëlisch-Palestijnse
conflict en de Joegoslavische
burgeroorlog, doet hij in Terug
aan het land (Concertobooks,
€30) verslag van de dagelijkse
worsteling van de oorspronke
lijke inwoners van Canada,
de Dene. Hun strijd om zelf
beschikking blijkt fascinerend.
Canada heeft een braaf
imago, maar daar brengt Sacco
met zijn boek verandering in.
Hij vertelt over hoe het land tot
halverwege de jaren 90 van de
20ste eeuw nog een agressief
assimilatieprogramma voor de
inheemse bewoners kende.
Onder het mom van 'recht op
scholing' werden kinderen uit
dunbevolkte gebieden in het
noorden bij hun ouders weg
gehaald en in christelijke inter
naten ondergebracht.
Sacco interviewde tientallen
personen, van politici tot ge
wone mensen. Ze vertellen over
onderlinge ruzies, over wijd
verbreide alcoholverslaving en
kindermisbruik. Maar bovenal
is Terug aan het land een verhaal
geworden over een cultuur die
langzaam uitsterft omdat - zo
als op veel plaatsen in de wereld
- de oliewinning iedereen ver
andert. Uiteindelijk willen ook
de Dene in de Canadese Nor
thern Territories zich liever ver
voeren per sneeuwscooter dan
per hondenslee. Daarmee staat
hun verhaal symbool voor dat
van veel natuurvolken.
32
Lezen
Je vader beschrijf je als bij vlagen tiran
niek, iemand die het liefst zichzelf hoort
spreken. Het is soms moeilijk geen he
kel aan hem te krijgen.
Ondanks alles hield je vader veel van je
moeder, schrijf je.
Fresia's voor mevrouw Brak
verschijnt bij Van Oorschot
(€22,50).
GRAPHIC NOVEL
Joe Sacco
Terug aan het land
—Hans van Soest
