I
Nog geen signaal
dat woningmarkt
gaat afkoelen
KvK ziet explosieve
groei van tattooshops
ECONOMIE 19
Harde klap door lockdown
woensdag 19 augustus 2020
II
ontsmet. Flessen wijn worden
ontkurkt, maar een romantisch
kaarsje blijft uit: alleen het 'hoogst
noodzakelijke' komt op tafel, van
wege de hygiëne. Het helpt, denkt
Leitao. „Mensen waren bang, maar
ze krijgen steeds meer ver
trouwen. Ik vertrouw
jou, jij vertrouwt mij.
Zo blijven we veilig.''
Hij prijst het ma
nagement van de
club, omdat dat het
aandurfde de deuren
weer te openen ter
wijl de straten van Lis
sabon nog uitgestorven
zijn. „Dan moet je ballen heb
ben, hoor'', zegt Leitao. Nuno Fer-
nandes, algemeen manager van de
Fado Food Group, met naast
Clube de Fado nog drie fadores
taurants, haalt zijn schouders er
over op. ,,Ja, het is in Lissabon zo
als het was eind jaren 80, begin ja
ren 90: een stad zonder mensen,
zonder leven, zonder charme.
Maar gelukkig zijn we er nog en
zijn we gezond. Dat was ook het
statement dat we wilden maken
met de heropening. Fado is alive.''
Enige
Van de vier restaurants die Fer-
nandes runt, is Clube de Fado wel
de enige die weer open is. Een
flink deel van het personeel, dat in
totaal uit zo'n honderd mensen
bestaat - bediening, keuken,
schoonmakers, musici, admini
stratie - zit noodgedwongen thuis.
Half juni leek het er even op dat
Portugal een, economisch gezien,
mooie zomer tegemoet zou gaan,
mét toeristen. Door een stijging
van het aantal besmettingen in de
regio Lissabon ontraadden echter
meerdere landen - waaronder Ne
derland - vakantiereizen naar de
Portugese hoofdstad. Spanjaarden
komen wel, Fransen ook, maar
vooral de Noord-Europese toeris
ten laten zich nauwelijks zien.
Fernandes besloot Clube de
Fado te openen, zijn beste restau
rant. Dat mikt ook een beetje op
de rijkere Portugees die wellicht in
is voor een uitje in eigen land.
,,Maar: we zijn vooral afhankelijk
van toeristen. Portugezen komen
haast niet naar de fadohui-
Ik houd me
vast aan
kleine
successen.
De volle zaal is
een lichtpuntje
zen. Het is daarom economisch
niet haalbaar de andere drie nu te
openen'', legt hij uit.
,,Ik houd me vast aan kleine suc
cessen. Het is een lichtpuntje dat
we een volle zaal hebben, terwijl
we bij zo'n aantal nog niet eens
quitte spelen. Let wel, normaal
draaien we vier restaurants, die
avond aan avond bij elkaar hon
derden bezoekers trekken. Zelfs
met de staatssteun die we krijgen,
leveren we nog iedere maand geld
in. Ik wil geen cijfers noemen,
maar we zijn maandelijks aan so
ciale zekerheid meer kwijt dan we
aan steun ontvangen. De steun die
je hier kan krijgen, is niet zo groot
als in andere landen. Als dit nog
lang duurt, komt er een moment
dat we definitief moeten sluiten.
Daar ben ik bang voor, maar ik leef
liever van dag tot dag.''
Fernandes wil strijdbaar blijven,
is het niet voor zichzelf, dan wel
voor zijn thuiszittende medewer
kers. Die spreekt hij via Zoom-ver-
gaderingen geregeld moed in.
,,Twee van onze gesloten restau
rants, Café Luso en Adega Ma-
chado, waar wijlen Amdlia Rodri-
gues - moeder aller fadista's - op
trad, hebben een historie van meer
dan honderd jaar. Ze hebben oor
logen overleefd, de anjerrevolutie,
allerlei drama's. Covid gaat ons
niet stoppen, toch?'' zegt hij hoop
vol.
Leitao: ,,Mijn opa zei tijdens de
financiële crisis van tien jaar gele
den: 'Hoe diep je ook in de shit zit,
weet dat er altijd mensen zijn die
nog meer problemen hebben.
Wees niet arrogant, leef!' Hij was
een wijs man. Ik wil niet thuiszit
ten en elke dag een beetje sterven.
Ik wil leven. We moeten leven.''
KRIMP
Boelhouwer baseert dit op de
rapportage Monitor Koopwoning
markt die gistermiddag is gepu
bliceerd. Uit deze kwartaalcij
fers, verzameld door onder meer
de Technische Universiteit Delft,
blijkt dat corona niet of nauwe
lijks invloed heeft gehad op de
woningmarkt. Boelhouwer
durft de voorspelling aan dat die
invloed ook beperkt blijft, mits
de coronaproblemen niet verer
geren. Het gebrek aan grote
nieuwbouwplannen en het op
lopende tekort aan woningen
zorgen ervoor dat de enorme
krapte voorlopig blijft.
Het consumentenvertrouwen
daalde iets in de eerste helft van
het jaar, maar dat werd volledig
veroorzaakt door een tijdelijke
dip in april. Het Kadaster regis
treerde meer transacties van wo
ningen dan voorgaande jaren en
de huizenprijs steeg 7,5 procent.
Het aanbod is historisch laag.
Zeven jaar geleden kon een ko
per kiezen uit dertig woningen.
Nu is de zogenoemde krapte-in-
dicator 2,7; dat betekent nog geen
drie woningen om uit te kiezen.
Makelaarsvereniging NVM
meldde vorige maand dat een
koopwoning gemiddeld binnen
28 dagen wordt verkocht.
De vorige kwartaalrapportage
noemde drie mogelijke ontwik
kelingen die het normale markt-
proces kunnen verstoren: een
sterke stijging van de kapitaal
marktrente, een abrupte ombui
ging van het verkoopproces
(eerst het huis te koop zetten en
dan pas iets nieuws kopen) en
het massaal te koop aanbieden
van woningen door particuliere
beleggers. Tot op heden hebben
deze ontwikkelingen zich nau
welijks tot niet voorgedaan, stelt
de rapportage. Doordat het con
sumentenvertrouwen stabili
seert, verwacht de TU Delft dat
het aantal transacties van koop
woningen vooralsnog niet te
rugvalt. Dat betekent dat de wo
ningprijzen in 2020 vermoede
lijk niet gaan dalen. Dat komt
ook door de stijging van inko
mens en de verruiming van de
financieringsruimte voor twee
verdieners.
4 Een huizenkoper
heeft nu nog geen
drie woningen om
uit te kiezen
,,Het opmerkelijke is dat de trein
gewoon doordendert'', aldus
Boelhouwer. ,,Hoewel de werk
loosheid vermoedelijk gaat oplo
pen, stijgen de lonen van men
sen die wél werk hebben door,
en volgend jaar verwacht het
Centraal Planbureau alweer eco
nomische groei. In combinatie
met het tekort aan nieuwbouw-
locaties kan de oververhitting op
de woningmarkt in een nog ho
gere versnelling terechtkomen.''
Boelhouwer noemt dit het
meest waarschijnlijke scenario.
,,Maar mocht er een tweede
lockdown komen, met nieuwe
economische gevolgen, dan ziet
het er natuurlijk anders uit.''
landse Brancheorganisatie
Tattoo Kunst (NBTK), kan de
gesignaleerde groei bevesti
gen. De enorme toename
zegt volgens hem echter niets
over de kwaliteit: ,,De meeste
tattooshops hebben de hy
giëne prima op orde, maar
dat geldt niet altijd voor de
kwaliteit van de kunstwer
ken. Daardoor moeten kun
dige tatoeëerders nog wel
eens reparaties verrichten.''
De NBTK gaat de komende
jaren meer aandacht beste
den aan opleiding van tatoe-
ëerders. Je hebt zeker twee tot
drie jaar nodig om een vol
waardig tattoo-kunstenaar te
worden'', stelt Grootenhaar.
Hij verwacht dat de branche
met meer aandacht voor de
artistieke kwaliteit aan vol
wassenheid zal winnen.
,,Tattoos zijn populair. Waar
je vroeger bij het arbeidsbu
reau een aantekening kreeg
als je een tattoo had, val je te
genwoordig op als je er geen
hebt. Door de groeiende
vraag stijgt het aantal tat
tooshops. Dat is te zien in het
KvK-Handelsregister'', aldus
een KvK-woordvoerder.
Gerrit Grootenhaar, vice-
voorzitter van de Neder-
T
GO
kr Jké 4*
rw «»<i iiT
Fadozanger Car
los Leitao en zijn
muzikanten in
Clube de Fado.
FOTO'S MARLIES VAN LEEU
WEN EN AFP
M Vanaf een hoger
gelegen uitkijk
punt maken toeris
ten foto's van de
wijk Alfama.
De straten zijn
leeg, maar Clube
de Fado is open.
- Nuno Fernandes, clubmanager
De Portugese eco
nomie kwam met
een harde klap tot
stilstand door de
lockdown vanaf half
maart. In het tweede
kwartaal kromp de
economie met 13,9
procent. Over het
hele jaar wordt een
krimp van 7 tot 9,5
procent verwacht.
De toerismesec
tor, goed voor zo'n
15 procent van het
bruto binnenlands
product, heeft flink
te lijden onder de
crisis. In juni waren
er 81,7 procent min
der toeristen en
werden er 85,1 pro
cent minder over
nachtingen geboekt.
Een van de be
langrijkste maatre
gelen is de 'lay off'.
Daarbij werkt de
werknemer tijdelijk
niet, met doorbeta
ling van zijn loon.
70 procent wordt
betaald door de
overheid, 30 procent
komt voor rekening
van de werkgever.
De koopwoningmarkt draaide
in de eerste helft van 2020 op
volle toeren. Er is nog geen
enkel teken dat de prijzen
gaan dalen, zoals de banken
eerder verwachtten. Ook de
krapte blijft op een ernstig ni
veau. ,,Als zelfs de coronacri
sis geen afkoeling veroor
zaakt, houd ik mijn hart vast
voor volgend jaar'', aldus
hoogleraar woningmarkt
Peter Boelhouwer.
Stefan ten Teije
Delft
Het aantal tattooshops in
Nederland is sinds 2013
meer dan verdubbeld.
Waren er zeven jaar gele
den 958 tattooshops, nu
zijn dat er 2041. Dat blijkt
uit cijfers van de Kamer van
Koophandel (KvK).
Sanne Schelfaut
Utrecht
