ZEELAND GEBOEKT
Monument
voor een
huis in Goes
4
De stad als groene oase. Tussen tegels en stenen piepen stokrozen en vele
andere straat- en muurplanten door. Koester ze, zegt Ton Denters in zijn 'Stadsflora',
ze helpen de versteende stad leefbaar te houden.
Zeeuwse schrijvers
Want het huis uit de titel staat
in Goes, op een hoek van de Grote
Markt: het huis dat aan het eind
van de negentiende eeuw
werd omgebouwd tot postkantoor
en tegenwoordig een café-restau
rant herbergt.
Het huis werd vijf geslachten
lang bewoond door de families De
Witt Hamer,
Van Renterg-
hem en Goe-
mans. Het
boek erover
werd geschre
ven door Nora
Basenau-Goe-
mans (1876
1967), schrijf
ster en vertaalster van Scandinavi
sche literatuur, en haar dochter An
Rutgers van der Loeff (1910-1990),
bekend en bekroond vanwege haar
jeugdliteratuur. Zij heeft het huis
niet meer meegemaakt, haar moe
der wél, zeker tijdens eindeloze
Zeeuwse zomervakanties, tot het
pand in 1888 werd verkocht.
Familiekroniek
Er bestaat een vervolg op het
boek, Het doel bereikt (1943), met
alleen Nora Basenau-Goemans op
het titelblad. Boeiend genoeg,
maar voor Zeeland is er nauwe
lijks een rol, laat staan voor het
heerlijke huis. Het oude huis en wij
is een familiekroniek, vooral over
de vrouwen die naar vrijheid
snakken. Maar de hoofdpersoon,
de held van het verhaal, is toch het
huis.
Wat een schrijfsters zijn hier
aan het woord. Ze roepen een
marktdag zo op dat je er meteen
heen wilt. Voor een feestmaal vin
den ze woorden die je
hongerig maken. En in Goes staat
dus een huis: 'Geliefd huis, hoe
duidelijk zie ik je voor me'. Er
wordt hier een monument opge
richt, voor het Zeeland van toen,
voor een vroegere versie van Goes,
maar in de eerste plaats voor een
verloren huis, in alle details opge
roepen: 'De kleur van het oude
goudleeren behang.de lucht in
huis.de derde trede van de trap,
die zoo kraakte. het zolderraam,
waaruit het een genot was te han
gen. het uitzicht over de zonnige
markt. het donkere zijstraatje.'
Uitgevers van Nederland, her
druk dit boek, nu! Het adres voor
de feestelijke presentatie is al be
kend.
Tot nu toe pakken we de fiets om de
natuur in te gaan. Weg uit de stad,
lekker tussen de bieten, tarwe, uien
en aardappelen. Maar is dat wel zo
logisch? Pak de nieuwe Stadsflora
van de Lage Landen er maar eens bij. Echt
groen, biodiversiteit, dat vind je juist in de
stad, in bebouwde omgevingen. Met vaak tot
de verbeelding sprekende namen: Gele helm-
bloem, Donzige klaproos, Schijnpapaver,
Muurfijnstraal, Slaapkamergeluk. Zonder dat
we er erg in hadden, is er tussen alle steen en
cement een nieuwe groene wereld ontstaan,
die met de dag rijker wordt. En die een grote
rol speelt in de aanpassing aan de klimaatver
andering. Heviger regenval, langere droge peri
odes: groen levert een belangrijke bijdrage aan
het leefbaar houden van onze woonomgeving.
Het vergt een omslag in denken, geeft bio
loog en urbaan ecoloog Ton Denters (1957)
toe. Hij is de auteur van de pas verschenen
gids waarin we langs het vaak spectaculaire
groen in Nederlandse en Vlaamse steden wor
den geleid. In Zeeland doet hij Middelburg en
Veere aan. Ton woont en werkt in Amsterdam,
waar hij verbonden is aan het gemeentelijk in
genieursbureau. Sinds januari 2017 is hij pro
jectleider Natuurinclusief, klimaatadaptief
bouwen en ontwikkelen.
Wat hij dan doet? ,,We houden ons bezig
met de vergroening en de biodiversiteit van de
stad Amsterdam. Momenteel wordt er ge
werkt aan de vergroening van tweehonderd
kilometer kademuur. Door het gebruik van
kalkrijke mortel en het aanbrengen van een
vochtvoerende laag achter de stenen kunnen
de planten aan vocht komen. Zo bevorder je de
plantengroei op de muren."
Hittestress
Groen is een bondgenoot van de mens, zeker
in een stedelijke omgeving. Dat is waar het in
feite om draait. In plaats van onkruid hebben
we het over 'gewildgroei'. Een gemeente als
Middelburg, die nog ploegen met gasbranders
op pad stuurt om straten en trottoirs van alle
groen te ontdoen, zou zich eens achter de oren
moeten krabben. ,,Je brandt planten weg, in
clusief alle bodemfauna", zegt Ton. „Terwijl
juist dat groen helpt om vocht vast te houden,
het is een middel tegen hittestress in de stad."
Hij wil niet met een beschuldigende vinger
wijzen. Maar stelt voor om een ander 'vertrek
punt van denken' te kiezen: niet langer alles
vernietigen wat in voegen en kieren opbloeit,
maar juist omarmen. Immers, wat spontaan
groeit, hoefje niet zelf te planten.
In vele steden, bij vele mensen is die omslag
in denken merkbaar. Zutphen wordt als voor
beeld genoemd, waar inwoners zelf de plant
jes op straat en tegen de gevels koesteren. Ton:
,,Het is een heel leuk groen stadje geworden."
Het monumentale Veere is ook rijk aan straat-
en muurplanten. Oude tuinmuren en histori
sche bestratingen zijn kennelijk vruchtbare
voedingsbodems. In de gids worden onder an
dere genoemd Plat beemdgras, Tengere zand-
muur, Vroege wolfsmelk en Kruipende leeu
wenbek.
Middelburg wordt in de gids als het 'zuide
lijk plantenportaal' aangeduid omdat er regel-
matig nieuwe zuidelijke soorten opduiken.
Wie er op pad wil, krijgt twee wandelroutes
aangeboden. De eerste heet 'Achterom in de
binnenstad' en loopt van het Abdijplein via
onder andere Spanjaardstraat, Pijpstraat, Rot-
terdamsekaai, Kuiperspoort en Bellinkstraat.
Daar staan we oog in oog met Klimopbrem
raap, Tongvaren, Hoge anemoon, Walstro-
leeuwenbek, Overblijvende Ossentong en nog
veel meer. De wandelroute 'Rondje dok en
kaai' is uitgezet vanaf het station over de Mais-
baai, Kinderdijk en kaaien en brengt een on
vermoede rijkdom aan muurvegetatie, van
Klein glaskruid tot Spoorbloem en vele soor
ten varens.
Veel meer dan het door intensieve land
bouw uitgeputte platteland is de stad een bas
tion van groen leven geworden. De doorzet
tende klimaatverandering zal het belang daar
van doen toenemen (pagina
23): 'Meer regen en hitte vragen
groene daken, gevels en min
der verhardingen. De nieuwe
tijd vraagt een eigentijdse aan
pak, waarbij de stadseigen na
tuur een metgezel en bondge
noot is.'
maandag 17 augustus 2020
WA
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Koester het stadsgroen!
HET OUDE HU S
EN WIJ
Mario Molegraaf
Je hebt huizen en huizen.
Huizen die inwisselbaar zijn
en die je onmiddellijk ver
geet, maar ook huizen die per
soonlijkheden zijn en nooit meer
uit je geheugen verdwijnen. Over
zo'n huis gaat Het oude huis en wij
(1941), een veel te weinig
bekend hoogtepunt uit de
Zeeuwse literatuur.
Overgroeide fiets met Groot kaasjes-
Groen tegen de muren in Kleine honingklaver op De Punt Grote klaproos op één van de kaaien in Middelburg.
Veere. foto ton denters in Middelburg. foto ton denters foto ton denters
Jan van Damme
Ton Denters schreef de gids Stadsflora van de Lage Landen. foto dingena mol
kruid en Klein glaskruid in Middelburg.
FOTO TON DENTERS
Ton Denters: Stadsflora van
de Lage Landen - Fontaine
Uitgevers, 448 pagina's,
34,99 euro.
