Haasse sleurt haar
lezers het 16de-
eeuwse Italië binnen
Een ongeloofwaardig,
grappig en ontroerend
levensverhaal
De lafhartigefamilie
Van Oranje speelde
een zeer kwalijke rol
Als ik programmeur van Net-
flix of Amazon Prime zou
zijn met een onbeperkt
budget, zou ik een tv-serie
laten maken naar de roman
De scharlaken stad van Helle Haasse
(1918-2011). Het boek speelt zich afin
het 16de-eeuwse Italië, voornamelijk
in Rome, en behandelt een keur aan tot
de verbeelding sprekende personages
als schilder Michelangelo en politicus
Machiavelli.
Haasse publiceerde haar roman in
1952, en zoals veel films uit die tijd soms
worden geplaagd door een wat trage
montage en slepende verhaallijnen, zo
is ook De scharlaken stad, gewogen naar
hedendaagse maatstaven, typisch voor
dat tijdvlak.
Toch wen je snel aan Haasses stijl en
vertelkunst, zodat je je kunt overgeven
aan het verhaal: de zoektocht van de
jonge ongrijpbare Giovanni Borgia, die
wil weten wat zijn afkomst is. Haasse
heeft geprobeerd een gangbaar 'en toen
en toen en vervolgens en ten slotte'-
verhaal te vermijden, zoals ze zelf ooit
vertelde. Haar oogmerk was een ge
schiedenis te schrijven die 'eigenlijk
niet is na te vertellen'.
Nu valt dat wel mee, want Haasse
heeft wel degelijk de gave haar lezers
het verhaal binnen te sleuren en mee
te nemen. De scharlaken stad gaat over
machtsspelletjes, roddels, kunst, cor
rupte geestelijken, seks en verraad, en
staat vol ingewikkelde intriges.
n het begin van de 15de eeuw zit
een man genaamd Isodorus van Ril-
lington opgesloten in een donkere
kerker in de Zuid-Duitse stad Kon-
stanz. Hij begint zijn levensverhaal
te vertellen, een opsomming van
overweldigende, grappige, bijzondere,
ongeloofwaardige, ontroerende en
enerverende gebeurtenissen en anek
dotes.
Europa hijgt rond 1420 na van een
pestepidemie die de bevolking heeft
gedecimeerd. In zijn cel herinnert Iso-
dorus zich hoe hij opgroeide in een
schapenstal en ondanks zijn gebrek aan
boeken veel kennis vergaarde, mede
dankzij een poortwachter die zich over
hem ontfermde, Giles. Isodorus be
kwaamt zich in de architectuur en gaat
aan de slag in een door de pestepidemie
verlaten bibliotheek, waar hij zijn hoofd
volstopt met wat hij leest. Hij ontwik
kelt een techniek om teksten in zijn
geheugen op te slaan en nooit meer te
vergeten.
Na de dood van Giles trekt hij langs
universiteiten en steden, hij ontsnapt
aan de dood, is getuige van wilde seks
feesten en komt regelmatig in gevaar
lijke situaties terecht. Hij wordt arts,
later architect in Azië (waar hij voor de
wrede vorst Timoer de Grote een mos
kee mag bouwen) en zo gaat het maar
door. Isodorus' fenomenale geheugen
blijft hij vullen en dagelijks maakt hij
een ommegang over de straten van zijn
fenomenale geest. Vandaar de titel van
het boek.
Op de middelbare school zat
ik in de klas bij Jean-Marc
van Tol, toen hij nog de
ambitie had schrijver te
worden en ik striptekenaar.
Tien jaar later debuteerde ik met een ro
man en Jean-Marc werd de tekenaar van
de cartoon Fokke Sukke.
In 2018 loste hij eindelijk zijn jeugd-
belofte in, met de publicatie van de his
torische roman Musch, het eerste deel
van een trilogie. Centraal staat de illus
tere raadspensionaris Johan de Witt, de
grootste politicus van Nederland ooit.
Op 20 augustus van het Rampjaar
1672 werd D e Witt door het woedende
Haagse gepeupel gelyncht, samen met
zijn broer Cornelis. Hun lichamen wer
den beestachtig uiteengereten. Bij deze
schandalige moorden speelde de lafhar
tige prinsenfamilie Van Oranje een zeer
kwalijke rol, mede door de verspreiding
van nepnieuws.
Van Tol laat de opmaat van de gruwe
lijkheden beginnen in 1650, als Neder
land nog welvarend is. Onderhuids zijn
de spanningen rond stadhouder Wil
lem II echter al voelbaar. Spil van aller
lei intriges is een ambtenaar genaamd
Cornelis Musch, die op machiavelli-
aanse wijze de machtigste man van de
Republiek is geworden. Uiteindelijk
pleegt hij zelfmoord, maar niet voordat
hij in het boek van Van Tol wraak neemt
op al zijn tegenstrevers.
Deel 2, Buat, verschijnt volgend jaar
en deel 3, Willem, in 2022.
DE SCHARLAKEN STAD
HELLA HAASSE
V t-jr v
HELLA S.
De scharlaken stad
HAASSE
DEOMMEGANG
JAN VAN AKEN
MUSCH
JEAN-MARC VAN TOL
ZATERDAG 8 AUGUSTUS 2020 35
