Complotdenken over 5G en de pandemie
Q-U
16
'5G veroorzaakt corona' of: 'het coronavirus is bedacht
om de symptomen van 5G-straling te verbloemen.' Je
hoeft niet diep te graven om dit soort uitingen tegen te
komen. Op Twitter worden complottheorieën over een
link tussen 5G en het coronavirus verspreid. Niet door
nepaccounts, maar door gewone mensen.
'Ik denk
vaak: degene
die dit schrijft,
heeft geen
belang bij
desinformatie'
MAARTJE SPIEKSMA
DOMINIQUE VOSS
p de middel
bare school
wilde Abel Fris
(39) journalist
worden. Lange
tijd had hij een
abonnement
op de Volkskrant. Nu volgt hij het
nieuws niet meer. ,,Het is toch al
lemaal onbetrouwbaar", vertelt hij
vanuit zijn appartement in Rotter
dam. Via Twitter krijgt hij mee
wat er in de wereld gebeurt.
In het dagelijks leven heeft hij
maar een kleine sociale kring,
voornamelijk bestaande uit zijn
familie. Maar op Twitter bevindt
Fris zich middenin een netwerk
van mensen die geloven in een
link tussen het uitrollen van het
nieuwe 5G-netwerk en het coro
navirus, hoewel daar geen enkel
wetenschappelijk bewijs voor is.
Deze krant analyseerde alle Ne
derlandstalige tweets met de
woorden '5G' en 'corona' die ver
stuurd werden in de periode ja
nuari tot en met half juli. Dat wa
ren er bijna 18.000, geplaatst door
ruim 9000 unieke accounts. Fris is
op dit gebied een van de meest in
vloedrijke twitteraars in Neder
land. Dat betekent dat zijn tweets
vaak geretweet (gedeeld) worden
en veel likes en reacties krijgen.
,,Ik denk dat corona gewoon een
seizoensgriep is en dat het virus
wordt gebruikt als excuus door
machthebbers om meer controle
over mensen te krijgen.'' Fris doelt
op onder meer de corona-app die
minister Hugo de Jonge (Volksge
zondheid) laat ontwikkelen. ,,Of
misschien is het virus bedacht om
de symptomen van 5G te verbloe
men.''
Een veel aangedragen 'bewijs' is
dat Wuhan, waar het virus uit
brak, tevens de eerste plek ter we
reld zou zijn waar het 5G-netwerk
is uitgerold. Dat klopt overigens
niet: het 5G-netwerk werd al op
meerdere plekken in China getest.
Er is ook geen wetenschappelijk
bewijs dat straling effect heeft op
de gezondheid van de mens. Een
andere wijdverspreide theorie is
dat Microsoftmiljardair Bill Gates
achter het coronavirus zit. Hij zou
met 'zijn' coronavaccin chips wil
len inbrengen bij mensen. Die
chips zouden geactiveerd worden
door 5G-golven, waardoor hij
mensen zou kunnen volgen.
De eerste keer dat de woorden
'corona' en '5G' samen in een Ne
derlandstalige tweet voorkomen,
was op 21 januari, toen in een stuk
van de Vlaamse krant Het Laatste
Nieuws (HLN) een huisarts waar
schuwde voor de gevolgen van 5G.
De journalist van het dagblad
suggereert een link met het coro
navirus, waarop de huisarts zegt
'geen factcheck' te hebben ge
daan, maar 'een link niet uit te
sluiten'. Al snel wordt het artikel
van de site verwijderd, volgens de
hoofdredactie 'omdat het niet aan
de redactionele eisen voldeed'.
Daarnaast benadrukt de hoofdre
dactie dat het artikel door een re
giojournalist werd geschreven,
naar aanleiding van een betoging
die de huisarts zou organiseren.
De meeste Nederlandstalige twit-
teraars lijken de theorie af te doen
als onzin. Een relatief kleine
groep slaat er echter op aan en
verspreidt de theorie. Al zijn het
aantal tweets per dag over dit on
derwerp dan nog op twee handen
te tellen.
Begin februari wint de theorie
meer terrein onder Nederlandsta
lige twitteraars. Ze verwijzen naar
het verwijderde artikel van HLN.
Later wordt de website
JDreport.com vaak als bron aange
haald. De site omschrijft zichzelf
met 'De andere blik op het
nieuws'. Op het moment van het
schrijven van dit artikel, staat bo
venaan de website van JDreport
een stuk met de titel 'COVID19-
Test is eigenlijk best wel gevaar
lijk'. Het meest gelezen stuk op
dat moment: 'Nog een pandemie?
Twee baanbrekende covid-19-on-
derzoekers dood in een maand'.
De meestgenoemde website in
de onderzochte tweets is Bit-
chute, een website met video's die
van andere platformen zoals You-
Tube zijn verwijderd. De tweets
die we analyseren, staan ook vol
met niet werkende YouTube-
links. Een video die nog wel
werkt, begint met uitleg over af
kortingen van woorden als
'China', 'corona' en 'Bill Gates'. De
woorden zullen niet voluit uitge
sproken worden, om te voorko
men dat de video wordt verwij
derd.
De meeste tweets bevatten he
lemaal geen link of bron. Ook Fris
vermeldt vrijwel nooit waar hij
zijn informatie vandaan heeft. Hij
baseert zijn eigen uitingen op
tweets van anderen. Onderzoek
naar de bron van informatie doet
hij niet. „Ik denk vaak: degene die
dit schrijft, heeft helemaal geen
belang bij het verspreiden van
desinformatie. Dus waarom zou
iemand liegen? En nee, dan weet
ik niet 100 procent zeker of het
klopt, maar in combinatie met an
dere feiten vind ik het dan wel
aannemelijk."
Verschillende onderzoeken in
Amerika concluderen dat er
sprake lijkt te zijn van een voor
opgezette campagne om valse in
formatie over corona en 5G te ver
spreiden op sociale media. Daar
voor worden bots (nepaccounts)
gebruikt. Wie erachter zit, is niet
duidelijk. In tegenstelling tot
Amerikaanse onderzoeken, vond
deze krant geen bewijs voor de
aanwezigheid van nepaccounts
onder de Nederlandstalige com
plotdenkers. Dat betekent niet dat
Nederlandse twitteraars niet zijn
blootgesteld aan bots. Twitter is
namelijk open: iedereen ter we-
XP
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 2020 GO
Hoe een Twitterstorm
zendmasten kan vellen
