'Ik heb ook
nog nooit tegen
mijn kinderen
gezegd dat ik
van ze hou'
mijn tiende dat ik met een donker vriendje ging spelen,
Edgar, als ik me niet vergis. Omdat mijn moeder vond
dat ik met allerlei medemensen moest omgaan. Een
goede gedachte, nog steeds.''
Er is wel meer van toen, van mijn jongste jaren, dat
nog steeds doorwerkt. Zo ben ik helemaal niet aan-
rakerig en knuffelig. Dat heeft misschien te maken met
mijn tante. We gingen met ons zevenen - wij en mijn
oom en tante - in de auto op vakantie. Mijn vader was
de enige die reed en harder dan 80 kilometer ging hij
niet, en hij rookte er een sigaar bij. Mijn tante had
handschoenen aan, wegens smetvrees, en kriebelde
dan tijdens de rit de hele tijd met die handen aan mijn
nek. Ze was kinderloos, misschien had dat er iets mee
te maken. Ik vond dat gekriebel verschrikkelijk, en die
herinnering zit nog steeds in mijn lichaam. Ik kan trou
wens ook helemaal niet tegen betutteling, maar ik weet
niet of dat ook iets met vroeger te maken heeft.''
,,Wat ik ook heb opgepikt in mijn jeugd: een achter
docht, die altijd actief is. Ik stel altijd nog wat extra
vragen, omdat ik het niet helemaal vertrouw. Toch
iets van die Joodse cultuur meegepikt, waarin het de
gewoonte is de hele tijd vragen te blijven stellen. Ik
vraag in mijn documentaires ook altijd net zo lang door
tot ik het begrijp - en ik begrijp het pas als ik echt met
de ander mee kan voelen. Dat is de rode draad in mijn
werk, en misschien ook het succes van van mijn serie
Buren (waarin buren hun ongenoegen over elkaar uit
ten, een groot tv-succes in de jaren 90, red.). Pas als ik
het ook voel, ben ik uitgevraagd.
Ik voelde me nooit zo Joods, want mijn moeder was
het niet, en we deden er bijna niks aan thuis. Toch is dat
Joodse een belangrijk motief geworden in mijn werk.
Dat begon ermee dat ik midden jaren 80 voor het eerst
in Israël was, en ik wist niet wat me overkwam. Alsof
ik er al veel meer van afwist dan ik wist, veel meer mee
te maken had dan ik dacht. Het kwam me daar allemaal
al zó bekend voor. Ik moet veel van de Joodse sfeer en
cultuur hebben ingeademd via Rachel en via de Joodse
vrienden die mijn vader aan het werkkamp had over
gehouden, waar hij in de oorlog was beland.
Hoe zich dat uit? Vooral doordat die ingewikkelde
materie van Joden en Israël me nooit meer heeft los
gelaten. Ik voel me betrokken en ik schaam me kapot
voor wat er in naam van het Jodendom gebeurt. Die
grove schendingen van de mensenrechten in Israël
vind ik verschrikkelijk en dat moet de wereld weten.
Dat móet ik vertellen, dat doe ik ook.''
,,Een groot verlies in mijn leven heb ik niet gekend.
Mijn vader stierf redelijk jong en onverwachts, maar
ik kan nou niet zeggen dat ik hem ben gaan missen.
Wat me wel heeft aangegrepen, is dat ik een jaar of 25
geleden door de VPRO werd gedumpt. Zo stiekem, zo
onuitgesproken. Mijn omroep, waar ik iedereen kende,
waar ik zo lang gewoon mijn gang mocht gaan. En
toen mocht ik niks meer maken, zonder dat ik hoorde
waarom. Ik wilde een tijd niets meer met ze te maken
hebben, maar ja... toen mocht ik een serie over biblio
theken maken van ze. Dan zet ik het allemaal maar
weer opzij.
Zo met de jaren verdwijnen dan ook de meeste nega
tieve gevoelens. Met de buren naast ons kantoor praat
ik al twintig jaar niet. Het gevolg van een scène die we
hier draaiden op het balkon, waarop te zien was hoe de
buurvrouw een puistje boven haar borst uitkneep. Daar
is het misgegaan, want we namen dat op en zonden het
uit. De buren des duivels, en ze haalden hun gelijk en
een schadevergoeding bij omroep AT5. Sindsdien heb
ben we geen contact meer. Niet normaal, maar ook niet
heel belangrijk.
Verder vind ik het niet zo lastig om Frans Bromet te
zijn, op het omgaan met vrouwen na. Soms zit in ont
moetingen een soort erotische component die ik echt
niet uit kan zetten, elke gezonde heteroman zal dat her
kennen. Maar het komt op mij over alsof die erotische
lading tegenwoordig iets heel slechts is - in de ogen van
vrouwen. Gezien MeToo natuurlijk. Ik heb het idee dat
we haast geen man meer kunnen zijn vandaag, omdat
we, zonder het te weten of kwaad in de zin hebben,
over een grens heen kunnen gaan.''
,,In de liefde schiet ik tekort. Ik ben me ervan bewust
dat ik niet genoeg aandacht geef, dat ik me niet genoeg
verdiep in de ander. Maar ja, liefde is bij vrouwen ook
een veel groter ding dan bij mannen. Ik heb ook nog
nooit tegen mijn kinderen gezegd dat ik van ze hou, net
zoals mijn vader dat nooit tegen mij heeft gezegd.
Ach ja. Het moet maar uit mijn doen en laten blijken.
Het expliciet zeggen vind ik niet nodig. Waarom? Dat
weet ik niet. Misschien wil ik er een ander niet mee
belasten, want het klinkt vaak alsof ik er iets voor terug
wil hebben.
Mijn enige angst nu is dat ik de geestelijke controle
verlies, dat ik dement word. Ik merk al dat ik me moei
lijker kan concentreren en ik ben bang dat het erger
wordt. Dat ik ga denken: wat dacht ik net ook al weer?
Dan kan ik niet meer werken, want als ik interview,
blijven er altijd dingen hangen waar ik later op terug
kom. Als ik meteen vergeet, houdt dat op. En werk is
voor mij essentieel, ook nu ik 75 ben. Het is voor mij
de manier om contact te maken met de wereld.''
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 2020
