SREBRENICA 1995
'We buigen ons hoofd in stilte, boek Sebrenica zal nooit
10 NIEUWS
Na terugkeer uit Srebrenica vierden Dutchbatters dat ze uit de
Bosnische oorlog waren: een ontladingsfeest. Ze liepen de polonaise en
dronken bier, niet wetende dat in de achtergelaten enclave duizenden
moslims werden vermoord. Het verhaal achter de omstreden beelden.
et oogt als een
scène na een ge
wonnen Champi
ons League-finale,
wanneer de trainer
op de schouders
gaat en de spelers
hossen. De 'finale' is in werkelijkheid
een kansloos verloren vredesmissie
in Srebrenica. De 'trainer' is bevel
hebber Hans Couzy die door zijn
manschappen op de schouders wordt
genomen. Hij krijgt een bierdouche,
waarna de Dutchbatters een polo
naise inzetten, terwijl de militaire
kapel opzwepende muziek speelt.
Het is zaterdag 22 juli 1995. In het
Holland Huis van VN-kamp Pleso bij
Zagreb is het feest. Zo'n vierhonderd
Dutchbatters zijn die dag terugge
keerd uit de oorlog in Srebrenica. Ze
zijn moe, hongerig en murw gesla
gen nadat ze de moslimenclave uit
handen hebben moeten geven aan de
Bosnische Serviërs.
De Nederlandse VN-militairen
hebben de laatste weken in doods
angst gezeten. Het beeld van vrou
wen die worden verkracht, mannen
die zijn afgevoerd, de eindeloze
vluchtelingenstroom en doden langs
de weg, staan bij sommigen op het
netvlies gebrand. De geur van lijken
hangt nog om hen heen. Boosheid,
verdriet en opluchting komen sa
men.
Dutchbatter Jaski Portegies Zwart
zit met twintig maten van de Bravo-
compagnie aan een tafel. Ze lagen on
der vuur in het zuiden van de mos
limenclave, waar de Bosnische Ser
viërs het offensief inzetten. „Ieder
een zat rustig aan het tafeltje'', vertelt
Portegies Zwart. ,,We waren aan het
analyseren, er vloeiden tranen en de
boosheid kwam naar boven. Ik zag
iedereen in een dip raken. Toen zei
ik: jongens, wij hebben ons best ge
daan. Laten we niet bij de pakken
neerzitten. We nemen een biertje en
vragen de band om leuke muziek te
spelen.''
Toenmalig minister van Defensie
Joris Voorhoeve wil aanvankelijk een
'heldenwelkom' maar verandert van
gedachten, omdat in Srebrenica mis
schien 'zeer ernstige dingen' zijn ge
beurd. Couzy heeft andere plannen.
Tegen de zin van Voorhoeve regelt de
bevelhebber het Fanfarekorps der
Genie uit Vught voor de terugkeer
van Dutchbat in Zagreb. 'Ik vond dat
die mensen een warm onthaal moes
ten hebben', verklaart Couzy later in
het Niod-rapport over Srebrenica
(2002). 'Vandaar dat ik dus zelf beslo
ten heb dat die militaire band naar
Zagreb ging. Niet vanwege helden
verering maar gewoon als uiting van
de opluchting na alles wat ze hadden
meegemaakt: welkom terug en ik ben
blij dat je heelhuids terug bent.'
Hij regelt een feest met barbecue.
Voorhoeve wil geen alcohol maar
Couzy beslist anders. Couzy: 'Hoe
kun je mensen die er 6,5 maand heb
ben gezeten, die dit allemaal hebben
meegemaakt, als ze vrijkomen ver
bieden om op een zaterdagavond een
biertje te drinken? Natuurlijk moet
het geen wilde boel worden, maar
om ze een biertje te onthouden, dat
kan gewoon niet.' Voorhoeve vraagt
de band alleen 'gedempt en stemmig'
muziek te laten spelen, omdat het
'een volstrekt verkeerde indruk' kan
wekken.
Srebrenicatoespraak Rutte
We keken
elkaar aan,
want wij
voelden
ons
helemaal
geen
helden
De minister is eerder die dag met een
zware delegatie in Kamp Pleso gear
riveerd: premier Wim Kok, enkele
Kamerleden en kroonprins Willem-
Alexander, in gevechtstenue met op
zijn mouw 'Van Oranje'. Ze praten
met de Dutchbatters. De barbecue
wordt aangezet en de hamburgers
gaan rond. Sommige Dutchbatters
zijn serieus in gesprek, anderen zit
ten bij een debriefing door psycholo
gen en maatschappelijk werkers.
De stemming is bedrukt. Vooral bij
de Bravo-compagnie. Zij zijn twee
weken eerder hun maat Raviv van
Rensen (25) verloren. Hij is door een
handgranaat van een moslimstrijder
gedood, nadat hun observatiepost
door de Serviërs was ingenomen.
De Duchtbatters houden een korte
herdenking voor Raviv. Sommigen
komen met tranen in de ogen terug
naar de barbecue. Anderen hebben
geen zin in een feestje, lopend hui
lend over de gang en trekken zich te
rug op hun kamer.
De oproep van Jaski Portegies
Zwart om een biertje te pakken en
wat opbeurende muziek aan te vra
gen, vindt gehoor. De militaire kapel,
die aanvankelijk rustige achtergrond
muziek speelt, krijgt het verzoek het
Wilhelmus te spelen. De bandleider
weigert aanvankelijk, maar zwicht.
In het Niod-rapport noemt Couzy
de avond 'aangrijpend'. 'Ik heb nog
nooit zo veel jonge militairen zien
huilen daar, en behoorlijk wat men
sen overstuur afgevoerd zien worden.
Het was ook de ontlading, we zijn
eruit, we hebben het overleefd, en
het had niets te maken met helden
verering. Alleen maar de opluchting
dat ze het, op één na, hadden over
leefd. Dat was de sfeer op dat feestje.'
Couzy wordt op de schouders ge
nomen en ondergespoten met bier.
,,Couzy bedankt, Couzy bedankt!''
zingen ze. De kapel zet I will
survive van de Hermes House Band
in. Een groep Dutchbatters haakt de
armen in elkaar, doet een kozakken-
dans en zet de polonaise in met een
Dat zei premier Mark Rutte zater
dag bij de internationale herden
king van de val van het Bosnische
Srebrenica. Rutte was te horen in
een sobere videoboodschap, net
als veel andere regeringsleiders en
ministers. Veel sprekers moesten
hun aanwezigheid bij de plechtig
heid in Bosnië afzeggen, omdat
het coronavirus in het gebied om
zich heen grijpt.
,,De mannen en vrouwen van
de Nederlandse VN-missie voel
den zich machteloos in juli 1995.
Ze worden nog steeds gekweld
door de herinneringen. Helaas
kunnen we de geschiedenis niet
veranderen. Wij worden veran
derd door de geschiedenis. Ook
zal Srebrenica nooit een gesloten
boek zijn, want nog steeds wor-
den er slachtoffers geïdentifi
ceerd. Er zijn nog steeds moeders
die hun zoons zoeken. Dat is de
harde waarheid. Een waarheid die
we niet kunnen en willen nege
ren. Daarom zullen we ons altijd
uitspreken tegen polariserende
taal, het verheerlijken van oor
logsmisdadigers en ontkenning
van genocide'', aldus Rutte.
De toespraken werden op het
Potocari Memorial Center, het
herdenkingscentrum vlakbij Sre
brenica, gevolgd door een klein
aantal hoogwaardigheidsbekle
ders en door Bosnische nabe-
staanden van de slachtoffers. Ze
keken in stilte naar een groot
scherm waar prominente spre
kers uit de hele wereld defileer
den. Onder hen ook de Ameri
kaanse minister van Buitenlandse
Zaken Mike Pompeo, EU-com-
missievoorzitter Ursula von der
Leyen, de Britse kroonprins Char
les en de Amerikaanse oud-presi
dent Bill Clinton. Allen veroor
deelden de genocide, benadruk
ten het verdriet van de nabestaan
den, maar prezen ook de kracht
van de Bosniërs om na de burger
oorlog weer een stabiele en wel-
maandag 13 juli 2020
GO
'Alsof Dutchbat
danste op de lijken
van 8000 moslims'
Tonny van der Mee
Rotterdam
-Wim Dijkema,
bataljons-
voorlichter
,,We voelen een diepe band met
de mensen van Srebrenica en
degenen die niet konden wor
den beschermd, tot onze
spijt. We buigen ons hoofd in
stilte. We kunnen de geschiede
nis niet veranderen.''
Bob van Huët
Den Haag
